موضوعات اصلي
اگر خواهان آن باشيد كه به دورترين نقاط فضا دست يابيد، طبيعتا با تلسكوپ هاي معمولي نمي توانيد. شما نياز داريد تا كهكشاني پرجرم و قدرتمند را مهار كنيد تا نور را از كهكشان هاي دور خميده كند (لنز گرانشي). گروهي از اخترشناسان اروپايي توانستند يكي از بهترين موارد لنزهاي گرانشي را ثبت كنند (حلقه اينشتن)، لنز گرانشي و كهكشاني بسيار دور از ما كه به صورت رشته اي ثبت شده اند، اين ثبت زيبا را نعل اسب كيهاني ناميدند.
اين كشف توسط تني چند از اخترشناسان اروپايي (از دانشگاه هاي اروپا تا روسيه) انجام شد و نتايج آن با عنوان "نعل اسب كيهاني : كشف حلقه اينشتن حول كهكشان غول پيكر و درخشان قرمز." در نشريه Astrophysics انتشار يافت.
اين پديده هنگامي آشكار شد كه اطلاعات سنگين در نقشه برداري ديجيتال از آسمان (Sloan Digital Sky Survey) ثبت شدند. اين نقشه برداري به وسيله تلسكوپ روباتيك و تصوير برداري از آسمان شب (كه سرانجام نقشه اي حاوي 25% آسمان شامل 100 ميليون جرم منتشر كرد) حاصل شد. اخترشناسان به طور منظم به آسمان مي نگرند و از ميان پهنه وسيعي از اطلاعات، اجرامي شگرف را ثبت مي كنند.
نعل اسبي كيهاني، اي چنين...
در آن هنگام، آنها مشاهدات خود را با تلسكوپ 2.5 متري آيزاك نيوتن در لاپالما و 6 متري BTA در روسيه پيگيري كردند. همچنين جزئيات درعكس آن نيز سبب شد كه به تصميم در مورد اطلاعات ساختار شيميايي لنز و جرم مورد تاثير آن كمك شود.
به تصوير نگاه كنيد، شما مي توانيد كهكشاني كروي و قرمز را كه توسط حلقه اي آبي رنگ احاطه شده است را مشاهده كنيد. درحقيقت اين نسبيتي است كنار يك كهكشان، كهكشان قرمز در فاصله 4.6 بيليون سال نوري از ما واقع است (لنز) و حلقه آبي يا همان كهكشان ديگر، در فاصله 10.9 بيليون سال نوري از ما قرار دارد ( جرم تحت تاثير لنز).
در نگاه ما دو رشته قابل ديد است، كه در حقيقت همان نور است كه به سبب لنز گرانشي كانوني شده است. نور در تمايل خود به سمت زمين مي آيد. تمام نورها به منجمان اجازه مي دهد كه آنچه را كه تمايل به مرئي بودن دارد، ببينند. در حقيقت، دو رشته از نور همان كهكشان اند كه تحت تاثير لنز گرانشي قرار گرفته اند و به صورت 300 درجه، اطراف لنز را احاطه كرده اند.
لنز بسيار پرجرم است، و به صورت كهكشان قرمز كه داراي 5 تريليون جرم خورشيد است، مي درخشد. براي مقايسه كهكشان راه شيري ما جرمي معادل 580 بيليون جرم خورشيدي دارد.
و جرمي فقط براي تلسكوپ...
در فاصله بسيار دور، كهكشان تحت تاثير لنز، كهكشاني با ستارگان انفجاري و دستخوش تلاطم سرعت شكل گيري ستارگان است، اينها مداركي به دست آمده از طيف نور آبي كهكشان است. اگر چنين لنزي در اين ناحيه قرار نداشت منجمان هرگز نمي توانستند چنين اطلاعاتي را از آن كهكشان بدست آورند. اما به علت وجود لنز، نور در اثر گرانش كانوني شده و به صورت حلقه اي دور لنز درآمده است. در صورتي كه اين جرم 10.9 بيليون سال نوري از ما فاصله دارد، آن را اكنون مشاهده مي كنيم، در زماني كه جهان 3 بيليون سال كوچكتر بود.
اين كشف به منجمان كمك مي كند تا در دو مورد پيشرفت كنند، توزيع ماده تاريك اطراف كهكشان قرمز و شكل گيري ستارگان در اوايل جهان.
ايليا تيموري
