به نام خدا

نگاهي به نقش فناوري هاي زيستي در دنياي فردا- 1

گلریز- دبیر آموزشگاه

پخت نان در تنور بيوتکنولوژي

طي چند سال گذشته توليدکنندگان سراسر جهان در مورد محصولات اصلاح ژنتيکي شده با هم به نقطه مشترکي دست نيافته اند. عده يي در برخي کشورها با توليد چنين محصولاتي موافق و در ساير کشورها عده يي ديگر کاملاً مخالف آن هستند. بيوتکنولوژي در سال هاي اخير به موضوعي بحث برانگيز تبديل شده است بسياري از توليدکنندگان، استفاده از اين روش ها را نه تنها پرمنفعت بلکه ضروري مي دانند. بيوتکنولوژي به مفهوم ساده يعني کاربرد فناوري هايي که در زمينه هاي زيستي استفاده مي شود تا به ايجاد محصولات بهتر بينجامد و همچنين بتوان آنها را به سادگي به صورت تجاري در سطح وسيع در راستاي نيازهاي گوناگون، گسترش داد. سال هاست که اين علم در پخت نان، فرآورده هاي لبني و ساير موارد به کار گرفته مي شود. همچنين با پيشرفت ساير علوم از جمله شيمي و زيست شناسي اين شاخه مفهوم ديگري پيدا کرده است. چنين پيشرفت هايي به فهم روزافزون مردم نسبت به علم ژنتيک و نحوه کارکرد DNA درون سلول منجر شده است. حال بشر مي داند که چگونه DNA ويژگي خاصي را کنترل مي کند پس مي تواند بخشي از DNA مورد نظر را جدا کرده و به ساير گونه هاي حياتي مشابه انتقال دهد. حتي بيوتکنولوژي قادر است ويژگي هاي خاصي از يک گونه را به گونه يي مشابه منتقل کند.

بيوتکنولوژي يا روش هاي سنتي

طي چند صد سال اخير براي توليد و همچنين ارتقاي کيفيت محصولات و فرآورده هاي گياهي و حيواني گوناگون، روش هاي سنتي و قديمي به کار گرفته مي شد. يکي از اين روش ها بدين ترتيب بود که مثلاً ويژگي مطلوبي از يک گياه را انتخاب مي کردند و سپس گياه را با گونه يي مشابه که مي خواستند ويژگي مذکور به آن منتقل شود لقاح مي دادند. اين روش باعث مي شد هم ويژگي هاي مطلوب به گياه مورد نظر منتقل شود و هم خصايص نامطلوب مربوط به نسل هاي قبل از آن گياه. مشکل ديگر زمان زيادي بود که براي توليد نسلي با ويژگي هاي جديد دلخواه طول مي کشيد، مثلاً چيزي حدود 6 تا 7 سال متوالي و به علاوه توليدکنندگان در نهايت به گونه مورد نظر خود دست نمي يافتند. آنها همچنين مي خواستند محصولاتي مقاوم در برابر آفات و امراض توليد کنند که هدفي دشوار و چه بسا دست نيافتني بود. پس مي توان اينگونه نتيجه گرفت که پيدا کردن ويژگي هاي مورد نظر در گونه هاي مشابه و مدت زمان طولاني از مهمترين دلايل ايجاد رکود در اين روش بود.

با استفاده از بيوتکنولوژي و مهندسي ژنتيک مي توان ويژگي هاي مطلوب را از هر منبع موجودي (گياهان ديگر، باکتري، حيوان يا حتي انسان) به دست آورد. مهندسي ژنتيک به طور چشمگيري پيشرفت کرده است و با استفاده از اين علم مي توان به راحتي توالي ژني مطلوب را جدا کرده و آن را با روش هاي متناسب با هدف به داخل سلول هاي گياهي که قرار است ويژگي مورد نظر به آن وارد شود، انتقال داد. سپس سلول هاي تغيير يافته در سرتاسر گياه تکثير و انتشار مي يابد و ويژگي مورد نظر در گياه همانطور که انتظار مي رفت، بيان مي شود. البته هميشه هم با چنين دقتي پيش نمي رود. گاهي اوقات ممکن است تزريق ژني باعث از کار افتادن يا شروع کار ساير ژن ها شود که اين امر منجر به ايجاد مشکلاتي اساسي در گياه مي شود، ولي به هر حال اين روش گونه هاي جديد را با سرعت بيشتري به وجود مي آورد