قسمت دارويي: گلها، پيكر رويشي و برگ هاي بومادران داراي خاصيت دارويي هستند.

مواد مؤثره : اسانس موجود در گل ها و پيكر رويشي اين گياه حاوي 60-30 درصد پروكامازولن است كه تحت تأثير حرارت ناشي از تقطير با آب و بخار به كامازولن تبديل مي‌شود.

خواص درماني: مواد مؤثره آن اشتها آور بوده و سبب هضم غذا و مداواي دل درد مي شود. استفاده از دم كرده بومادران سبب كاهش فشار خون مي‌شود و از آن براي مداواي نارسايي هاي كيسه صفرا استفاده مي‌شود.
داراي اثر مقوي، نيرو دهنده، ضد تشنج، رفع بواسير، قاعده آور، بند آورنده فشار خون و التيام دهنده زخم و جراحات است. دم كرده سرشاخه گلدا آن ضد گاستريت حادو مزمن بوده و در رفع و ترش كردن غذا و در سوء هضم هاي ناشي از نفخ مفيد مي باشد. بومادران بعلت دارا بودن تانن و مواد تلخ عطري بر روي سلسله اعصاب و قلب نيز اثر مي نمايد به طوري كه درخستگي عمومي، ضعف اعصاب هيستري، صرع، قولنج هاي تشنج آور و ضعف قلب به كار مي رود.شيره تازه گياه در آنژين احساس گرفتگي ناگهاني و درد قلب و همچنين خواب رفتن دست مؤثر واقع شده است.

اسانس بومادران : درفارما كوپه هاي اتريش، مجارستان، لهستان و سوئيس موجود است همچنين درفارماكوپه روماني وجود دارد. سرشاخه هاي گلدار آن مورد استفاده قرار مي گيرد. روغن فرار آن حدود 25/0 درصد است. مواد ديگر شامل اسيد اكوني تيك، يك آلكالوئيد يك ماده تلخ وتانن مي باشد.

اثرات درماني : اسانس بومادران خاصيت باكتريايي و ضد تورم دارد. ازاين اسانس در صنايع آرايشي و بهداشتي و صنايع دارويي، كرم ها و پمادهايي براي لطافت پوست و مداواي تورم هاي پوستي تهيه مي‌شود.

ـ نام فارسي: رازيانه

ـ نام علمي: Foeniculum vulgare Mill

ـ نام انگليسي:  Fennel

خصوصيات گياهي:

رازيانه گياهي است علفي و چند ساله، منشأ اين گياه نواحي مديترانه وجنوب اروپا گزارش شده است ارتفاع رازيانه متفاوت و بستگي به شرايط اقليمي محل رويش دارد و بين 200-150 سانتي متر است. ساقه استوانه اي مشكل وبه رنگ سبز روشن. برگ ها سبز تيره، متناوب ظريف و داراي بريدگي هاي كم و بيش عميق هستند. گل هاي كوچك و زرد رنگ آن در انتهاي ساقه هاي اصلي و فرعي به صورت مجتمع در چتر مركب قرار مي گيرند. ريشه اين گياه غده اي، ‌دوكي شكل، مستقيم و به رنگ سفيد مات و ميوه آن به طول 6 تا 10 وبه عرض 2 تا 3 ميليمتر و دوكي است. دو انتهاي ميوه باريك و رنگ آن سبز يا قهوه اي روشن است.

قسمت دارويي: دانه هاي رازيانه حاوي مواد مؤثره هستند و خاصيت دارويي دارند. ريشه و پيكر رويشي اين گياه نيز از مقادير بسيار كمي مواد مؤثره برخوردار است.

مواد مؤثره: ماده مؤثره رازيانه از نوع اسانس است. مقدار اسانس درميوه رازيانه بين 2 تا 6 درصد است. در حاليكه مقدار آن د رريشه 6/0 تا 7/0 درصد و در برگها 1 تا 5/1 درصد مي باشد. اسانس رازيانه از بيش از 30 تركيب ترپني يا تركيباتي كه منشأ ترپنوئيدي دارند تشكيل شده است. مهمترين آنها عبارتند از. انتول و فنكون، استراگول…

خواص درماني: مداواي سرفه، ‌دل درد، تسهيل در هضم غذا، معالجه دل پيچه، همچنين توليد شير، در صنايع غذايي، آرايشي و بهداشتي مصرف فراواني دارد.

اسانس رازيانه: روغني است بي رنگ يا زرد با بوي مشخص عطري و با طعم تلخ كافوري كه از ميوه رازيانه به وسيله تقطير با بخارآب حاصل مي‌شود. حاوي آنتول حدود 50 تا 70% و جدود 20% فنكون مي باشد. همچنين حاوي استراگول، فنيل اوژنول، كافين، فلاندون و.... است. وزن يك ميلي ليتر آن 95/0 تا 98/0 گرم مي باشد.

حلاليت : نوع مرغوب آن يك قسمت در يك قسمت الكل (90%) حل مي‌شود.

نگهداري: درجاي خنك و در ظرفهاي سر بسته محفوظ از هوا ونور نگهداري شود.

موارد استفاده : اسانس رازيانه بعنوان يك ضد نفخ عطري عمل مي‌كند.به اطفال بصورت عرق رازيانه در درمان نفخ داده مي‌شود همچنين اثر نيرو دهنده، مقوي معده، اشتها آور براي آن قائلند. مقدار مصرف اسانس رازيانه در بزرگسالان 3% تا 2/0 ميلي ليتر مي باشد.

ـ نام فارسي: كاسني

ـ نام علمي:  Cichorium intybus

تاريخچه گياه شناسي: گياه كاسني از جمله گياهان مفيدي است كه تاريخ استفاده آن به دوران هاي قبل از ميلاد مسيح مي رسد و مصرف آن بين ملل مختلف جهان متداول بوده است بطوري كه اطباء آن دوران از جمله جالينوس ‌پلين، ديوسكوريد و عده اي ديگر براي كليه قسمت هاي اين گياه بعنوان درمان و بهبودي بيماري ها اهميت زيادي قائل بودند و هنوز هم به دليل اعتقادي كه بيشتر مردم به اين گياه دارند آن را براي مداواي بيماريهاي مختلف مصرف مي‌كنند كه دراين باره نيز به ويژه در كتاب هاي قديمي و سنتي ايران از جمله مخزن الادويه، قانون ابوعلي سينا و.. توصيه هايي شده است و به همين دليل گياه كاسني نه تنها شهرت خود را از دست نداده است ‌بلكه امروزه علاوه بر جمع آوري گونه هاي وحشي آن، به صورت اهلي نيز كشت مي شود.

خصوصيات گياهي: كاسني گياهي است علفي كه برگ و ريشه ان خاصيت دارويي دارند. اين گياه از تيره composita است كه به نسبت شرايط مختلف آب وهوايي به اشكال يكساله يا پا يا درتمام نقاط دنيا بصورت خود رو يافت مي گردد.
ارتفاع اين گياه درحالت وحشي 100-15 و گاهي تا 150 سانتي متر بوده است درصورتيكه آن را كشت كنند ارتفاع آن تا 2 متر نيز بالغ مي گردد.كاسني داراي ساقه اي باريك و تو خالي، ‌افراشته، استوانه اي شكل و خشبي است كه داري شاخه هاي منشعب دور از هم هستند. در آن ماده شيري رنگي وجود دارد كه داراي طعم تلخ بوده وبه محض قطع ساقه از وسط آن، اين شيره گياهي كه به نام «شيكورين» ناميده مي شود، به بيرون ترشح مي‌كند. گلبرگ ها پهن يا باريك است و طرز قرار گرفتن برگها روي ساقه متناوب است. برگ هاي پاييني بزرگتر و پهن تر داراي دندانه هاي منقسم هستند، در صورتي كه برگ هاي انتهايي هر چه به نوك ساقه نزديكتر باشد كوچكتر و باريكتر هستند.

قسمت دارويي: تمام اندام گياه بخصوص ريشه
 
مواد موثره‌: شامل اينولين. تانن ها و قندها مي باشد.

خواص درماني: ترشح صفرا را بالا مي برد، اشتها آور، مدر، ملين، محرك، همچنين درمداواي ديابت مؤثر است.

نام فارسي: نعناع

نام علمي: Mentha piperita

خصوصيات گياهي: گياهي علفي،‌ پايا، ‌با ريزوم شاخه اي و ساقه هاي راست پوشيده از برگ هاي متقابل، بي دم، مجعد ‌و كمي گزنده هستند. ساقه در قسمت بالايي آن داراي شاخه بوده كه درنوك اين شاخه ها خوشه اي از گل هاي آبي رنگ مي رويد. ميوه آن فندقه و چهار قسمتي است و تمام گياه عطر زيره را از خود متصاعد مي‌سازد.

قسمت دارويي: برگها

مواد موثره: اين گياه محتوي اسانس نعنانع كه ماده اصلي آن مانتول و مواد ديگري از قبيل متيل استر، ‌مانتون عصاره هاي تلخ و تانن هاست.

خواص درماني: كاهش گاز شكم و اسهال، ‌تحريك ترشح صفرا، رفع سوء هاضمه، خنك كننده، ضدگرفتگي عضلات، داروي بيهوشي، آرام بخش، مسهل صفرا، مقوي معده و...

اسانس نعناع: درفارماكوپه هاي آرژانتين، اتريش، بلژيك انگلستان، اروپا، ‌آلمان. هندوستان و همچنين U.N.S.F موجود است.اسانس بوسيله تقطير سر شاخه هاي گلدار Mentha piperita از تيره نعناع و بوسيله بخار آب و تصفيه آن درصورت لزوم حاصل مي‌شود. براي تهيه اسانس معمولاً گياه دو ساله را كه حاوي اسانس بيشتري است مورد استفاده قرار مي دهند.مايعي است بي رنگ زرد روشن يا زرد مايل به سبز با بوي مشخص نعناع و طعم خنك وتند عطري. حاوي مانتول، مانتون، مانتيل استات و ترپن هاست. اسانس تصفيه شده حاوي دي متيل سولفيد است.

حلاليت: يك قسمت آن د ر4 قسمت الكل ( 70%) با مختصري كدورت و يك قسمت آن در5/0قمست الكل ( 90%) محلول است.  نگهداري در درجه حرارت كمتر از 25 درجه در ظرفهاي كاملاً پر، دور از نو و هوا نگهداري شود.

موارد استفاده :اسانس نعناع يك ضد عفوني كننده و يك ضد نفخ عطري است، نفخ معده و روده ها را تسكين مي دهد. همچنين در فراورده هاي دنداني جهت طعم آن به كار مي‌رود.

ـ نام فارسي : بادرنجبويه

ـ نام علمي : Melissa offecinalis

 نام انگليسي : Lemon balm

خصوصيات گياهي : بادرنجبويه گياهي است علفي و چندساله، ارتفاع آن بين 50 تا100 سانتي متر متفاوت است. برگها پهن و تخم مرغي شكل به طول 6-3 سانتي متر و بصورت متقابل روي ساقه قرار ميگيرند. رنگ برگها سبز تيره است. سطح آنها پديد مي آيند. ميوه اين گياه چهار قسمتي بوده و طول آن 5/1-1 ميلي متر است.

قسمت دارويي : پيكر رويشي (برگها و ساقه هاي جوان) حاوي مواد مؤثره بوده وخاصيت داويي دارند.

خواص درماني : درمان ناراحتي هاي عصبي، مداواي بيماريهاي معدي، قلبي و روده اي كه منشاء عصبي دارند و..

اسانس بادر نجبويه : اسانسي است زرد رنگ با بوي شبيه ليمو، حاوي سيترال سيترو ونلال، ‌ژرانيول ولينالول است.وزن مخصوص آن حدود 91/0 گرم است.

خواص درماني: اسانس مليس خاصيت ضد نفخ، ‌مقوي معده و معرّق دارد. اثر ضد تشنج و آرام كننده آن كه به مقادير كم و درماني د رتپش قلب ‌ضعف قلب، بي خوابي، ‌سرگيجه، ‌خستگي هاي روحي، سر درد،‌ گوش درد مورد استفاده قرار مي گيرد. اسانس حاصل از مليس اثر ضد ميكروبي و مسكن دارد.