موضوعات اصلي
اين پديده جديد دانش بشري كه تقريباً در همه شئون زندگي انسان راه يافته است، هم چون ديگر ساخته هاي دست بشر دو رو دارد كه يك روي آن استفاده صحيح در كارها و كمك به رشد و سعادت بشر است. و روي ديگر آن استفاده غلط است كه معمولاً جز در موارد علمي و شغلي از آن استفاده مي شود. آن چه بيشتر كودكان و نوجوانان را شيفته خود مي كند بازي هاي رايانه اي است. پيشرفت كيفيتي اين بازي ها به فاصله كوتاهي در ايران رواج يافته و بازار اسباب بازي و لوازم سمعي و بصري را به تسخير خود درآورده است. اين بازي ها كه داراي تصاوير دو بعدي است تا 50 درصد با تصاوير واقعي انطباق دارد و هم چنين داراي موسيقي متن هست. چيزي كه اخيراً بر تعداد طرفداران اين بازي ها افزوده، قيمت مناسب آن ها براي مصرف كننده است. علاوه بر اين چون كودك و نوجوان خود اجرا كننده و در بطن بازي است و همراه با ساير شخصيت هاي بازي درگير ماجراهايي مي شود كه طراح بازي براي او تدارك ديده است، براي او بسيار جذاب است. اين بازي ها با استفاده از تصاوير پرتحرك و صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان را به اين انسان هاي تشنه جنب و جوش ارزاني مي كند و همين جذبه، روح و جسم آنان را مطيع خود مي سازد و به عالمي از تخيلات مي برد كه خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا مي پندارند.
محاسن بازي هاي رايانه اي
- يادگيري را آسان و توجه بچه ها را جلب مي كند.
- با رايانه هر چند بار كه بخواهند، مي توانند موضوعي را ببينند و مرور كنند.
- برنامه هاي بسيار متنوعي هستند كه به كودكان امكان مي دهد تا نقاشي ها يا داستان هايي را خلق كنند، و يا بازي هايي هستند كه كودكان را به تاريخ يا جغرافيا علاقه مند مي كند.
- برنامه آموزشي به كودكان كمك مي كند تا مهارت هايي را تمرين كنند.
- كودك بدون كثيف كردن لباس ها و اطراف مي تواند به راحتي نقاشي بكشد و رنگ ها را عوض كند.
- مفاهيم و مباني رياضيات را با كمك شكل هاي كودكانه به كودك آموزش مي دهد.
- به عقيده بعضي از پزشكان، بازي هاي رايانه اي به كودكان كمك مي كند كه به داروهاي مسكن كمتر احتياج پيدا كنند.
- بازي هاي رايانه اي بچه ها را وارد دنيايي مي كند كه كنترلش در دست آن هاست و به همين دليل آن ها از اين بازي لذت مي برند.
- باعث هماهنگي چشم و دست و پرورش عضلات ظريف كودك مي شود.
- وسيله كمك آموزشي براي معلولين و پركردن اوقات فراغت آنان است.
معايب بازي هاي رايانه
الف) آسيب هاي جسماني: چشمان فرد به دليل خيره شدن مداوم به صفحه نمايش رايانه به شدت تحت فشار نور قرار مي گيرد و دچار عوارض مي گردد. مشاهدات نشان داده است كه نوجوانان چنان غرق بازي مي شوند كه توجه نمي كنند تا چه حد از لحاظ بينايي و ذهني برخود فشار مي آورند. به دليل اين كه كودك در يك وضعيت ثابت تا ساعت ها مي نشيند، ستون فقرات و استخوان بندي او دچار مشكل مي شود. هم چنين احساس سوزش و سفت شدن گردن، كتف ها و مچ دست از ديگر عوارض كار نسبتاً ثابت و طولاني مدت با رايانه است. پوست فرد در معرض مداوم اشعه هايي قرار مي گيرد كه از صفحه رايانه پخش مي شود. ايجاد تهوع و سرگيجه خصوصاً در كودكان و نوجواناني كه زمينه صرع دارند، از ديگر عوارض بازي هاي رايانه اي است.
ب) آسيب هاي رواني – تربيتي:
1- تقويت حس پرخاشگري: مهم ترين مشخصه بازي هاي رايانه اي حالت جنگي اكثر آن هاست و اين كه فرد بايد براي رسيدن به مرحله بعدي بازي با نيروهاي به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنين بازي هايي كودك را پرخاشگر و ستيزه جو بار مي آورد." خشونت "مهم ترين محركه اي است كه در طراحي جديدترين و جذاب ترين بازي هاي كامپيوتري به حد افراط از آن استفاده مي شود، چهره هاي معروف هاليوود كه در فرهنگ ما انسان هاي ضد ارزش و غيراخلاقي هستند، در اين بازي ها به صورت قهرمان هاي شكست ناپذير جلوه نمايي مي كنند.
2- انزوا طلبي: كودكاني كه به طور مداوم با اين بازي ها درگيرند درونگرا مي شوند، در جامعه، منزوي و در برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران ناتوان مي گردند. روحيه انزوا طلبي باعث مي شود كه كودك از گروه همسالان جدا شود كه اين خود سرآغازي براي بروز ناهنجاري هاي ديگر است. مادري مي گويد: فرزندم به بازي هاي رايانه اي معتاد شده است. او هرروز خود را به صفحه تلويزيون مي رساند و از دنياي بيرون به كلي بي خبر است، حتي متوجه رفت و آمد ميهمانان نمي شود. و هميشه بعد از دست كشيدن از اين برنامه با سردرد و كسالت مواجه مي شود.
ج) تنبل شدن ذهن:
در اين بازي ها به دليل اين كه كودك و نوجوان با ساختني ها و برنامه هاي ديگران به بازي مي پردازد و كمتر قدرت دخل و تصرف در آن ها پيدا مي كند اعتماد به نفس او در برابر ساختني ها و پيشرفت ديگران متزلزل مي شود. تصور بيشتر خانواده ها اين است كه در بازي هاي رايانه اي فرد در بازي مداخله فكري مداوم دارد. اما اين مداخله، فكري نيست بلكه اين بازي ها سلول هاي مغزي را گول مي زنند و از نظر حركتي نيز فقط چند انگشت كودك را حركت مي دهند. ما هر چه در اين مسير حركت كنيم و بازي ها را گسترش دهيم، انسان هايي را تحويل جامعه خواهيم داد كه سر خورده، افسرده، غير متحرك و غيرسازنده هستند و خود اتكايي آن ها بسيار كم خواهد بود و ابتكار عمل نخواهند داشت. در حالي كه براي جامعه، نياز به انسان هايي خلاق، مبتكر و متفكر داريم.
د) تاثير منفي در روابط خانوادگي:
با توجه به اين كه زندگي در كشور ما نيز به طرف ماشيني شدن پيش مي رود و در بعضي خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و يا بعضي ازمردان بيش از يك شغل دارند خود به خود روابط عاطفي و در كنار هم بودن خانواده كمتر شده وعده زيادي از اين وضع و وجود تلويزيون به عنوان جعبه جادويي كه باعث سرد شدن روابط خانوادگي شده ناراضي هستند و حالا نيز جعبه جادويي ديگري يا جاذبه ي سحر آميزتري به نام رايانه اضافه بر اين وضعيت شده و مشكلات را دو چندان كرده است.
و) افت تحصيلي:
به دليل جاذبه مسحور كننده اي كه اين بازي ها دارد، بچه ها وقت و انرژي زيادي را صرف بازي با آن مي كنند، حتي بعضي از كودكان صبح، زودتر از وقت معمول بيدار مي شوند تا قبل از مدرسه كمي بازي كنند و وقت هاي تلف شده را هم بدين صورت جبران مي كنند. يكي از والدين اظهار مي دارد كه در سال گذشته پسرم بهترين نمرات را داشت اما از وقتي كه رايانه برايش خريده ايم روزي 2 الي 3 ساعت وقت خود را صرف بازي مي كند و از لحاظ تحصيلي افت پيدا كرده است.
رهنمودها
- اگر چنان چه قرار است از بازي هاي كامپيوتري استفاده كنيد، بهتر است بازي هاي تصويري خلاق كه كودكان بايد به وسيله آن ها، معما هايي را حل كنند، بيش از بازي هاي ديگر مورد توجه قرار دهيد.
- بازي دسته جمعي كودكان، با ابزارهاي تصويري كمتر مسأله ساز است، اين اسباب بازي ها، زماني مخرب خواهد بود كه كودك به تنهايي براي ساعات طولاني، غرق بازي شود.
- والدين وقت بيشتري را به كودك و نوجوان خويش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاري و ارتباط صحيح بين والدين و فرزندان بيشتر باشد زمينه چنين بازي هايي كمتر فراهم مي شود. به اعتقاد پزشكان ايتاليايي و بعضي كشورهاي ديگر اروپايي، مقصران اصلي، والدين هستند كه فرزندان خود را براي ساعت هاي طولاني در مقابل تلويزيون، كامپيوتر، ويدئو گيم، يا فيلم هاي ويدئويي رها مي كنند.
- بهتراست كه والدين همراه فرزندان خود به كوهستان، باشگاه ها و ميادين ورزشي بروند و به بازي هاي مورد علاقه آن ها بپردازند تا انرژي عصبي و رواني آنان تخليه شده و توجه شان از بازي هاي رايانه اي منحرف شود.
- به فرزندتان اجازه ندهيد در فاصله نزديكي از صفحه رايانه بنشيند.
- از رايانه هاي با صفحه كوچك استفاده كنيد.
- نور صفحه تلويزيون را كم كنيد.
- ضروري است بچه ها به طور مرتب بين دو نوبت بازي استراحت كنند.
- چشم ها بايد مسلط به صفحه رايانه باشد.
- روشنايي اتاق به نحوي تنظيم شود كه زنندگي نور به حداقل برسد.
- بهتر است والدين با كودكان صحبت كنند كه فقط روزهاي تعطيلي مجاز به استفاده ازاين بازي ها هستند.با استدلال و منطق آسيب هايي را كه كامپيوتر به كودكان وارد مي آورد متذكر شويد.
مخرب ترين بازي هاي تصويري، بازي هايي هستند كه تصاوير آن ها، به طور مكرر، بر صفحه ظاهر مي شوند و كودك بايد به تمام تصاويري كه ازبرابر چشم وي مي گذرند، شليك كند، لذا توصيه مي شود از اين گونه بازي ها كمتر در دسترس كودك قرار گيرد.
