موضوعات اصلي
Bourse کلمه ای فرانسوی است که معنای آن در زبان فرانسه"کیف پول"می باشد بورس یک نهاد سازمان یافته ای است که از جمله نهادهای عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب می شود و در کنار سایر موسسات و سازمانها،وظایف چند گانه ای را بر عهده دارد.
کارکردهای اساسی بورس مدیریت انتقال ریسک و توزیع آن،شفافیت اطلاعات،کشف قیمت،ایجاد بازار رقابتی و همچنین یکی از کارکردهای مهم آن جمع آوری سرمایه ها و پس اندازهای کوچکبرای تامین سرمایه مورد نیاز فعالیتهای اقتصادی است.
تاریخچه تاسیس اولین بورس به اواخر قرن چهارده و اوایل قرن پانزده در کشور هلند برمی گردد.اما بورس به صورت مدون از دو قرن پیش شروع به فعالیت کرده استدر حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از ابزارهای الکترونیکی بیشتر معاملات در بورس از طریق رایانه صورت می گیرد. بورس زیر نظر نهاد واحد نظارتی که معمولا سیاستهای آن توسط بالاترین مراجع ذیربط دولتی در هر کشور اعمال می گردد که با حضور و مشارکت فعال بخش خصوصی ایجاد می شود و اتاق پایاپای که تضمین و تسویه قراردادهارا بر عهده دارد از جمله مهمترین بخش های آن محسوب می شود.فعالیت می کند علاوه بر آن واحد نظارت داخلی (در داخل بورس)هیات بازرسین و داوری ارکان اصلی ساختار بورس را تشکیل می دهند.
بورس کالا چیست؟
بورس کالا(Commodity exchange )یک بازار متشکل و سازمان یافته ای است که بطور منظم کالای معینی با ساز و کاری خاص مورد معمله قرار
می گیرند.امروزه طبقه بندی های متعددی برای یک بورس کالایی وجود دارد.اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از برسیها درقالب یک تشکل متمرکز قرار داشته باشند .عموما بورس های کالایی را در مقابل بورس های اوراق بهادر تعریف می کنند.به عبارتی هر آن چیزی که در زمینه :
1-فلزات و مواد معدنی(کانی ها) 2-انرژی 3-محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می گیرد در زمره بورس کالایی می گنجد.مهمترین ماموریت بورس کالایی بر اساس گزارشات آنکتاد کمک به سازماندهی و اصلاح ساختاربازار محصولات بخش کشاورزی از طریق شفافیت اطلاعات،کشف قیمت،توزیع ریسک و سیالیت در معاملات و همچنین تامین منابع مالی مورد نیاز فعالان بخش کشاورزی از طریق توسعه بازار سرمایه است که اولی در کشورهای پیشرفته و صنعتی ملاک عمل قرار می گیرد.
4)سند قرضه به دلیل آنکه معمولا دارای بهره از پیش تعیین شده است،سندی ربوی و لذا در شریعت اسلام تحریم شده است در حالی که معاملات اوراق سهام چون دارای ربح از قبل تعیین شده نیست به لحاظ شرعی اشکال ندارد.
شاخص بورس چیست؟
کلمه شاخص(INDEX)در کل به معنای نمودار یا نشان دهنده یا نماینده می باشد. شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می باشد و وسیله ای برای اندازه گیری و مقایسه پدیده های است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند که بر معنای آن می توان تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یکدوره برسی نمود.
محاسبه شاخص برای هر شرکت صنعت یا گروه یا دسته امکان پذیر است و میتوان آن را محاسبه نمود.برای محاسبه شاخص یک سال را به عنوان سال مبنا یا پایه فرض کرده و پس از تقسیم ارزش جاری بر ارزش مبنا(ارزش سال پایه)آنرا در عدد 100ضرب می کنیم. عدد بدست آمده شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می دهد.
در هر بازار بورس اوراق بهاداری می توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخص های زیادی را تعریف و محاسبه نمود.در تمام بورس های دنیا نیز شاخص های زیادی برای گروهها و شرکتهای مختلف محاسبه می شود.بعنوان مثال در بازار سهام آمریکا شاخص داوجونز(DOW&JONES)تغییرات 30 شرکت صنعتی20 شرکت حمل و نقل و 15شرکت خدماتی را نشان می دهد و یا شاخص نزدک (NASDAQ)تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می دهد. دیگر شاخص های معروف برخی از بورسهای دنیا عبارتند از :
بورس نیویورکS&P250که برای 250شرکت محاسبه می شودS&P500 که برای 500شرکت محاسبه می شود.
بورس لندن FTSE توکیوNIKIIE وTOPIX آمستردام AEXفرانسهCAC وآلمان DAX میباشد که شاخص های TOPIX-NASDAQ-S&P موزون می باشد.
در اوراق بهادار تهران نیز شاخص های زیادی محاسبه می گردد که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می کند.
بورس چیست و چه نقشی در اقتصاد جهانی دارد؟
سقوط غیر منتظره ارزش سهام بورس های غربی و آسیائی در هفته گذشته سبب شد که کارشناشان اقتصادی پیش بینی کنند ،رشد افتصادی امسال کشورهای صنعتی دست کم نیم درصد کاهش خواهد یافت.
برای خرید سهام به چه نکاتی باید توجه کرد؟
هدف بنیادین ایجاد بورس ها ،کمک به افزایش سرمایه و مشارکت دادن مردم در سرمایه گذاری ها است .بورس هر کشور تابع سیاست های پولی دولت همان کشور است .به این دلیل است که بورس های مناطق با ثبات جهان مثل اروپا ،ژاپن و سنگاپور از اعتباربیشتری برخوردارند.
یکی از متغیرهای بسیار مهم در کاهش و افزایش ارزش سهام بورس ها ،سیاستی است که بانکهای مرکزی در زمینه تعیین بهره راهبردی خود اتخاذ می کنند .افزایش بهره راهبردی ،سبب ترغیب فروش سهام در بورس ها می شود.
این بدان معنا است که مردم ،سهام خود را می فروشند تا نقدینه حاصل از آن را به عنوان سپرده تسلیم بانک ها کنند و بهره مناسب و مطمئنی به دست بیاورند.به همین ترتیب هر گاه بانک های مرکزی نرخ بهره را کاهش دهند ،مردم سپرده های خود را از بانک ها بیرون می کشند و صرف خرید سهام می کنند.
شرکت های سهامی از طریق ورود به بورس می توانند سهام خود را بفروشند و ار این طریق بر سرمایه خود بیفزایند.اما ورود آنها به بورس های معتبر ساده نیست .دکتر شاهین فاطمی ،رئیس دانشکده اقتصاد و بازرگانی دانشگاه پاریس در مورد این پرسش که "یک شرکت برای آن که بتواند سهامش را به بورس ارائه دهد ،چه پیش شرطهایی باید داشته باشد"،گفت:
"این بستگی دارد که چه بورسی باشد .اگر در تهران باشد یا کشورهای عربی ،شرایطش بسیار آسان است.اما در کشورهای غربی ،شرکت ها باید با انتشار اسناد زیاد،سوددهی خود را ثابت کنند.آنها همچنین باید نشان بدهند که چقدربدهی دارند،به چه میزان سرمایه نیاز دارند،مدیرانشان چه کسانی هستند"
هدف از سخت گیری قانونی برای ورود شرکت ها به بورس های معتبر ،جلب اعتماد عامه مردم به سرمایه گذاری است.اما در کشور های در حال توسعه ،این امرمورد توجه کافی قرار نمی گیرد .در همین زمینه ،رئیس ایرانی دانشکده اقتصاد دانشگاه آمریکائی پاریس توضیح میدهد:
"متاسفانه در بورس های سایر کشورها ،هنوز این نوع قوانین به خوبی اجرا نمی شود و به همین دلیل است که می بینیم پول چندانی به آن بورس ها سپرده نمی شود .این نوع قوانین برای آن است که اعتماد مردم جلب شود به این که پولشان آلت دست هوس دیگران نیست و ریسک های سرمایه گذاری از پیش قابل محاسبه است".
ورود به بورس ،علاوه بر تامین سرمایه بر اعتبار شرکتها می افزاید.از سوی دیگر ،اگر کار شرکت، تولید یا فروش کالا باشدفبا توجه به منافع مشترکی که با سهامداران خود ایجاد می کند ،می تواند بر تعداد سهام داران خود نیز بیفزاید.
بورس تهران در سال های اخیر چندبار با نوسانات شدید روبرو شد .از جمله، در ماه های نخست ورود احمدی نژاد به کاخ ریاست جمهوری ارزش سهام این بورس به شدت کاهش یافت .درباره نارسائی های بورس تهران ، دکتر فاطمی اظهار میدارد:
"اولا تعداد شرکتها و سهامداران بسیار محدود است .در این حالت ورود به بورس بسیار خطرناک است . زیرا تعداد معدودی می توانند بورس را به نفع خودشان و ضرر دیگران بالا ببرند .بورس باید آنقدر بزرگ باشد که هیچ فروشنده یا خریداری نتواند تاثیر قابل ملاحظه ای بر آن بگذارد."
و اما علاقمندان به خرید سهام بورس،به چه نکاتی باید توجه کنند تا با ریسک کمتری روبرو شوند؟دکتر فاطمی می گوید:
"توصیه این است که بیش از 30 درصد سرمایه در سهام نباشد.30 درصد دیگر در اوراق بهادار و 30 یا 40 درصد هم در حساب پس انداز .همیشه باید آمیخته ای از این سه عامل در مجموعه دارائی ها وجود داشته باشد."
بازار بورس چیست؟
بازار بورس مکانی است که در آن سهام شرکتهای گوناگون تولیدی خدماتی و سرمایه گذاری داد و ستد می شود .مردم به بازار بورس بازار سهام هم می گویند.اما نام رسمی و قانونی آن"بورس اوراق بهادار"می باشد.که منظور از اوراق بهادار همان برگه های سهام شرکت هاست.به مکانی که در آن عمل داد و ستد انجام می گیرد"تالار معاملات بورس"گفته می شود.
اصلی ترین تالار معاملات بورس کشور در تهران – خیابان حافظ - تقاطع جمهوری واقع است. ورود عموم مردم در آن آزاد است.
برای آشنایی با نحوه داد و ستد سهام در بورس می توان با مراجعه به تالارهای معاملات بورس به طور عملی آشنا شد و سپس با مراجعه به کارگزاری های مختلف بورس که در مکانهای مختلف شهرها پراکنده هستند فرم درخواست خرید سهم شرکت مورد نظر را تکمیل و در پایان سال مالی و پس از برگزاری مجمع عمومی عادی متناسب با حجم سهامی که خریداری شده از سود مناسب و قطعی که معمولا دو برابر سود بانک هاست برخوردار شد .(حدود 40 درصد در سال) درشهرستانهای دور افتاده کشور نیزعلاقمندان می توانند از طریق شعب مرکزی بانک ملی جهت خرید سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار اقدام نمایند.
البته برای خرید سهام از روش خرید و فروش الکترونیکی هم می توان استفاده نمود .برای این منظور باید اول به یکی از شعب بانک توسعه صادرات در سراسر کشور مراجعه نموده و حساب بانکی افتتاح کنید و فرم در خواست خدمات خرید و فروش الکترونیکی سهام را تکمیل نموده و کلمه عبور password دريافت کنید. بعد از طریق اینترنت به سایت بانک توسعه صادرات ایران وارد شوید و به نشانی
www.edbi.IR
سپس فرم مخصوص خرید و فروش سهام و همچنین فرم وکالتنامه برداشت از حساب را تکمیل نمایید.
سابقه و تاریخچه بورس
البته برای استفاده از این خدمات باید پست الکترونیکی(Email )داشته باشیم .فرم تکمیل شده در ساعات اداری فورا در دستور کار قرار می گیرد و در ساعات غیر اداری در ابتدای صبح روز بعد در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ریشه های ایجاد بورس های بزرگ امروز جهان را باید در بازارهای مکاره قرون وسطی جستجو کرد.در بدو امر ،اجتماعات بازرگانی با تشریفات مذهبی توام بود . در واقع زیارتگاهای مخصوصی که در آن مراسم مذهبی انجام می گرفت به تدریج محل داد و ستد کالاهای مختلف گردید.زوار امکن متبرکه در عین حال که قصد قربت یا برائت را داشتند کالاهایی نظیر عطر ادویه و جواهر بیز خرید و فروش می کردند.این اماکن تدریجا با افزایش جمعیت و رونق کسب و کار به مراکز تجاری دائمی تبدیل شدند.
فعالیت مراکز تجاری همگام با توسعه جوامع ادامه یافت .در این مراکز معاملات بدوا به صورت کالا به کهلا یا پایاپای بود ولی مشکلاتی که وجود داشت یک واسطه مبادله ای به نام پول بوجود آورد .پول ابتدا به صورت کالا بود سپس به پول فلزی تغییر شکل داد و امروزه به صورت پول کاغذی یا اسکناس درآمده است.
در قرون وسطی بازرگانان در میدانهای مخصوصی دور هم جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند و به تدریج بازارهای مکاره برای کالاهای مختلف بوجود آمد.در این بازارها معاملات بروات و اوراق تجاری نیز صورت می گرفت.در اواخر قرون وسطی ملاقات بازرگانان به تدریج صورت منظمی به خود گرفت .
در حدود سال 1459 میلادی بازرگانان بلژیکی در شهر بورژ مرکز فلاندر در شمال غربی بلژیک در میدانی به نام "تربوئرس"در مقابل خانه بزرگ زاده ای به نام "فن در بورزه"جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند.میادین محل تجمع بازرگانان به تدریج به "بورس"مشهور شد (به روایتی نام بورس از نام همین خانواده گرفته شده است.اعضای این خانواده بازرگان و هتل دار بودند و علامت خانوادگی آنها سه کیسه چرمی بود که در زبان لاتین Bursa ناميده میشود.)
نام بورس بدین ترتیب ابتدا به اجتماع بازرگانان و صرافان و دلالانی اطلاق می شد که در نقاط غیر مستقف جمع می شدند و در قرون بعد به تدریج محل های سر پوشیده مخصوصی برای این معاملات ایجاد گردید.
به طور کلی تالارهای بورس امروزی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1-بورس کالا 2-بورس اسعار 3-بورس اوراق بهادار
