موضوعات اصلي
خانواده عروس و داماد بنا به عرف جامعه و سنتهاي محلي و رعايت موازين شرعي و ارزشي، بايد در حدي به دور از افراط و تفريط، در مسأله مهر و صداق توافق كنند. البته امساك از رسانيدن صداق به صاحب آن، حرام و گناه است.
رسول خدا(ص) فرموده اند: مهريه زن بايد به او مسترد گردد و كسي كه از پرداخت آن امتناع نمايد، به اندازه حق زن، در روز قيامت از حسنات او برمي دارند و در پرونده همسرش قرار مي دهند و چون كار نيكي به اندازه ترميم حقوق زن باقي نماند، به گناه پيمان شكني او را به سوي آتش مي برند. زيرا هر عهد و پيماني مسؤوليت دارد.
هشتمين فروغ امامت در اين باره مي فرمايند: "خداوند متعال هر گناهي را مورد آمرزش قرار مي دهد، مگر گناه انكار مهر زن يا غصب دستمزد اجير يا فروش انسان آزاد." (9) البته، ذكر اين نكته هم ضروري است كه از جانب پيامبر(ص) و عترت پاك او، خطاب به زنان با كرامت توصيه شده است: اگر زمينه مناسبي در خصوص بخشيدن مهر خود به شوهر مشاهده كنند، از اين خصلت عالي كه بيانگر جود و كرم و نشانه سخاوت و بزرگواري است، چشم پوشي نكنند.
در منابع اسلامي آمده است كه خداوند زيباآفرين، جمال و زيبايي را دوست دارد. در مورد مسايل يك خانواده، دستوراتي براي نظافت و آراستگي ظاهر و ايجاد جذبه متقابل آمده است و اين فكر كه مرد نيازي به زينت ظاهر و رعايت نظافت ندارد، مورد قبول نيست، چنانكه ثامن الحجج(ع) فرموده اند: " چه بسا بي توجهي مرد به آراستگي ظاهر، سبب گردد كه زن از پاكدامني فاصله بگيرد و فضيلت عفت را از دست بدهد." (10) همچنين، حضرت در جاي ديگري تأكيد دارند كه "پاكيزگي از خلق و خوي پيامبران الهي است." (11)حضرت امام رضا(ع) از پدران بزرگوار خود روايت نموده اند: " زنان بني اسرائيل از عفت و پاكي دست برداشتند و اين مسأله هيچ سببي نداشت جز آنكه شوهران آنها خود را نمي آراستند."
از سوي ديگر، زن مجاز نيست كه براي غير شوهر آرايش كند. رسول اكرم(ص) از اينكه زن در خارج خانه لباس جذاب بپوشد، به صورتي كه نظر ديگري را به سوي خود جلب نمايد، نهي فرموده اند.
وقتي آرايش و پيراستگي براي يكديگر صورت گيرد، علاوه بر ايجاد روابط پسنديده اخلاقي و رواني و ازدياد عواطف قلبي، موجبات اطمينان زوجين نسبت به هم را پديد مي آورد . اينجاست كه نه زن به مردي غير از شوهر خويش نظر خواهد داشت و نه مرد به زن ديگري مي انديشد و امنيتي كه از اين رفتار متقابل به دست مي آيد، همه ابعاد زندگي زن و مرد را تحت پوشش قرار مي دهد. اين مسأله هر گونه بدبيني و بي اطميناني در روابط خانوادگي را محو مي كند و بدين گونه، پايه هاي نظام خانواده بر اساس حسن روابط و سلامت روحي استوار خواهد شد و اين همان است كه قرآن مي فرمايد: "هن لباس لكم و انتم لباس لهن" يعني در واقع هر كدام حافظ امنيت ديگري و مايه زينت و افتخار همسر مي گردند."
كليني(ره) در "فروع كافي" اين حديث را از حضرت رضا(ع) نقل مي كند: "هيچ فايده اي به كسي نمي رسد بهتر از اين كه برايش بانويي باشد كه نگاه كردن به او و مصاحبت با او موجب شادماني همسر باشد و در غياب شوهر امانتدار و حافظ حريم خويش و خانواده و اموال شوهر است." (12)
ترديدي نيست كه مسؤوليت امنيت رواني خانواده برعهده زن است و كليدهاي عاطفه و رموز ايجاد روابط قلبي به دست اوست. از اين جهت، اسلام از زن انتظاري متناسب با اين جايگاه دارد و در واقع چون سعادت و شقاوت خانواده به بانوي خانه وابسته است، در روايات ائمه هدي(ع) هم بالاترين زينت و نهايت سعادت براي يك مرد، برخورداري از همسر شايسته، معرفي شده است.
خانواده هسته نخستين تشكيل ساختمان جامعه به شمار مي رود و عواملي چون عشق و محبت و عاطفه را در وجود انسانها ريشه دار مي نمايد. با رعايت موازين اسلامي زندگي خانوادگي شكوفا مي گردد و آيين اسلام حقوقي براي اعضاي آن به وجود مي آورد كه با مراعات و اجراي آن، صفا و صميميت چون چشمه اي جوشان در خانواده جاري مي گردد.
حضرت رضا(ع) در خصوص مناسبات اخلاقي و روابط بين اعضاي خانواده، يك اصل كلي، جالب و داراي پيامي روان شناختي را مطرح مي فرمايند: "برخورد خود را با افراد كوچك و بزرگ، زيبا و نيكو گردان كه اين اصل در حسن معاشرت و بهبودي آن تأثيري فراوان دارد." (13)
اين سخن مي تواند برگرفته از فرمايش ارزشمند رسول اكرم(ص) باشد كه مي فرمايند: "بهترين شما كسي است كه براي اهل خانه اش نيكو باشد و من نيكوترين شما براي خانواده ام هستم." (14)
1- سوره روم، آيه12
2- وسايل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج14، ص52
3- مكارم الاخلاق، طبرسي، ص196
4- وسايل الشيعه، ج17، ص81
5- ازدواج در اسلام، آيةا... مشكيني، ص112
6- سوره نبأ، آيه 10
7- مستدرك الوسايل، باب نكاح، فصل 31
8- صحيفةالرضا، ص402
9- بحارالانوار، ج100، ص351
10- مكارم الاخلاق، ص489
11- ميزان الحكمه، ج10، ص95
12- وسايل الشيعه، ج14، ص22
13- صحيفةالرضا، ص400
14- جامع السعادات، ج2، ص139
