عمل همه اندام های بدن از ماهیچه تا قلب، از بلندای قد تا نوك انگشتان، عصبانیت و شعف، وسوسه و نیازها، خواب و بیداری، گرسنگی و سیری، همگی وابسته به عمل هورمون ها است. هورمون ها مولكول هایی شیمیایی هستند، قاصدانی كه از سوی سلول ها برای تحریك یا بازداشتن اندامی خاص از انجام عملی مشخص ارسال می شوند. بعضی حامل اطلاعات محرمانهای هستند و هرگز از داخل سلولی كه از آن به وجود آمدهاند، خارج نمی شوند. در ضمن، هورمون ها گاهی ممكن است پس از اتمام رسالت شان طی چند هزارم ثانیه نابود شوند. بعضی ها هم همانند یك نامه سفارشی به مقصد خاصی ارسال می شوند.
عبور و مرور هورمون ها
وظیفه بعضی هورمون ها عبور و مرور است. آن ها به همه جا پخش می شوند و در تمامی اندام های بدن نفوذ می كنند. طول عمرشان نیز به مسافتی كه طی می كنند(از یك دهم میلیمتر تا یك متر) و پیغامی كه حامل آن هستند بستگی دارد. به عنوان مثال هورمون استرادیول كه به وسیله تخمدان ساخته می شود چند ساعت و هورمون مربوط به تیروئید نزدیك به 15 روز عمر می كنند. بسیاری از هورمون ها به ویژه هورمون های مربوط به هیپوفیز برای انجام كارشان نیاز به واسطه دارند. به عنوان مثال هورمون رشد مستقیما روی ماهیچه ها تاثیر نمی گذارد بلكه یكی از عوامل رشد كه از كبد ترشح می شود، واسطه انجام این امر است. هیپوفیز نیز هورمونی می سازد كه تیروئید را تحریك كند تا هورمون های تیروئیدی بسازد. كم كاری تیروئید به دلیل به وجود آمدن نقصی در سفارش ساخت هورمون در هیپوفیز یا ساخت مولكول های حامل پیغام یا گیرنده ها است.
كیفیت پیام هورمونی
در واقع در كیفیت پیام هورمونی محل ارسال مولكول های حامل پیغام، خود مولكول ها و گیرنده ها، همگی نقشی مهم ایفا می كنند، همان گونه كه در رادیو نیز كیفیت پیام ارسالی به سه عامل قدرت پخش كننده، نوع امواج ارسالی و تنظیم كننده های گیرنده بستگی دارد. در حال حاضر بیماری های متعددی شناخته شدهاند كه در آن ها هورمون سالم و طبیعی است ولی گیرنده ها درست كار نمی كنند. گاهی حساسیت گیرنده بسیار بالاست و در نتیجه پیام را فراتر از آن چه هست به اجرا می گذارد. گاهی نیز حساسیت پایین است و پیام گر چه درست ارسال شده، ولی از سوی اندام دریافت نمی شود. در واقع كاركرد یك هورمون نه تنها به خود آن بلكه به شیوه ارسال و دریافتش، یا به عبارت دیگر به ژنتیك بستگی دارد.
كاركرد متفاوت هورمون ها
موضوع جالب دیگر آن كه هورمون ها به یك شكل عمل نمی كنند. بعضی در طول روز یك چرخه تولید دارند. ساخت هورمون كورتیزول در غدد فوق كلیوی ساعت 8 صبح آغاز می شود و شب هنگام پایان می یابد. یعنی هورمون ها نیز مثل ساعت عمل می كنند. یك پاندول دارند كه به موقع برای رها شدن هورمون ها آن ها را تحریك می كند. مثلا در تولید هورمون های تخمدان، هر 90 دقیقه هیپوتالاموس فرمانی به هیپوفیز ارسال می كند تا او تخمدان را تحریك كند. تخمدان نیز استرادیول می سازد. استرادیول حركت پاندول ساعت هورمون را تند می كند و این امر سبب تخمك گذاری می شود. دقیقا پس از آن هورمون جدیدی ساخته می شود به نام پروژسترون. این هورمون سرعت پاندول را كند می كند تا آن كه فعالیت آن را كاملا متوقف كند، سپس چرخه جدیدی آغاز می شود. بعضی دیگر از هورمون ها همیشه وظیفه كنترل را بر عهده دارند، مثل لپتین كه همواره اطلاعات مربوط به ذخایر بافت چربی را به مغز ارسال می كند. اگر این ذخایر كم شود، مغز دستور می دهد انرژی به وسیله سوزاندن بافت چربی فراهم شود. اگر این میزان كافی نباشد چربی های زیر پوستی نیز سوزانده می شود. جالب این جاست كه چربی شكم بیشترین حساسیت را دارد. دانشمندان حدس می زنند، علت چاقی، متفاوت بودن میزان حساسیت گیرنده ها به لپتین است. در صورتی كه به مغز اطلاعات اشتباهی ارسال شود، مغز فرمان می دهد تا در بعضی ارگان ها چربی بیشتری انبار شود.
زنانه یا مردانه
نكته دیگر آن كه در مردان، هورمون های مردانه گاهی به هورمون های زنانه تبدیل می شوند تا بتوانند به ویژه روی استخوان عكسالعمل نشان دهند. هر گونه اختلال در این تغییر یا كمبود آنزیمی كه این امر را برعهده دارد، سبب پوكی استخوان در مردان می شود. اخیرا محققان متوجه شدهاند كه این آنزیم در رگ های خونی و مغز هم وجود دارد. این به آن معنی است كه تغییر هورمون مردانه به زنانه صرفا به اسكلت محدود نمی شود. هورمون های مردانه خاصیت ویژهای دارند و آن این كه در ابتدای هر اقدام حداكثر تاثیر را می گذارند. در هنگام بلوغ به دلیل همین حداكثر تاثیر، پوست به شدت عكسالعمل نشان می دهد و پر از جوش می شود. به مرور زمان هنگامی كه گیرنده این هورمون ها حساسیت خود را از دست می دهد، جوش ها نیز محو می شوند. همان طور كه به مرور زمان اندام ها حساسیت خود را از دست می دهند، هورمون ها نیز كمتر ترشح می شوند. محققان به دنبال كشف این موضوع هستند كه آیا با جایگزین كردن هورمون های از دست رفته می توان روند پیری را كند كرد یا خیر.
نزدیك به یك قرن است كه دانشمندان هورمون ها را شناسایی كردهاند. انگلیسی ها اولین هورمون ها را كشف كردند. پس از آن محققان به سوی اندام های گیرنده جلب شدند. در حال حاضر تغییرات محلی كه موجب فعال شدن هورمون ها می شود، تداخل هورمون ها و بافت ها و مكانیسمی كه سبب می شود اندامی عكسالعمل نشان بدهد یا نه مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است.