موضوعات اصلي
95 درصد گونههاي جانوري را بيمهرهها تشكيل ميدهند. گونههاي فراوان جانوران بيمهره به زندگي در شرايط مختلف سازگارند و تقريباً در همه جا يافت ميشوند. ويژگي عمده آن گروه، نداشتن ستون مهره پشتي است و معمولاً به جانوران مهرهدار جثه كوچكتري دارند.
عنكوبتها جزو گروه عنكبوتيان هستند كه داراي سه قسمت: سر، سينه و شكم هستند.
عنكبوت داراي 6 زائده بند بند است. نخستين جفت زائدهها گليسر نام دارد كه نيشهاي تو خالي هستند.
دومين جفت زائده ها پيريپال نام دارند كه پاهاي حسي هستند كه در برابر تماس با ماده شيميايي حساسند. چهار جفت پاي بند بند دارند كه به قطعه سر سينه متصل هستند.
در انتهاي شكم بسياري از عنكبوتيان سه جفت اندام ترشح كننده تار وجود دارد كه ماده ابريشم مانندي به بيرون ترشح ميكند. اين ماده به محض خروج از بدن در برابر هوا سخت و تبديل به تار ميشود.
جانور از تارها براي ساختن دام تا محافظت تخمها و پوشاندن سطح داخلي لانه، استفاده ميكند. عنكبوت كليسرها را در بدن جانور خروجي برد و زهري را كه از غده مخصوص ترشح ميشود از اين طريق به بدن طعمه وارد ميكند و باعث فلج شدن آن ميشود. كليسرها براي مكيدن شيره بدن طعمه هم مورد استفاده قرار ميگيرد.
كنه ها بند پاياني هستند كه اغلب انگل آدمي و جانوران ديگر و حتي گياهان هستند. نوعي كنه بر روي پوست دامها به سر ميبرند و نوزاد اين كنهها بر روي گياهان مزرعهها قرار ميگيرد. دستهاي خود را تكان ميدهد تا به پوست جانور بچسبد. سوراخي بر روي پوست دام پديد ميآورد و بر مكيدن خون مشغول ميشوند. كنه ها چنان به بدن ميزبان ميچسبند كه با دو نيمه كردن آنها هم نميتوان آنها را جدا كرد.
اين گروه بند پايان داراي دو جفت شاخك، بيش از 4 و كمتر از 20 جفت، پاي بند بند دارد. خرچنگ پهن، خرچنگ دراز، ميگو از جمله اين جانورانند.
تعداد زياد پاها، اين جانوران را از بقيه متمايز ميكند. هزار پايان گوشتخوار در هر قطعه از بدن، به جز قطعه اول و دو قطعه آخر يك جفت پاي بند بند دارند. هزار پايان گياهخوار در هر قطعه از بدن به جز دو قطعه آخر دو جفت پاي كوتاه دارند.
حشرات داراي اسكلتي خارجي از جنس كيتين هستند. اين اسكلت با اينكه محكم است اما قابل انعطاف است. وجود اسكلت خارجي امكان رشد را محدود ميكند. بدن آنها داراي 3 قسمت: سر، سينه و شكم است.
دارا بودن اندامهاي حسي و توانايي تغيير جهت دادن، باعث ميشود كه حشره از وضع محيط اطراف بهتر با خبر شود. گوناگوني در زائدهاي روي سينه شامل وجود پاهاني براي راه رفتن و ديدن و چسبيدن روي پوست جانوران ديگر است.
گروهي بالدار و گروهي بيبال هستند. شكم، عضو تخصص يافته براي توليد مثل است. در تصوير، سيستمهاي تنفسي، گردش مواد، اعصاب و گوارش حشرات ديده ميشود.
حشرات، متجاوز از 300 ميليون سال بر روي زمين زيستهاند و در اين فاصله تغييرات محيطي متعددي را تحمل كردهاند. جانوران متعددي در اين مدت زمان از بين رفته و فقط آثاري از آنها به صورت فسيل، بر جاي مانده است.
بعضي از حشرات سودمند هستند. رنگ گلها موجب جذب حشرات ميشود. با خرطوم مكنده خود براي استفاده از شهد گلها، از اين گل به آن گل ميروند و در عمل گرده افشاني دخالت ميكنند. زنبور عسل كه زندگي اجتماعي دارد، با استفاده از شهد گلها، عسل توليد ميكند. كفشدوز، شتيزها را كه آفت گياهانند ميخورد.
بعضي از حشرات زيان آورند. موريانه با خوردن چوب به انسان زيان ميرساند. سلولزي كه در چوب است توسط تاژكدار كه در درون لوله گوارشي موريانه وجود دارد و زندگي ميكند، گوارش مييابد. ملخ با خرطوم جونده خود گياهان را ميخورد و موجب خسارت ميشود. پاهاي كرك آلوده مگس موجب انتقال ميكروبها از جايي به جاي ديگر ميشود. پاهاي بعضي از حشرات براي حفر زمين ساخته شده است.
قطعه سوم بدن، يعني شكم عضو تخصص يافته براي توليد مثل است. در قسمت انتهاي شكم، اندامهايي براي جفتگيري يا تخم گذاري وجود دارد. شما رشد نوزاد را در داخل چوب مشاهده ميكنيد.
حشرات به صورتهاي گوناگون رشد مييابند. بيشتر حشرات از مرحله رشد تخم تا رسيدن به مرحله بلوغ، شكلهاي مختلفي به خود ميگيرند. به اين تغييرات شكلها، دگرديسي ميگويند. حشراتي از قبيل پروانه، پشه، سوسك، دگرديسي كامل دارند. در اين دگرديسي، 4 مرحله: تخم نوزاد كرمي شكل، شفيره و حشره بالغ وجود دارد. از رشد تخم، نوزادي كرم مانند به وجود ميآيد. اين نوزاد غذاي زيادي ميخورد و بسيار سريع رشد ميكند. يك كرم آفت ميتواند در يك روزه نصف يك ميوه درشت را بخورد.
مرحله بعدي شفيره است. در اين مرحله، حشره پيلهاي به دور خود ميتند. پيله از جنس رشتههاي ابريشم مانند است كه توسط نوزاد ترشح ميشود.
بعضي از حشرات نيز پيله، همان پوشش سخت بدن است. كه به صورت محفظهاي سر بسته در ميآيد. تغييرات بدني زيادي در درون پيله به وجود ميآيد. پس از مدتي از كرمي كه در درون پيله رفته، حشره بالغ خارج ميشود. حشره بالغ، ديگر رشدي ندارد.
بيبالان دگرديسي ندارند. حشراتي چون ملخ، شته، موريانه داراي دگرديسي ناقص هستند. در اين نوع دگرديسي 3 مرحله تخم، نمف، حشره بالغ وجود دارد. در دگرديسي كامل، نوزاد به حشره بالغ شبيه نيست. ولي در دگرديسي ناقص، نوزاد يا نمف شبيه حشره بالغ است.
شايد از تعداد حشراتي كه در يك قاب كوچك قرار دارند تعداد، ساكنان شهر شما بيشتر باشد. سماجت و حس تهاجم حشرات را نميتوان در جانوران ديگر يافت.
براي خارتنان، جاي مشخصي در ميان بيمهرهها وجود ندارد. از لحاظ مراحل جنيني، خارتنان بيشتر به مهرهداران ميمانند. ستاره دريايي از خارتنان دريايي هستند. خارتن بالغ داراي بدني با تقارن شعاعي است. در خارتنان برخلاف همه بيمهرهگان ديگر، دستگاه گردش آب كه اعمال گردش خون و تنفس و دفع را انجام ميدهد، وجود دارد. حركت خارتن توسط پاهاي بادكش مانند صورت ميگيرد.
