وظايف تربيتي والدين (2)

يکي از مشاغل بسيار مهم و پر مسئوليت والدين، تربيت فرزندان است که از ساير مشاغل والدين پيچيده تر مي باشد. به علت اينکه پس از تولد نوزاد، هر روز، هفته و هر سال رفتارها و نيازهاي وي تغيير يافته و متناسب با رشد و افزايش تواناييهاي جسمي و رواني وي خواسته هايش نيز تغيير مي يابد بنابراين والدين مي بايستي دانش و مهارت و اطلاعات کافي در زمينه هر يک از مراحل و نحوه برخورد صحيح با کودک داشته باشند تا بتواند عکس العمل مناسبي در برابر خواسته ها و رفتار آنها داشته باشند. در غير اين صورت چنانچه والدين اطلاعات کافي در اين زمينه کسب نکنند، راهنمايي هاي لازم را به دست نياورند و از متخصصين نيز در اين مورد کمک نجويند نمي توانند پاسخگوي نيازها و خواسته هاي فرزند در دوره نوجواني نيز باشند در نتيجه سبب بروز مسائل و مشکلات بسياري در نوجوانان خواهند شد.

وظيفه والدين در دوره نوجواني بسيار حساستر و پر مسئوليت تر است. نوجواني دوره بحران بلوغ و هويت است، نوجوان به سطحي از آگاهي رسيده که همه صحبتها را با اطاعت کورکورانه نمي پذيرد، رفتارها و برخوردها ما با وي بايستي با دليل قانع کننده صورت گيرد، علاقمند به استقلال است، حالت عاطفي متفاوت و گذرايي دارد و نيازهاي تازه اي براي وي مطرح مي شود. بنابراين والدين مي بايستي اطلاعات و آگاهي کافي داشته باشند تا بتوانند متناسب با رشد وي پيش رفته، براي سئوالات وي پاسخ مناسبي داشته باشند.

والدين مي بايستي در برخورد با نوجوان به واکنشهاي خود توجه بسياري داشته باشند زيرا واکنشهاي مثبت و منفي آنها بسيار مهم است. توصيه مي شود که والدين در برابر رفتارهاي نوجوانان به رفتارهاي خوب و مثبت و مناسب آنها توجه کنند و واکنش مثبت نشان دهند و حداکثر تلاش خود را بکنند که از نوجوان کمتر ايراد بگيرند. به عبارت ديگر در اکثر مواقع برخورد مثبت و خوش بينانه داشته، گاهي اوقات نسبت به رفتارهاي نوجوان شک کرده و نگران باشند و برخورد مناسب در اين زمينه داشته باشند.

مهم اين است که نگرش والدين، مثبت و صادقانه باشد يعني رفتارهاي صحيح نوجوان توجه کنند تا موجب ايجاد اعتماد به نفس، عزت نفس و خودباوري در وي شوند. زيرا نوجوان يکي از نيازهاي بسيار مهم دوره نوجواني اين است که بتواند با اعتماد به نفس اين دوره را طي کند.

والدين مي بايستي اشتباهات فرزندان خود را بپذيرند زيرا اشتباهات بر تجارب وي مي افزايد و نتيجه کار را مي فهمند و نوعي يادگيري است و وي را در برابر خطاها سرزنش و ملامت نکنند. نوجوانان به دليل نياز به استقلال از يک سو و عدم تجربه لازم براي حل مسائل از سوي ديگر، بسياري از رفتارها را از طريق آزمايش و خطا انجام يم دهند و از اين طريق به راهکارهاي لازم دست مي يابند و طبيعتاً در اين مسير اشتباهاتي را مرتکب خواهند شد و نياز دارند که در حين اشتباهات، با اعتماد به نفس لازم به حل مسائل بپردازند.

والدين مي بايستي تشويقهاي لازم را به نوجوان ارائه دهند، البته تشويق نبايد بيش از جد و افراطي باشد بلکه بجا و متناسب با رفتار نوجوان بوده و شخصيت او را زير سئوال نبرد، نوجوان نبايد احساس کند که با او مثل يک کودک برخورد شده پس تشويق نيز بايد متناسب با سن وي باشد. وي مواقعي که نياز به تنبيه در برابر کارهاي ناپسند و نامطلوب است به جاي تنبيه بايد از تقويت منفي و فرايند شرطي شدن استفاده کنيم، وقتي وي را از انجام کاري منع مي کنيم بايد او را به انجام کار ديگري تشويق نماييم، يعني هميشه مي بايستي فرايند اصلاح رفتار را انجام دهيم.

مراحل روش اصلاح رفتار عبارتند از :

1-ريشه يابي رفتار نامناسب نوجوان .

2-استفاده از شناخت درماني و تغيير نگرش و شناخت نوجوان.

3- جايگزيني رفتارهاي مناسب با رفتارهاي نامناسب به منظور تغيير آنها.

4-از بين بردن علل رفتارهاي نامناسب.

5-فراهم کردن زمينه بروز رفتار مطلوب و تشويق آن تا نوجوان اظهار وجود کند.

بنابراين بر اساس روش اصلاح رفتار، مي بايستي به تدريج رفتارهاي نامناسب را از بين برد و هيچگاه از تنبيه براي از بين بردن رفتارهاي نامناسب استفاده نکرد. زيرا تنبيه عوارض نامطلوبي به همراه دارد که در دوره نوجواني اين عوارض بيشتر نيز مي گردند.

عوارض تنبيه عبارتند از :

فرد از تنبيه کننده احساس بيزاري مي کند، رفتار را موقتي از بين مي برد و خاموش نمي کند، تنبيه رفتار را جابجا مي کند يعني رفتار ناشايست ديگري به جاي رفتار قبلي نشان داده مي شود، در صورت تکرار شرايط آن، رفتار نيز از فرد بروز مي کند، موجب کاهش خودباوري، اعتماد به نفس و از بين رفتن عزت نفس مي شود، از بين رفتن خلاقيت، کاهش عملکردها را نيز به همراه دارد. البته تنبيه کلامي، تحقير و سرزنش تأثير بسيار نامطلوبي بر رشد فرد دارد.

البته در فرايند اصلاح رفتار، پديده اي به نام سيري و اشباع وجود دارد که از آن تنها مي توان در دوره کودکي استفاده کرد . يعني کارهاي نامطلوبي را که انجام مي دهد از او بخواهيم که حداکثر تکرار را در آنها داشته باشد. اين امر در دوره نوجواني بسيار مخرب و خطرناک است ( سيري باعث عادت مي شود ).

بنابراين از آنجا که والدين به عنوان مدير و مربي خانه، وظيفه بسيار پيچيده و گسترده اي را بر عهده دارند . بايد به تمامي زمينه هاي انسان فکر کنند و آگاهي داشته باشند تا بتوانند راهکارها و برخوردهاي مناسبي را با فرزندان خود داشته باشند، رفتار و کلام سنجيده و مناسبي اعمال کنند و به عواقب عکس العملهاي خود توجه بسياري مبذول کنند. در واقع فرزندپروري شغل بسيار پيچيده اي است که نيازمند به اطلاعات بسياري مي باشد، والدين بايد از مشاوره و راهنمايي افراد مطلع و متخصص براي حل مشکلات خود و تربيت فرزندان کمک جويند تا در فرايند تربيتي با مشکل و مانعي مواجه نگردند.