دندان های آسیای بزرگ: سه دندان آخر در طرفین فك های بالا و پائین، دندان های آسیای بزرگ هستند كه شمار آن ها جمعا ‌به دوازده عدد می رسد كه به ترتیب آسیای اول، دوم، سوم نامیده می شوند. دندان های آسیای اول، دقیقا ‌كنار دومین دندان آسیای كوچك قرار داشته و به دندان های آسیای شش سالگی هم معروف می باشند. دندان های آسیای بزرگ سوم كه به دندان عقل نیز معروف می باشند، در انتهای فك ها واقع شده و معمولا بین 16 تا 20 سالگی شروع به در آمدن می كنند. از آن جایی كه دندان های عقل، آخرین دندان هایی هستند كه در می آیند، عمدتا‌ روی فك جای كافی برای رشد آن ها باقی نمی ماند. اگر دندان ها به هم فشرده و فك كوچك باشد، ممكن است دندان های عقل زیر سایر دندان ها یا استخوان فك نهفته شوند. اگر تنها قسمتی از دندان عقل در بیاید ایجاد درد و ناراحتی خواهد كرد كه در آن صورت باید با جراحی از دهان خارج شود. بین دندان های عقل و آسیای بزرگ اول، دندان های آسیای بزرگ اول دندان های آسیای بزرگ دوم یا دندان های آسیای دوازده سالگی وجود دارد. دندان های آسیای بزرگ، دندان های درشتی هستند كه سطح آن ها پهن بوده و برای آسیاب كردن و جویدن غذا كار برد دارند. آسیاهای بزرگ واقع بر روی فك بالایی، ریشه های مجزا دارند ولی دندان های آسیای بزرگ فك پائینی، دو ریشه ای هستند.

دندان از چه بخش هایی تشكیل شده است؟

تاج: بخش فوقانی دندان كه خارج از لثه قرار دارد، تاج نامیده می شود. شكل ظاهری تاج بنا به نقش دندان تفاوت می كند. برای مثال، لبه دندان های پیش و نیش كه بیشتر برای بریدن غذا به كار می روند، تیز بوده ولی لبه دندان های آسیا كه برای آسیاب كردن غذا كار برد بیشتری دارند، عموما پهن و تخت می باشند.
خط لثه: مرز اتصال لثه و تاج دندان می باشد. در صورت عدم مسواك زدن و نخ كشیدن كافی و به موقع ، جرم وپلاك روی خط لثه تجمع كرده وباعث بیماری می گردد.
مینا: خارجی ترین لایه دندان ، مینا نام دارد . اگر پوسیدگی مینا گسترش یابد می تواند به عاج برسد، جایی كه از آن جا میلیون ها مجرای ریز مستقیما به مغز دندان را راه می یابند.
مغز دندان: لایه نرمی است كه در مركز تمام دندان ها قرار دارد و در آن بافت های عصبی مویرگ های خونی موجود هستند. اگر پوسیدگی به مغز برسد، دندان دردناك می شود.

مشكلات رایج دهان و دندان:

1- پوسیدگی:

اگر هرگز غذا نمی خوردیم و دندان هایمان را روزی دو بار مسواك می زدیم، هرگز دندان هایمان فاسد نمی شد. پوسیدگی های دندانی به طور مستقیم با شیوه زندگی، عادت های غذایی، میزان مراقبت های بهداشتی از دهان، وجود فلوراید در آب و خمیر دندان و... بستگی دارد. توارث نیز نقش مهمی را در مستعد بودن دندان به پوسیدگی ایفا می كند. در یك دهان تمیز، بلافاصله پس از مسواك زدن یك لایه پوششی نازك میكروسكوبی كه منشاء آن پروتئین های موجود در بزاق می باشد، بر روی دندان ها ایجاد می شود. بلافاصله پس از ایجاد این لایه، میكروارگانیسم ها روی آن می چسبند و برروی دندان ایجاد پلاک می نمایند. در این مرحله، pH دهان حدود 6.2 تا7.0 است. اگر pH دهان به زیر 5.5 برسد، مینای دندان قسمتی از مواد معدنی خود را از دست می دهد و آمادگی برای شكسته شدن پیدا می كند. اگر pH خیلی پائین بیاید، حتی مغز دندان كه درون لثه مستقر است، دچار آسیب می شود. خوردن غذاهای شیرین به علت وجود قندهای هیدروكربنی در داخل ساختار خود می تواند تحت تاثیر آنزیم های موجود در بزاق تولید اسید كرده و pH دهان را پایین بیاورد كه اصطلاحا به این گونه موادقندی، كربو هیدرات های قابل تخمیر گفته می شود. علاوه بر تاثیر آنزیم ها بر كربوهیدرات ها، باكتری های موجود در دهان نیز به مواد قندی علاقه داشته و نتیجتا ‌فعالیت آن ها نیز تولید اسید را دو چندان می كند، تولید اسید بیشتر یعنی فساد سریع تر دندان. انواع پوسیدگی عبارتند از:
پوسیدگی تاج: كه هم در كودكان و هم در بزرگسالان به شدت شایع است و بیشتر روی سطوح افقی دندان ها ظاهر می شود.
پوسیدگی ریشه: با افزیش سن، لثه ها شروع به عقب نشینی می كنند، از آن جا كه آن قسمت از دندان كه زیر لثه مخفی بوده وپس از عقب نشینی پدیدار شده است، فاقد مینا می باشد، در مقابل پوسیدگی و فساد بسیار آسیب پذیر است.
پوسیدگی مجدد: اطراف دندان پر شده، محل مناسبی برای تجمع پلاك ها و در نتیجه پوسیدگی مجدد است. اشخاصی كه دچار خشكی دهان هستند، به علت كمبود ترشح بزاق، بیشتر در معرض پوسیدگی قرار می گیرند. پوسیدگی را باید جدی گرفت چرا كه اگر به موقع درمان نشود، می تواند به عصب دندان لطمه زده و منجر به آبسه لثه گردد.

چطور می توان از وجود پوسیدگی دندان مطلع شد؟

تنها یك دندان پزشك می تواند وجود پوسیدگی را در دندان تشخیص دهد. چرا كه ممكن است پوسیدگی در داخل دندان اتفاق افتاده باشد و به طور ظاهری قابل رویت نباشد.

2- پلاك:

پلاك یك لایه نازك و بی رنگ است كه از تجمع دائمی باكتری ها و مواد قندی برروی دندان ایجاد می شود. اگر پلاك ها به موقع از سطح دندان ها پاك نشوند، می توانند به پوسیدگی و بیماری های لثه منجر شوند.

چگونه می توان از وجود پلاك، مطلع شد؟

باكتری های فراوانی در دهان وجود دارند كه از مواد غذایی و تركیبات موجود در بزاق تغذیه می كنند. پس از صرف هر غذا، اسیدهایی كه از باكتری های روی پلاك ها تولید می شوند، می توانند به دندان صدمه زده و ایجاد حفره نمایند. اگر پلاك به موقع تحت درمان قرار نگیرد، می تواند باعث بیماری های دندان یا تورم و خونریزی لثه ها گردد.

3- جرم دندان:
 
جرم دندان كه گاه منشاء آهكی دارد، در واقع پلاكی است كه سخت شده است. اگر جرم در خط لثه ایجاد شود می تواند آن را دچار بیماری كند. جرم دندان زمینه را برای ایجاد پلاك های دندانی تسهیل می كند. علاوه بر این كه جرم دندان بر زیبای ظاهری شخص لطمه می زند، به علت ساختار متخلخلش مستعد جذب مواد رنگی از سیگار، قهوه، چای و.... است.

چگونه می توان جرم دندان را تشخیص داد؟

برخلاف پلاك كه بی رنگ است، جرم دندان، كاملا ‌قابل تشخیص است. علامت مشخصه آن وجود لك های زرد یا قهوه ای بر روی دندان و لثه می باشد.

4- بیماری لثه:

بیماری لثه با ورم و آماس لثه شروع می شود كه بیماری در این مرحله به راحتی قابل درمان است. علائم ورم و التهاب، حساسیت و خونریزی هنگام مسواك زدن می باشد. ممكن است مراحل پیشرفته بیماری لثه به از دست دادن دندان ها بیانجامد. سلامتی لثه ها بر سلامتی عمومی بدن تاثیر گذار است. مطالعات و بررسی های اخیر وجود رابطه میان بیماری لثه و بیماری های دیگر مانند دیابت، بیماری قلبی و زایمان زود رس را نمایان ساخته اند.

5- بوی بد دهان:

امروزه، 40% از جمعیت جهان از مشكل بوی بد دهان یاHalitosis رنج می برند. بوی بد دهان ممكن است، به علل ذیل ایجاد شود:
1- مواد غذایی، باقی مانده ذرات غذا در بین دندان ها، هم چنین بعضی از مواد غذایی نظیر سیر و پیاز و مشروبات الكلی تولید بوی بد دهان می كنند.
2- بیماری های دهان و عدم رعایت كامل بهداشت دهان می تواند باعث ایجاد بوی بد گردد.
3- خشكی دهان: خشكی دهان باعث باقی ماندن سلول های مرده روی سطح زبان و لثه ها می شود. تجزیه سلول های مرده سبب ایجاد بوی بد می گردد.
4- بیماری ها: عفونت های ریوی، بیماری های كلیوی، نارسائی كبدی، دیابت كنترل نشده، ترش كردن معده و سكسكه نیز می توانند در پیدایش عارضه خشكی دهان و بوی بد مؤثر باشند.
5- وضعیت دهان، بینی و گلو: در صورتی كه عفونت های سینوسی از طریق مجرای بینی به گلو راه یابد، تنفس را بد بو می كند. اگر تنفس كودكی بد بو شد، ممكن است شیئی كوچكی را در سوراخ بینی خود فرو كرده باشد. برونشیت و عفونت های مجاری تنفسی نیز از سایر عوامل مؤثر در ایجاد این عارضه به شمار می روند.
6- استعمال دخانیات: سیگار كشیدن، دهان را خشك و تنفس را بد بو می كند و در دراز مدت انواع بیماری های دهان را ایجاد خواهد كرد.
7- رژیم غذایی سخت: ضمن روزه یا رژیم های غذایی سخت به علت كاهش غلظت پاره ای از مواد شیمیایی در خون، ممكن است مشكل بوی بد دهان ایجاد شود.

بهداشت دهان:

داشتن دندان ها و لثه های سالم و دهان خوشبو نتیجه رعایت كامل بهداشت دهان است كه این امر به مفهوم دارا بودن موارد زیر می باشد:
- دندان های شما تمیز و عاری از بقایای غذا باشند.
- لثه ها صورتی باشند و هنگام مسواك زدن یا نخ كشیدن، دچار خونریزی و درد نشوند.
- بوی بد دهان به صورت یك مشكل دائمی نباشد.

چگونه بهداشت دندان ها را رعایت كنیم؟

یكی از مهم ترین عوامل جهت داشتن دندان ها و لثه های سالم و زیبا، رعایت كامل بهداشت دهان است. رعایت نكات زیر جهت حفظ سلامت دهان و دندان ضروری است:
- روزانه حداقل دو بار مسواك زدن صحیح و نخ كشیدن.
- داشتن رژیم غذائی متعادل و مناسب و مصرف تنقلات هر چه كمتر بین وعده های غذایی.
- استفاده از خمیر دندان های حاوی فلوراید.
- شستشو با دهان شویه های حاوی فلوراید، در صورت تجویز دندان پزشك.
- استفاده از آب فلوراید دار برای كودكان(در صورتی كه آب فلوراید دار در دسترس نباشد، می توان از مكمل های حاوی فلوراید استفاده نمود).

فلوراید چیست؟

فلوراید یك ماده معدنی طبیعی است كه در پوسته زمین وجود دارد و در طبیعت به وفور یافت می شود. اغلب جهت جلوگیری از پوسیدگی دندان، فلوراید را به آب آشامیدنی اضافه می كنند. مطالعات اخیر نشان داده است احتمال بر ضد پوسیدگی دندان ها در افرادی كه در سنین رشد آب حاوی فلوراید می آشامند، یك سوم افرادی است كه آب بدون فلوراید می آشامند.

آیا می دانید كه فلوراید تنها برای كودكان نیست؟

هر كس باید هر روز فلوراید مصرف كند. فلوراید نه تنها برای كودكان بلكه برای تمام سنین سودمند است. فلوراید به دو طریق از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می كند:
- فلوراید در استخوان ها و دندان های در حال رشد كودكان تجمع می كند و به سفت شدن مینای دندان ها قبل از پیدایش آن ها كمك می نماید.
- فلوراید در سفت شدن مینای دندان بزرگسالان مؤثر است.

چند وقت یكبار باید به دندان پزشك مراجعه كنید؟

مطابق توصیه سازمان های بهداشت دهان، سالیانه دوبار مراجعه به دندان پزشك می تواند از بسیاری از بیماری های دهان و دندان جلوگیری نماید.

تغذیه مناسب چیست؟

تغذیه مناسب به مفهوم داشتن رژیم غذائی متعادلی است كه بدن شما برای سلامتی به آن نیاز دارد. روزانه با صرف غذا، بافت های مختلف بدن ساخته و ترمیم می شوند اگر موادغذایی كمتر از مقدار مورد نیاز به بدن برسد، در این صورت بدن مقاومت كمتری در برابر عفونت های دهان خواهد داشت. كمبود كلسیم، فسفر و فلوئور در رژیم غذایی كودكان می تواند موجب نامرتب شدن و سستی دندان ها شود.
یك رژیم غذایی متعادل شامل موارد زیر است:
- مقداری كربوهیدرات؛
- اسیدهای چرب لازم(موجود در چربی ها)؛
- آمینو اسیدهای ضروری(موجود در پروتئین ها)؛
- پانزده نوع ویتامین؛
- در حدود 25 ماده معدنی؛
- آب.