الف) ريزش مو بصورت موضعی در آقايان
در اين حالت فقط يک تکه از پوست سر بصورت معمولاً دايره ای و با حدود مشخص دچار ريزش مو می شود. اين نوع ريزش مو را می توان به دو زيرگروه طبقه بندی نمود:
1) ريزش موی موضعی بدليل جوشگاه (اسکار) بيماری های قبلی (Scarring localized alopecia)
2) ريزش موی موضعی بدون وجود جوشگاه (Non-scarring localized alopecia).
يکی از بيماريهای مهم و شايع در زيرگروه دوم بيماری آلوپسی آره آتا (Alopecia areata) است. در اين عارضه بطور ناگهانی قسمت های گردی شبيه سکه از پوست سر خالی از مو شده در حاليکه پوست قسمت خالی از مو کاملاً نرمال بوده و دارای بيماری نمی باشد. درمان اين بيماری تزريق کورتون در موضع بوده و کاشت موی طبيعی بدرد آن نمی خورد.

 

 

علل بوجود آورنده زيرگروه اول بسيار متنوع بوده و برخی از آنها عبارتند از:
بيماری های پوستی مانند: لوپوس پوستی (DLE) وليکن پلانوس
بيماريهای غيرپوستی مانند: اشعه درمانی پوست برای انواع سرطان ها، آسيب هايي که به پوست وارد می شود از قبيل سوختگی ها و جراحات گوناگون پوست و غيره.
درکليه اين حالات وقتي که جريان فعال ريزش مو در اثر بيماری که علت ريزش مو است، متوقف شد می توان اقدام به کاشت موی طبيعی نمود و معمولاً پاسخ درمانی خوبی بوجود خواهد آمد.  

گاهی مواقع جوشگاه هايي در محل بخيه ها بعد از اعمال جراحی رخ می دهد (مثلاً در خط موها پس از عمل جراحی کشيدن پوست = Face lift) و گاهی نيز بدليل کشش مداومی که بر موها وارد می شود (مثلاً بدليل کِش و يا تِل سر) موها دچار ريزش می شوند (به اين حالت آلوپسی ناشی ازکشش = Traction alopecia گفته می شود). هردوی اين بيماری ها بخوبی به کاشت موی طبيعی پاسخ می دهند.

 

ب) ريزش موی با طرح مردانه

اين حالت شايعترين نوع ريزش مو در آقايان بوده و بدان طاسی با طرح مردانه و يا از نظر علمی آلوپسی آندروژنتيک (Androgenetic alopecia) گفته می شود. در اين بيماری فوليکول های مو در سر که در حال ساختن موهای سالم و ترمينال (کلفت) هستند، تحت تأثير عوامل سه گانه ژنتيک، هورمون های مردانه و زمان به تدريج شروع به ساختن موهای ضعيف تر، نازک تر، کوتاه تر و شکننده تر می کنند. بدين فرآيند در اصطلاح مينياتوری شدن موها (Miniaturization) گفته می شود. موهای ضعيف فوق در نهايت بسيار کوچک، باريک و تقريباً ناپيدا شده (به اين موهای ولوس Vellus گفته می شود) و در نهايت فوليکول اين مو مرده و از بين می رود و ديگر مويي از آن بوجود نمی آيد.

 

عوامل درگير در طاسی با طرح مردانه عبارتند از:

A) ژنتيکبدون زمينه ژنتيکی مثبت طاسی با طرح مردانه رخ نمی دهد. لازم به ذکر است که تعداد زيادی ژن در اين بيماری دخالت داشته و در اصطلاح اين بيماری پلی ژنيک است. برخلاف عقيده رايج در بين مردم ژن های مسبب طاسی با طرح مردانه برروی کروموزوم های جنسی (يعنی کروموزوم های X و Y) قرار ندارند و اين بدين معنی است که ژن های مسئول اين عارضه می توانند هم از پدر و هم از مادر به ارث برده شوند ولی بدلايل ناشناخته تأثير ژنی که از سمت مادری فرد به ارث برده شده است بيشتر از سمت پدری می باشد.
از نظر علم ژنتيک ژن مسئول طاسی با طرح مردانه از نوع ژن غالب می باشد ولی با اين حال صرف حضور اين ژن در نقشه ژنتيکی يک مرد به معنی طاس شدن وی درآينده نبوده و به اصطلاح اين ژن بايستی دارای توانايي بروز (Expression) در فرد باشد. عوامل مهمی که در قابليت بروز ژن مسئول طاسی دخالت دارند عبارتند از وجود هورمون های مردانه و عامل زمان اگر چه عوامل کم اثرتر ديگر مثل استرس و غيره هم در رخداد آن دارای تأثير هستند. به زبان ساده ترممکن است مردی دارای پدر و عموی کاملاً طاس بوده ولی دچارطاسی نشود به اين دليل که ژن طاسی را به ارث نبرده است و يا اينکه ژن را به ارث برده ولی اين ژن دارای قابليت و توانايي بروز در فرد نمی باشد.
در حال حاضر هيچکدام از ژن های مسئول طاسی با طرح مردانه شناسايي نشده اند و لذا هر گونه درمان مبتنی بر مهندسی ژنتيک برای درمان طاسی با طرح مردانه تا آينده نه چندان نزديک منتفی است. 

 

B) هورمون های مردانه
هورمون يک ملکول شيميايي بسيار قدرتمند است که به مقدارخيلی کم توسط غددگوناگون بدن (مانند تيروئيد، تخمدان ها، بيضه ها و غيره) ساخته شده و وارد جريان خون می شود. هورمون ها از طريق جريان خون به سراسر بدن رسيده و اثرات خود را به طرز وسيعی در همه بدن اعمال می نمايند.
هورمون های جنسی مسئول بروز صفات جنسی در مرد و زن در زمان بلوغ بوده و از تخمدان ها (درموردخانم ها) و بيضه ها (درموردآقايان) ترشح می شوند.
هورمون های جنسی مردانه را بطور کلی آندروژن (Androgen) می نامند و مهمترين آندروژن تستوسترون (Testosterone)می باشد. تستوسترون پس از تبديل به هورمون ديگری به نام دی هيدروتستوسترون (DHT) اثرات هورمونی مخصوص خود را اعمال می نمايد. ميزان ترشح آندروژن ها در زمان بلوغ در آقايان به شدت افزايش يافته و اين هورمون ها موجب بروز علائم مردانگی، کلفت شدن صدا، رشد ريش و سبيل، بوی خاص عرق بدن و تغييرات ديگر می گردند.
آندروژن ها در کنار بروز صفات مردانگی و جنسی همچنين باعث بروز آکنه (جوش غرور جوانی) و شروع طاسی با طرح مردانه می گردند.
همانطورکه گفته شد مهمترين ارگان ترشح کننده آندروژن ها بيضه درآقايان است ولی بايستی متذکر شدکه آندروژن ها در هر دو جنس مذکر و مؤنث از غدد آدرنال (که در بالای کليه ها قراردارند) نيز ترشح شده و در خانم ها همچنين مقدار کمی مواد با عملکرد شبيه آندروژن ها از تخمدان ها ترشح می گردند و به همين دليل طاسی با طرح مردانه گاهی در شرايط خاص در خانم ها هم مشاهده می شود.
جالب توجه است که بدانيد موهای زير بغل و ناحيه تناسلی تحت تأثير تستوسترون بوده در حاليکه رشد موهای ريش، ظهور مو در بينی وگوش (که بيشتر در سن بالا ديده می شود) و طاسی باطرح مردانه بدليل وجود هورمون DHT رخ می دهند. همچنين بايستی متذکر شدکه رشد موهای سر ارتباطی به وجود يا عدم وجودآندروژن ها نداشته بلکه فقط ريزش آنها است که بدليل حضور آندروژن ها رخ می دهد.

 

C) زمان
وجود صرف هورمون های مردانه و ژنتيک مثبت به تنهايي برای بروز طاسی با طرح مردانه کافی نبوده و با شروع بلوغ در فرد بايستی زمان کافی گذشته و فوليکول های موها بطور مداوم در معرض تماس با هورمون های مردانه باشند تا طاسی اتفاق بيافتد. سن شروع طاسی با طرح مردانه در هر شخص متفاوت با ديگری است و بستگی به ميزان بروز ژنتيک مثبت وی، غلظت هورمون های مردانه در جريان خون او و عوامل ناشناخته ديگر دارد.
حتی وقتی که روند طاسی با طرح مردانه آغاز شد معمولاً با سرعت ثابت به پيش نرفته و سرعت پيشرفت آن در زمان های گوناگون کندی و تندی را نشان می دهد و حتی گاهی برای مدت زمانی بطور کلی متوقف می شود. سرعت پيشرفت و متوقف شدن طاسی با طرح مردانه در افراد گوناگون متفاوت بوده و علل آن عمدتاً ناشناخته هستند ولی اين نکته آشکار است که با افزايش سن بطور کلی از ميزان موهای شخص کاسته می شود حتی اگر وی دارای زمينه مساعد ژنتيکی و ساير فاکتورهای مستعد کننده برای بروز طاسی با طرح مردانه نباشد. حتی منطقه ای که از آن برای کاشت موی طبيعی بعنوان ناحيه دهنده (Donor zone) استفاده می شود و هميشه گفته می شود که اين منطقه دارای موهای دائمی (Permanent hair) خواهد بود نيز از اين قاعده کلی مستثنی نبوده و به مرور زمان دچار کاهش مو می شود ولی خوشبختانه اين امر در مورد اين منطقه خيلی دير رخ داده و لذا معمولاً حتی تا سنين کهولت نيز شخص اين موها را کم و بيش خواهد داشت و مشکلی پيش نمی آيد.

 

2) ارزيابی ريزش مو درآقايان

اولين قدم در ارزيابی منطقی طاسی با طرح مردانه اين است که وضعيت فعلی موهای شخص را با عکس های چند سال قبل وی مقايسه کنيم. اين مقايسه می تواند تخمينی از ميزان موهای از دست رفته و سرعت پيشرفت طاسی را به دست دهد. بخش مشکل سر از نظر ارزيابی توسط فرد قسمت پشت سر (ورتکس) است زيرا مشاهده آنها توسط خود شخص بسيار مشکل می باشد. استفاده از دوربين عکاسی در اين موارد مفيد است.
قدم بعدی ويزيت توسط دکتر علی وفائی (که متخصص ترميم موی طبيعی است) می باشد. دراين مرحله گرفتن شرح حال دقيق و معاينه کامل سر می تواند ميزان و شدت طاسی و سرعت پيشرفت آنرا معلوم نمايد و در ضمن با در نظرگرفتن برخی فاکتورها در تاريخچه خانوادگی شخص می توان حدس زد که سرعت و شدت طاسی وی در آينده به چه ميزان خواهد بود. دکتر وفائی با استفاده از وسيله ای به نام « تراکم سنج مو (Hair Densitometer) » تراکم موهای شخص در مناطق گوناگون سر را مشخص نموده و بدين ترتيب در معاينات بدی در آينده می توان فهميدکه در هر بخش از سر شخص چه ميزان از موها نسبت به موقعيت فعلی وی از دست رفته است. اگر تصميم به درمان با محلول موضعی ماينوکسيديل گرفته شود، همين معاينات را بايستی 12 – 6 ماه بعد تکرار کنيم.
قدم بعدی اين است که وضعيت فعلی طاسی فرد بايک طبقه بندی استاندارد مقايسه شود تا ببينيم او در کدام گروه قراردارد. اين طبقه بندی توسط دکتر O`Tar Norwood ابداع شده ودرحال حاضردرهمه دنيا مورداستفاده قرارمی گيرد. دراين طبقه بندی هفت گروه اصلی و پنج گروه فرعی (بنام واريانت A) وجود دارد.

 

    دکتر O`Tar Norwood

 

تقسيم بندی نوروود (Norwood) برای ريزش موی آقايان

در سال 1975 دکتر اوتار نوروود (که متخصص پوست و جراح کاشت مو بود) بر اساس کارهای قبلی دکتر هاميلتون طبقه بندی استاندارد طاسی با طرح مردانه را ابداع نمود که اکنون در همه دنيا مورد قبول بوده و استفاده می شود. او طاسی با طرح مردانه (آلوپسی آندروژنتيک) را به دو گروه تقسيم کرد:
الف) فرم عادی که در آن ريزش مو از دو منطقه جلوی سر (شقيقه ها) و قله سر شروع شده و بتدريج اين دو منطقه طاس با همديگر يکی می شوند.
ب) واريانت A که در آن ريزش مو از جلو شروع شده و بتدريج به سمت عقب پيشروی می کند. اين فرم طاسی با طرح مردانه از شيوع کمتری نسبت به فرم عادی در مردان برخوردار است.
ريزش مو بدلايل غيرژنتيکی دارای نما و شکل های متفاوتی بوده و در اين طبقه بندی گنجانيده نمی شوند.

 

منبع:

http://www.iranhaircenter.com/Hair%20Loss%20in%20Men-f.htm