موضوعات اصلي
گياهان از همان آغاز تمدن بشري در درمان‌هاي داروئي به کار برده مي‌شدند و حتي بعضي از مشتقات آنان مانند آسپرين، رورپين و گليکوزيدهاي قلبي نقاط اتکاي اصلي در دارو درماني بوده‌اند.
● سير
Allium satvum L. (Liliaceae) Garlic ▪ محل رويش: ▪ زمان برداشت:
بوته (Bulb)
▪ کاربرد درماني: ▪
امروزه نيز داروهاي گياهي سهم بزرگي از فرآورده‌هاي داروئي تجارتي ساخته شده را به خود اختصاص داده‌اند که براي مثال مي‌توان افدرين از گياه افدرا، ديژيتوکسين از گل انگشتانه، ساليسين از درخت بيد و رزرپين ار گل مار را نام برد و حتي کشف داروي ضدسرطان Paclitanel از گياه سرخدار، بر نقش گياهان به‌عنوان يک منبع جاودانه براي طب مدرن تأکيد مضاعفي مي‌باشد.
اگرچه با توسعه صنايع داروئي در اوايل قرن بيستم، داروهاي گياهي تا حد زيادي اعتبار و ارزش خود را نسبت به داروهاي جديد صناعي در بين اطباء از دست دادند. اما در دهه اخير اقبال دوباره‌اي براي مصرف داروها و فرآورده‌هاي گياهي ـ طبيعي به وجود آمده است. در اين ميان از آن‌جائي که با وجود فلور متنوع گياهي ايران، هنوز گياهان داروئي به‌صورت کاملاً علمي و مستند معرفي نشده‌اند، از اين‌رو سعي داريم در حد مقدور خود و در جهت اطلاع‌رساني نسبت به معرفي اين نوع گياهان اقدام کنيم.
▪ ريخت‌شناسي گياه:
گياه چندساله سير که ارتفاع آن به ۱۰۰ ـ ۳۰۰ سانتي‌متر مي‌رسد، گل‌هائي به رنگ صورتي کمرنگ يا سبز متمايل به سفيد داشته و هر بوته (Bulb) آن شامل ۲۰ ـ ۸ حبه مي‌باشد.
سير در غالب نواحي ايران به‌خصوص نواحي شمالي پرورش مي‌يابد.
زمان برداشت محصول از اواخر تير تا مهر ماه مي‌باشد.
▪ قسمت مورد استفاده: 
خلط آور، ضدگرفتگي عضلاني، ضدعفوني کننده، ضدباکتري، ضدويروس، افزايش دهنده گلبول سفيد، کاهش دهنده فشار خون و ضد کرم است.
به‌طور سنتي جهت درمان برونشيت مزمن، سرماخوردگي راجعه، سياه‌سرفه و آسم ناشي از برونشيت مصرف مي‌شود.
مهارکننده سنتزليپيدها، کاهش دهنده فشار خون، مهارکننده و افزايش دهنده فيبرينوژن سرم مي‌باشد و اثرات آنتي‌ترومبوليتيک نيز دارد.
▪ احتياط مصرف:
با داروهاي ضدانعقاد و کاهش دهنده‌هاي قند خون تداخل دارد و خاصيت ضدانعقادي داروهاي ضدالتهاب نظير آسپيرين را تشديد مي‌کند. سير با اسيدهاي چرب موجود در روغن ماهي در سينرژيسم است. در صورت مصرف خام، سير باعث تحريک دستگاه گوارش مي‌شود.
▪ منع مصرف:
در زمان شيردهي و بارداري توصيه نمي‌شود.
▪ ترکيبات شيميائي: اسانس (آلي‌سين)، مواد معدني، ويتامين آنزيم (آلينازو پراکسيداز)، پروتئين، چربي، آمينواسيد، پروستاگلاندين.
▪ نحوه و ميزانن مصرف:
۱) دانه خشک: ۴ـ۲ گرم سه بار در روز، ميل شود.
۲) روغن: ۱۲/۰ ـ ۳% ميلي‌ليتر سه بار در روز ميل شود.
▪ مصرف غذائي: مصارف غذائي بسياري دارد.
● کرفس
▪ ريخت‌شناسي گياه:
گياهي دوساله يا پايا است که ارتفاع آن به ۸۰ ـ ۴۰ سانتي‌متر مي‌رسد. با ريشه عمودي و دوکي شکل، ساقه‌ها غالباً متعدد، ايستاده، توخالي، تقريباً زاويه‌دار، سبز، با شاخه‌هاي ضخيم و کم و بيش گوشتي مي‌باشند. برگ‌ها گوشتي، ضخيم با تقسيمات ته‌شانه‌اي با ۵ قطعه واژ مثلثي، گل‌هاي سفيد و مجتمع در چترهاي بدون پايه، ميوه تقريباً کروي، دوقسمتي و فندقه با پنج پهلوي نازک هستند.
▪ محل رويش:
در سمنان، کوه پيغمبر، دره گز، زابل در سيستان و مکران پراکندگي دارد.
▪ زمان برداشت:
دانه در نيمه تابستان تا پائيز جمع‌آوري مي‌شود.
▪ قسمت مورد استفاده:
ميوه، ساقه
▪ کاربرد درماني:
کرفس داراي خواص ضد روماتيسم، آرام‌بخش و ضد عفوني کننده مجاري ادرار مي‌باشد. اين گياه براي درمان نقرس، التهاب مجاري ادرار، افسردگي و به‌خصوص آرتريت روماتوئيد به کار مي‌رود.
▪ آثار فارماکولوژيک:
به واسطه حضور فنالدئيد اثرات ضد گرفتگي عضله و آرام بخشي دراد و به واسطه آپي‌ژنين اثر مهارکنندگي تجمع پلاکتي دارد.
▪ احتياط مصرف:
تماس با ساقه کرفس باعث حساسيت نوري و مصرف خوراکي آن باعث واکنش‌هاي آلرژيک و آنافيلاکتيک مي‌شود.
▪ منع مصرف:
در زنان باردار مصرف نشود.
▪ ترکيبات شيميائي:
اسانس (ليمونين، فنالدئيد، بتاسلنين)، کومارين (فورانوکومارين، برگاپتن)، فلاوونوئيد (آپي‌ئين).
▪ نحوه و ميزان مصرف:
جوشانده: ۲ـ۵/۰ گرم ميوه خشک گياه، سه بار در روز ميل شود.
▪ مصرف غذائي:
به‌عنوان ماده‌غذائي به کار مي‌رود.
● صبرزرد طبي سگل
▪ ريخت شناسي گياه:
گياهي چندساله با برگ‌هاي گوشتي، گل آن به صورت سنبله به رنگ زرد و نارنجي مي‌باشد.
▪ محل رويش:
در ايران به‌صورت کاشته شده موجود مي‌باشد.
▪ قسمت مورد استفاده:
شيره برگ‌ها
▪ کاربرد درماني:
به‌طور سنتي در پمادها و کرم‌ها براي درمان زخم‌ها، اگزما و پسوريازيس اضافه مي‌شود. يک گزارش در مورد پائين آوردن قند خون با مصرف عصاره اين گياه وجود دارد. شيره برگ به علت وجود آنتراکينون، به عنوان ملين به کار مي‌رود. اين گياه براي درمان آکنه، بواسير، آرتريت، کوفتگي، افسردگي، ديابت، مولتيپل اسکروزيست، زخم‌هاي معده، سل وحتي نابينائي مصرف مي‌شود.
▪ آثار فارماکولوژيک:
آلوسين B موجود در گياه محرک سيستم ايمني مي‌باشد و به دليل مهار سنتز پروستاگلاندين‌ها اثرات ضد التهابي دارد. به واسطه ترکيبات فعال پلي‌ساکاريدي، پروتئين و گليکوپروتئين، فعاليت فاگوسيتوزيس دارد که در درمان آسم برونشيال بزرگسالان مؤثر است.
▪ منع مصرف:
در دوران بارداري و شيردهي به‌صورت خوراکي مصرف نشود. آب زرد رنگ تلخ تهيه شده از گياه بر روي پوست مصرف نشود.
▪ ترکيبات شيميائي:
آنتراکينون‌ها، رزين، تانن، پلي‌سارکاريد، استرول، اسيدهاي آلي، آنزيم، ساپونين، ويتامين، مواد معدني، مونوسارکاريد.
▪ نحوه و ميزان مصرف:
۱) تنتور: ۵ قطره با آب قبل از غذا به‌عنوان اشتها آور ميل شود.
۲) آب گياه: ۵۰ ميلي‌ليتر سه بار در روز براي درمان زخم معده مصرف شود.
۳) شيره برگ‌ها: براي بهبود زخم و اگزما، دوبار در روز مصرف شود.
