هدف از بهداشت دهان، رعایت اصول خاص بهداشتی و تمیز کردن دهان و دندان جهت حفظ سلامت بافت های دهانی است. ساده ترین وسیله جهت تمیز کردن دندان در منزل مسواک است. باید توجه داشت که رعایت بهداشت دهان باید از همان ابتدای تولد آغاز گردد. پاک کردن لثه های کودک توسط یک گاز یا لیف مرطوب در این دوران توصیه می شود. با رویش اولین دندان های شیری، که در حدود ۶ ماهگی آْغاز می شود، تمیز کردن دندان ها اهمیت بیشتری می یابد.
مسواک
از آن جا که پاک کردن و از بین بردن پلاک دندانی در سطوح مختلف دندان ها اولین قدم برای پیشگیری از پوسیدگی و بیماری های لثه ای است و این عمل تنها به طور مؤثر به وسیله مسواک انجام می گیرد، انتخاب مسواک که عمل فوق را بخوبی انجام دهد خیلی مهم می باشد. مسواک طبی به طور کلی باید دارای مشخصات زیر باشد: ۱- دسته مسواک باید به راحتی در دست جای گرفته و مواد تشکیل دهنده آن بی ضرر باشد.
۲- طول قسمت موئی آن در حدود ۳ سانتیمتر و عرض آن یک سانتیمتر باشد.
۳- تعداد کلاف های موئی و یا نایلونی آن در حدود ۲۰ تا ۴۰ کلاف برحسب کوچکی و یا بزرگی مسواک باشد.
۴- تعداد رشته های نایلونی و یا موئی در هر کلاف در حدود ۲۰ تا ۴۰ رشته برحسب نرمی و زبری موهای مسواک می باشد که این تعداد رشته ها در مسواک های نرم بیشتر از مسواک های زبر است.
۵- نوک موهای مسواک نباید نوک تیز و ساینده باشد.
آزمایشات مختلف نشان داده اند که چنان چه قسمت موئی مسواک به شکل ۸ باشد(یعنی قسمت جلوی مسواک یک کلاف و بعد بتدریج مانند مثلث کلاف های قرار گیرند). امکان پاک کردن پلاک میکروبی و بقایای غذا از بین دندان ها بیشتر است. به هر حال باید توجه داشت که در هنگام مسواک زدن کلیه سطوح قابل دسترس دندان ها به خوبی مسواک زده شوند، به نحوی که پس از خاتمه مسواک تمام سطوح دندان ها از توده لعابی میکربی پاک شده هیچ نوع خورده و باقی مانده غذا در بین دندان ها و سطوح مختلف آن باقی نمانده باشد. عمل فوق امکان پذیر نیست مگر با روش صحیح مسواک زدن. با رویش دندان های خلفی، استفاده از مسواک توسط والدین برای کودک توصیه می شود. وظیفه مسواک زدن حداقل تا زمان ورود کودک به مدرسه به عهده والدین می باشد. مسواک توصیه شده برای کودکان مسواکی است استاندارد که سر آن نرم و کوچک باشد. معمولا دو بار مسواک زدن در روز برای کودک توصیه می شود که یک نوبت آن حتماً باید به هنگام شب قبل از خواب باشد. زمان کافی جهت مسواک زدن حدود دو سه دقیقه است. در کودک روش مسواک زدن افقی است. در این روش مسواک به موازات سطح افق روی دندان ها قرار گرفته و با حرکت مالشی به سمت جلو و عقب رانده می شود. سطح جونده دندان ها را نیز حتما باید با حرکت جلو و عقب مسواک تمیز کرد. غالباً مصرف خمیردندان فلوراید دار از ۲ تا ۳ سالگی توصیه می شود. در ابتدا مقدار خمیردندان به اندازه یک نخود کوچک کافی است، که با افزایش سن کودک می توان این مقدار را افزایش داد.

خمیردندان
امروزه جهت بهتر تمیز کردن سطوح دندان ها در هنگام مسواک زدن از خمیردندان استفاده می شود. مواد عمده و اصلی تشکیل دهنده خمیردندان ها عبارتند از:
۱- مواد ساینده برای پاک و تمیزکردن دندان.
۲- مواد صابونی برای تمیزکردن دندان به وسیله ایجاد کف و هم چنین سهولت حرکت مسواک.
۳- اسانس و مزه های مختلف برای خوش طعم کردن آن که معمولاً نعنا و پونه است.
۴- رنگ، باعث تنوع در رنگ خمیردندان ها می شود.
۵- مواد داروئی مختلف مانند فلوراید کلروفیل، هگزاکلروفن و غیره.
۶- مواد روغنی مانند گلیسیرین و بالاخره مواد غلیظ کننده که موجب غلظت مناسب و حالت خمیری می گردد. یکی از اجزاء مهم خمیردندان مواد ساینده آن می باشد. زیرا اگر مواد ساینده و پاک کننده ضعیف و نرم و ملایم باشد دندان ها خوب پاک نمی شوند و عمل تمیزکنندگی به خوبی انجام نمی گیرد. از طرفی اگر قوی و زبر و ساینده باشد سبب فرسایش و سپس حساسیت دندان ها می گردد. بر اساس مواد تشکیل دهنده خمیردندان و مورد مصرف آن خمیردندان ها به سه گروه اصلی تقسیم می گردند:
۱- خمیر دندان های فلورایددار: این خمیردندان ها اثر کاهش دهندگی پوسیدگی دندان ها را به عهده دارند. طبق مطالعات متعدد مصرف این خمیردندان ها به مدت طولانی و از دوران کودکی تا ۴۴ درصد از میزان پوسیدگی می کاهد و در نتیجه کمک بزرگی به پیشگیری از پوسیدگی دندان ها می نماید. (باید توجه داشت که در این نوع خمیر دندان ها معمولاً فرمول آن و یا کلمه فلورایددار را به زبان کشور سازنده در روی لوله آن می نویسند).
۲- خمیردندان های سفید کننده: این گونه خمیردندان ها دارای مواد ساینده و پاک کننده صابونی و قوی هستند که باعث تمیزی و سفیدی و شفافیت دندان ها می شوند. این خمیردندان ها برای دندان های سالم و قوی مناسب(با دندان پزشک مشورت شود) ولی برای دندان هائی که دارای پوسیدگی های متعدد و مینای ضعیف هستند نامناسب می باشد.
۳- خمیردندان های کم کننده حساسیت دندان: این خمیر دندان ها در کم کردن حساسیت دندان ها به خصوص حساسیت طوق دندان ها مؤثر می باشد. مصرف آن ها برای اخذ نتیجه باید طولانی باشد و برای تهیه نوع مناسب حتماً با دندان پزشک مشورت نمایید. ماده مؤثر این خمیردندان ها معمولاً نیترات پتاسیم و یا استرونسیوم و غیره می باشد. بنابراین هنگام خرید خمیردندان بر اساس احتیاج دندان ها و یا دستور خاص که دندان پزشک می دهد خمیر دندان مناسب را باید انتخاب کرد. چنان چه منظور تمیزکردن دندان ها باشد از خمیردندان های سفید کننده و اگر هدف کاهش پوسیدگی باشد از خمیردندان های حاوی فلوراید و بالاخره در مواردی که حساسیت شدید دندان ها را بخواهیم برطرف کنیم باید از خمیردندان های ضد حساسیت استفاده کنیم. استفاده از نخ دندان نیز پس از بسته شدن فضاهای بین دندانی از ۳ تا ۴ سالگی به بعد توسط والدین توصیه می شود. این وظیفه تا حدود ۹ سالگی بر عهده والدین خواهد بود.
منبع: سایت صدا و سیما