برخی معتقدند که سیاست و اقتصاد دو مقوله جدا و بی ارتباط هستند. واقعیت دنیای کنونی

عکس این دیدگاه را نمایان می سازد. روندهای موجود نشان می دهد که بین سیاست و اقتصاد

ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. در ادبیات توسعه پیرامون رابطه توسعه سیاسی و اقتصادی

دیدگاه های متنوع و گاه متضادی مطرح شده است که می توان تمامی ان را در سه گروه به

شرح زیر جای داد.

الف) گروه اول به تقدم توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی معتقد هستند مانند (مارتلین سیمور

لیپست)

ب) گروه دوم بر عکس دیدگاه فوق به تقدم توسعه سیاسی بر توسعه اقتصادی باور دارند مانند

(امارتیا سن )

ج)گروه سوم به توسعه متوازن وهم زمانی توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی اعتقاد دارند.

هریک ازرویکردهای یاد شده برمولفه های خاصی تاکید دارند. شواهد نشان می دهد که در

کشورهای جهان سوم تحقق توسعه اقتصادی و توسعه سیاسی و همچنین توسعه متوازن بدون

وجود و دخالت دولت تحقق نخواهد یا فت. ازاین رودولت نقش موثری در تحول ساختاری

کشور دارد. 

رشد و توسعه اقتصادی                                                               7
سیاست های اقتصادی دولت می تواند حرکت جامعه را به سمت توسعه کند سازد یا برعکس

برسرعت ان بیفزاید. بررسی تجربه ی توسعه درکشورهای پیشرفته نشان می دهد که دولتها

درحرکت این گونه جوامع به سمت توسعه یافتگی تاثیر به سزایی داشته اند.

امروزه در اکثر کشورهای درحال توسعه دولت ها باجدیت تمام از طرح های توسعه سخن

می گویند. برای دست یابی به رشد و توسعه بیشتر برنامه ریزی وسیاست گذاری می کنند و

با این هدف و ارمان به عرصه اقتصاد کشورها وارد می شوند.

رویکردهای اقتصاد سیاسی

اقتصاد سیاسی یکی ازشاخه های علوم اجتماعی ومرتبط با انتخاب عمومی است .منظور از

انتخاب عمومی این است که دولت به عنوان نماینده عموم انتخاب شده ومنابع راتقسیم وتوزیع

می نماید و انتخاب دولت انتخاب عمومی است. این علم علمی سیاسی است ازاین جهت که به

موضوع بکارگیری قدرت ورقابت برای اقتدار در جامعه می پردازد و نیز علمی اقتصادی

است از این جهت که موضوع تخصیص و مبادله منابع کمیاب را مورد مطالعه قرار می دهد.

عده ای خواهان ان هستند که حوزه اقتصاد سیاسی را به تاثیرات سیاسی اقدامات اقتصادی و

یا تاثیرات اقتصادی انتخاب های سیاسی محدود کنند. از انجا که انتخاب های عمومی (دولتی)

توزیع منابع وامکانات بهره وری اعضای جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند و از انجا که
                                                                                             8
اقتصاد وسیاست هردو به بهره وری - که از مقولات اساسی توسعه است- مربوطند اقتصاد

سیاسی در واقع فرایند توسعه را نیز بررسی می نماید. بنابراین حوزه مطالعه اقتصاد سیاسی

به فرایند توسعه گسترش می یابد. توسعه در تحلیل نهایی به منظور افزایش بهره وری است.

بدین معنی که چیزی که بیشتر توسعه یافته باشد دارای بهره وری بالاتر است. اقتصاد سیاسی

به دستور کار سیاسی برای اقتصاد مربوط می گردد و بیشتر به مسائل سیاسی مربوط است تا

مسائل اقتصادی.

اقتصاد سیاسی در نظریه های کلاسیک

ظهور اقتصاد سیاسی تا حدودی به تضعیف بخش سیاسی و اهمیت یافتن بخش غیرسیاسی

زندگی اجتماعی کمک کرد. این مسئله درحقیقت کمک به توصیف دوباره زندگی اجتماعی از

حوزه سیاست به شیوهای جدید ودر مورد مسائل خصوصی بود که خارج از خانواده در جهان

تجارت دنبال می گردید. دیدگاه کلاسیک ها در مورد اقتصاد سیاسی به معنای ظهور جامعه

مدنی غیر سیاسی با پشتوانه انتخاب ازاد در تناقض با سیاست اقتدارگر بود. برخی از نظریه

- پردازان نقش موثری برای دولت در روند توسعه قایل نمی باشند. انان در چنین روندی
 
فرهنگ و کنش اجتماعی را دارای اصالت می دانند. ازسوی دیگر قوانین اقتصادی دولتمردان

و سیاستمداران را محدود نموده ونقش کنترل کننده دولت را کاهش می دهد. بنابراین فعالیتهای
                                                                                             9
اقتصادی جدا از دولت صورت می گیرد ولی دولت نقش هدایتی دارد.

اقصاد سیاسی توسعه

اصطلاح اقتصاد سیاسی توسعه مفهومی است که درچارچوب تئوری وعمل درحال رشد است

اگرچه در اقتصاد سیاسی از لحاظ تحلیلی بین توسعه اقتصادی واجتماعی وسیاسی تمایزوجود

دارد ولی انها به عنوان جنبه های پویای یک روند زنده سطوح بهره وری را تحت تاثیر قرار

می دهند. عده ای از اقتصاددانان چون ((ایلچمن )) و ((ابهوف )) توسعه را روند بهره وری

و بهره وری را شامل ظرفیت و توانایی برای تولید تعریف کرده اند. بدین معنی بهره وری

نشان دهنده توانایی ارضای خواسته ها در طی زمان است که نه تنها به براوردن نیازهای

مادی بلکه به اجابت سایر نیازها نیز مربوط می گردد. از انجا که اقتصاد اساسا با تولید

سروکار دارد و سیاست با توزیع مسئله عمده اقتصاد سیاسی توسعه این است که چگونه این

دو عمل در تعامل با یکدیگر توانایی ها را برای ارضای نیازهای انسانی در ابعاد مختلف

افزایش می دهند؟ تولید و توزیع فقط از لحاظ تحلیلی از هم جدا هستند ولی در عمل جنبه هایی

از یک روند واحد می باشند که هرکدام بر دیگری اثر دارد. شناخت سیاست با مسئله توزیع

دارای پایه هایی است که در ان دولت بازیگر اصلی بوده وبه ایفای نقش های توزیعی در

جامعه می پردازد. بنابراین هر سیاست اقتصادی برای اصلاح وضع موجود سیاسی است.
پیامدهای برنامه توسعه در ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران   10