حادثه بزرگ قیامت

مرحله دوم حیات جاوید، قیامت کبرى است.قیامت کبرى برخلاف عالم برزخ که مربوط به فرد است و هر فردى بلافاصله وارد عالم برزخ مى‏گردد، مربوط است به جمع، یعنى به همه‏افراد و همه عالم، حادثه‏اى است که همه اشیاء و همه انسان ها را در بر مى‏گیرد و واقعه‏اى است که براى‏کل جهان رخ مى‏دهد، کل جهان وارد مرحله جدید و حیات جدید و نظام جدید مى‏گردد.

قرآن کریم که ما را از حادثه بزرگ قیامت آگاه کرده‏است ظهور این حادثه بزرگ را مقارن با خاموش شدن ستارگان، بى فروغ شدن خورشید، خشک شدن دریاها،هموار شدن ناهمواری ها، متلاشى شدن کوه ها و پیدایش لرزش ها و غرش هاى عالمگیر و دگرگونی ها و انقلابات عظیم و بى‏مانند بیان‏کرده است.مطابق آنچه از قرآن کریم استفاده مى‏شود تمامى عالم به سوى انهدام و خرابى مى‏رود و همه چیز نابود مى‏شودو بار دیگر جهان نوسازى مى‏شود و تولدى دیگر مى‏یابد و با قوانین و نظامات دیگر که با قوانین و نظامات فعلى‏جهان تفاوت هاى اساسى دارد، ادامه مى‏یابد و براى همیشه باقى مى‏ماند.

قیامت در قرآن کریم‏با نام ها و عنوان هاى مختلف خوانده شده است که هر کدام نشان دهنده ي وضع مخصوص و نظام مخصوص‏حاکم بر آن است.مثلا از آن جهت که همه اولین و آخرین در یک سطح قرار مى‏گیرند و ترتیب زمانى آن ها از بین مى‏رود،«روز حشر» یا «روز جمع‏» یا «روز تلاقى‏» خوانده شده است و از آن جهت که باطن ها آشکار و حقایق بسته و پیچیده باز مى‏شوند، یوم تبلى‏السرائر ⁽¹⁾ یا «روز نشور» نامیده شده است و از آن جهت که فنا ناپذیر و جاوید است، «یوم الخلود» ،و از آن جهت که انسان هایى سخت در حسرت و ندامت فرو مى‏روند و احساس غبن مى‏کنند که چرا خود را براى چنین مرحله‏اى آماده‏نکرده‏اند، «یوم الحسرة‏» یا «یوم التغابن‏» ، و از آن جهت که بزرگترین خبرها و عظیم‏ترین حادثه‏هاست «نبا عظیم‏» خوانده شده است.

رابطه و پیوستگى زندگى این جهان و زندگى آن جهان

مطلب بسیار عمده و اساسى که کتب آسمانى، ما را بدان‏توجه داده‏اند، پیوستگى این دو زندگى است.این دو حیات از یکدیگر جدا نیست، بذر آن حیات دراین حیات به دست‏خود انسان کاشته مى‏شود و سرنوشت آن حیات در این حیات به وسیله خود انسان تعیین مى‏گردد.

ایمان و اعتقاد پاک و درست و مطابق با واقع(و جهان‏بینى واقع بینانه)، خلق و خوى پاکیزه و انسانى و منزه از حسادت ها، مکرها، حقد و کینه‏ها، غل و غشها، نیز اعمال صالح‏که در جهت تکامل فرد و جامعه صورت گیرد: خدمتها، اخلاص ها و امثال اینها سازنده یک حیات سعادتمندانه جاوید است‏براى انسان.بر عکس، بى‏ایمانى‏ها، بى‏اعتقادى‏ها، باورهاى غلط، خلق و خوى‏هاى پلید، خودخواهیها،خودپرستی ها، خودبینی ها،ظلم ها، ستم ها، ریاکاری ها، رباخواری ها، دروغ، تهمت، خیانت، غیبت، سخن چینى، فتنه انگیزى، امتناع از عبادت‏و پرستش خالق و امثال اینها موجب حیات بسیار شقاوت آلود براى انسان در جهان آخرت است.

رسول‏خدا(صلى الله علیه و آله)در تعبیر جالب خود فرمود: الدنیا مزرعة‏الاخرة⁽¹⁾ دنیا کشتگاه آخرت است.هر تخم بدى یا نیکى در دنیا بکارید در آخرت برداشت‏خواهیدکرد.همان طور که محال است انسان جو بکارد و گندم برداشت کند و یا خاربکارد و گل بچیند، حنظل بکارد و درخت‏خرماسبز شود، محال است که انسان در دنیا اندیشه بد، خلق و خوى بد، عمل و کردار بد داشته باشد و در آخرت سود بگیرد.

تجسم و جاودانگى اعمال و مکتسبات انسان

از قرآن کریم و اخبار و روایات پیشوایان دینى چنین استنباط مى‏شودکه نه تنها انسان باقى است و جاوید مى‏ماند، اعمال و آثار انسان نیز به نحوى ضبط و نگهدارى مى‏شود و ازبین نمى‏رود و انسان در نشئه قیامت تمام اعمال و آثار گذشته خود را «مصور» و «مجسم‏» مى‏بیند و مشاهده مى‏کند.اعمال‏و آثار خوب با صورتهاى بسیار زیبا و جالب و لذت بخش تجسم مى‏یابند و به صورت کانون لذت و بهجت در مى‏آیند،و اما آثار بد انسان با صورتهاى بسیار زشت و وحشت‏زا و مهیب و موذى تجسم مى‏یابند و به صورت کانون درد و رنج و عذاب در مى‏آیند.

در اینجا به ذکر سه آیه از قرآن‏مجید و دو حدیث از رسول اکرم(ص)اکتفا مى‏کنیم.اما آیات: 1.یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا وما عملت من سوء، تود لو ان بینها و بینه امدا بعیدا.

روزى که انسان هر کار نیک خویش را حاضر شده‏مى‏بیند و همچنین هر کار بد خود را، و دوست مى‏دارد که اى کاش میان او و کار بدش فاصله زیادى مى‏بود.

این آیه صراحت دارد که انسان عین این کارهاى نیک خویش‏را به صورت مطلوب و محبوب مى‏بیند و عین کارهاى بد خویش را مصور شده به صورتهایى مى‏بیند که‏سخت از آنها نفرت و وحشت پیدا مى‏کند و دوست مى‏دارد از آنها فرار کند یا آنها را ازاو دور کنند اما آنجا جاى فرار و یا جدا کردن عمل انسان از انسان نیست.

صورت تجسم یافته حاضر شده عمل انسان در آن‏جهان به منزله جزئى از وجود انسان است و جدا شدنى نیست.

و وجدوا ما عملوا حاضرا.هرعملى که در دنیا انجام داده‏اند در آنجا حاضر مى‏بینند.مفاد این آیه عینا مفاد آیه پیشین است.

یومئذ یصدر الناس‏اشتاتا لیروا اعمالهم.فمن یعمل مثقال ذرة خیرا یره و من یعمل مثقال ذرة شرا یره.

دراین روز مردم بیرون مى‏آیند براى آنکه(در نمایشگاه عمل)اعمالشان‏به آنها ارائه شود.پس هر کس به وزن یک ذره کار خیر انجام دهد آن را در قیامت مى‏بیندو هر کس که به وزن یک ذره کار بد انجام دهد نیز آن را در آنجا مى‏بیند.

انسان باقى و جاوید است.اعمال و آثار انسان نیز باقى و مضبوط‏و جاوید است و انسان در جهان دیگر با اعمال و اخلاق و مکتسبات خود در این دنیا زندگى مى‏کند.

این مکتسبات و اعمال، سرمایه‏هاى خوب و یا بدو مصاحبان نیک یا زشت همیشگى انسان در جهان جاوید است.

اما حدیثها: 1.گروهى از مسلمانان از راه دور به حضوررسول خدا مشرف شده بودند، ضمن سخنان خود از ایشان تقاضاى یک سلسله اندرز کردند.رسول اکرم چند جمله فرمود که یکى از آنها این است: «از هم اکنون رفیقان و مصاحبان و معاشران‏خوبى براى خود در جهان دیگر انتخاب کنید که در آن جهان، همراه و مصاحب زنده هر کس همانا اعمال و رفتارهاى تجسم یافته خود اوست.»

انسان مؤمن به حیات جاویدان، همواره کمال دقت را در اندیشه‏هاو خلق و خوى‏ها و اعمال و رفتار خویش به کار مى‏برد، زیرا مى‏داند که به اینها به چشم یک سلسله امور زودگذرنباید نگاه کرد، اینها همه پیش فرستاده‏هاى انسان به دنیاى دیگر است و در دنیاى دیگر با این سرمایه‏ها باید زندگى کند.

وجوه مشترک‏و وجوه متفاوت زندگى این جهان و زندگى آن جهان

وجوه مشترک زندگى دنیا و زندگى آخرت این است‏که هر دو زندگى، حقیقى و واقعى است، در هر دو زندگى انسان به خود و آنچه به خود تعلق دارد آگاه است، در هر دوزندگى لذت و رنج، سرور و اندوه، سعادت و شقاوت هست.غرایز انسان، اعم از غرایز حیوانى و غرایز ویژه انسان، در هر دو زندگى حکمفرماست.درهر دو زندگى، انسان با بدن و اندام کامل و اعضاء و جوارح زندگى مى‏کند،در هر دو زندگى فضا و اجرام هست.اما تفاوتهاى اساسى هم در کار است: در اینجا توالد و تناسل و کودکى و جوانى وپیرى و سپس مرگ هست و در آنجا نیست.در اینجا باید کار کرد و تخم پاشید و زمینه مساعد فراهم کرد و در آنجا باید از تخمهاى‏کاشته شده و زمینه‏هاى مساعد شده در دنیا بهره بردارى کرد.اینجا جاى کار و عمل است و آنجا جاى نتیجه‏گیرى‏و حساب پس دادن.در اینجا امکان تغییر سرنوشت از طرف خود انسان به وسیله تغییر مسیر حرکت و جهت عمل هست و درآنجا نیست.در اینجا حیات آمیخته است با موت، هر حیاتى توام است با ماده‏اى که فاقد حیات است و بعلاوه از مرده زنده بیرون مى‏آیدو از زنده مرده، چنانکه ماده بى‏جان در شرایط خاص تبدیل به جاندار مى‏شود و جاندار تبدیل به بى‏جان، ولى درآنجا حیات محض حکمفرماست، ماده و جسم آن جهان نیز جاندار است، زمین و آسمانش جاندار است، باغ و میوه‏اش مثل اعمال‏و آثار تجسم یافته انسان جاندار است، آتش و عذابش نیز شاعر و آگاه است. در اینجا اسباب و علل و شرایط خاص زمانى حکمفرماست، حرکت و تکامل وجود دارد، در آنجا فقط ملکوت‏الهى و اراده الهى ظهور دارد.شعور و آگاهى و به طور مطلق دید و شنید و درک انسان در آن جهان بسى‏شبیه‏تر و نیرومندتر است، و به عبارت دیگر، پرده‏ها و حجاب ها در آن جهان از جلو انسان برداشته شده و انسان‏با بینشى دورنگر حقایق را درک مى‏کند چنانکه قرآن کریم مى‏فرماید: فکشفنا عنک غطائک فبصرک الیوم حدید.

ما پرده را اکنون از تو بر گرفتیم پس دیده‏ات تیز است.

در اینجا خستگى و دلزدگى و ملال خصوصااز یکنواختى است و انسان حالت گم کرده‏اى را دارد که در پى گمشده خویش است و به هر چیزى که مى‏رسد مى‏پندارد آن‏را یافته است و به او دل خوش مى‏کند اما پس از چندى احساس مى‏کند که «او» نیست، خسته و دلزده مى‏گردد و به دنبال چیز دیگرمى‏رود.این است که در دنیا انسان همیشه طالب چیزى است که ندارد و دلزده از چیزى است که دارد، اما در جهان‏آخرت به حکم آنکه به آنچه در اعماق فطرت و شعور شخصى خود دلبستگى داشته و گمشده واقعى او بوده است‏یعنى‏حیات جاوید در جوار رب العالمین رسیده است به هیچ وجه خستگى و ملال و دلزدگى برایش پیدانمى‏شود.قرآن کریم به همین نکته اشاره مى‏کند آنجا که مى‏گوید: لا یبعون عنها حولا  .

(برخلاف‏دنیا)در آنجا انسانها طالب دگرگونى و وضع جدید نیستند.

این است که اهل بهشت با آنکه‏الى الابد در بهشت بسر مى‏برند هرگز دلزده و سیر نمى‏گردند.

و به علاوه نظر به اینکه در آنجا هر چه بخواهند به اراده الهى‏بر ایشان پیدا مى‏شود آرزوى آنچه ندارند آزارشان نمى‏دهد.

منابع

1- قرآن كريم

2- حيات اخروي ، شهيد مطهري

3- عدل الهي ، شهيد مطهري