عمل اکسیداسیون در بدن انسان سبب آسیـــب رساندن بـه غشـای سلولـی، پـروتئـین هـای ســـلولار، لیپیدها، و دی.ان.ای (DNA) مــی شود. در طی فرایــند متـــابولیسم اکسیژن، رادیــکال های آزاد بوجود می آیند که به الکترونها هجوم آورده و باعث آسیب وارد آوردن به ملکولها میشوند. بـدن این توانایی را دارد که بر میزان معینی از رادیکال های آزاد فائق آمده و از آنها به نفع خود استفاده کند، اما تجمع بیـش از اندازه رادیکال های آزاد سبب ایجاد برخی بیماری ها نظیر: بیماری های قلبی، کلیوی، و انواع خاصی از سرطان ها می شود. اکسیداسوین به موجب استرس، استعمال دخانیات، الکل، نورخورشید، آلودگی هوا و عوامل دیگر افزایش پیدا می کند.

آنتی اکسیدان ها در برخی از مواد غذایی خاص وجود دارند و سبب خنثی سازی رادیکال های آزاد می شوند. در این میان می توان به غذاهایی که شامل ویتامین A,C, و E هستند و مواد معدنی نظیر مس، روی (زینک) و سلنیوم اشاره کرد. فیتوکمیکال هایی که در گیاهان یافت می شوند و زوکمیکال هایی که در فراورده های حیوانی وجود دارند نـیز مقادیر بیشتری ضد اکسنده در بر دارند. از فیتوکمیکال ها می توان به لیکوپنز (Lycopenes) که در گوجه فرنگی و آنتی اکیانینز (Anthocyanins) که در زغال اخته وجود دارد، اشاره کرد.

تاثیر رادیکال های آزاد

برخی شرایط بحرانی که بر اثر وجود رادیکال های آزاد ایجاد می شوند به شرح زیر میباشند:

    * بد شدن وضعیت عدسی چشم که منجر به کوری می شود.

    * تورم مفاصل (رماتیسم)

    * آسیب رساندن به سلول های مغزی که نهایتاً منجر به ایجاد پارکینسون و آلزایمر می شود.

    * تسریع فرایند سالخوردگی

    * افزایش ریسک انسداد شرائین، از آنجاییکه رادیکال های آزاد سبب تقویت لیپوپروتئین های کم چگال می شوند (LDL) در نتیجه کلسترول به دیواره رگ های خونی می چسبد.

    * سرطان های مختلف به همراه تخریب دیواره سلولی و از بین بردن DNA

آنتی اکسیدان های ضد بیماری

رژیم غذایی که حاوی مقادیر بسیار زیادی ضد اکسنده باشد می تواند از بروز بسیاری از بیماری ها نظیر بیماری های قلبی و سرطان های مختلف جلوگیری بعمل آورد. آنتی اکسیدان ها مانند تنظیف عمل کرده و بدن را از رادیکال های آزاد پاک می کنند. تاثیرات موثر ضد اکسنده ها در سراسر جهان در حال تحقیق و بررسی است. به عنوان مثال پژوهشگران به این نتیجه دست پیدا کرده اند که آقایونی که در رژیم غذایی خود از ضد اکسنده لیکوپی استفاده می کنند (آنتی اکسیدانی که در گوجه فرنگی یافت میشود) در مقایسه با سایرین احتمال کمتری در ابتلا به سرطان پروستات دارند. لوتئین (ماده زرد رنگی به فرمول C40H56O2) که بیشتر در اسفناج و ذرت یافت می شود، از فساد عدسی چشم جلوگیری می کند و کوری را در افراد سالخورده در حد بسیار زیادی کاهش می دهد. فلاوانوئید که در چای سبز یافت می شود، توانسته در ژاپن درصد ابتلا به بیماری های قلبی را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.

منابع غنی آنتی اکسیدان

از جمله منابع غنی آنتی اکسیدان ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

    * ترکیب آلیوم و سولفور – تره فرنگی، پیاز، سیر

    * آتنوکیانین – بادمجان، انگور، انواع توت

    * بتا کاروتین – کدو تنبل، انبه، هلو، هویج، اسفناج، جعفری

    * کیتچین- چای

    * مس – غذاهای دریایی، گوشت بره، شیر، آجیل

    * کریپتوزانتیس – فلفل قرمز، کدو تنبل، انبه

    * فلاوانوئید – چای، چای سبز، مرکبات، پیاز، سیب

    * ایندول- سبزیجات گلدار مانند بروکلی، کلم

    * ایزو فلاوانوئید – سویا، توفو، عدس، نخود، شیر

    * لیگنان – کنجد، سبوس گندم، بار و بنشن، سبزیجات

    * لوتئین – سبزیجات برگ دار مانند اسفناج، ذرت

    * لیکوپین – گوجه فرنگی، گریپ فروت، هندوانه

    * منگنز – غذاهای دریایی، گوشت، شیر، آجیل

    * پلی فنول – پونه و آویشن

    * سلنیوم – غذاهای دریایی، دل و جرگ، غلت، گوشت

    * ویتامین C – پرتقال، کشمش سیاه، کیوی، انبه، بروکلی، اسفناج، فلفل، توت فرنگی

    * ویتامین E – روغن های گیاهی مانند روغن ریشه گندم، آوکادو، آجیل، غلات

    * زینک – غذاهای دریایی، گوشت، شیر، آجیل

    * زو کمیکال ها – گوشت قرمز، دل و جگر، ماهی. همچنین در گیاهانی که حیوانات از آنها تغذیه می کنند نیز وجود دارند.

مکمل های ویتامینه

برخی از تحقیقات گویای این مطلب هستند که اگر آنتی اکسیدان ها از مواد غذایی اصلی جدا شده و به صورت مصنوعی به مکمل ها افزوده شوند، خاصیت اولیه خود را از دست می دهند. به عنوان مثال ویتامین A (بتا کاروتین) سبب کاهش برخی بیماری ها می شود اما ثابت شده که مصرف بیش از اندازه آن سبب ایجاد انواع خاصی از بیماری های دیگر می شود. به عنوان مثال اگر افراد سیگاری از ویتامین A تصفیه شده استفاده کنند احتمال بروز سرطان ریه در آنها افزایش پیدا می کند.

تحقیقی که در آن تاثیرات ویتامین E مورد بررسی قرار گرفته بود نشان داد که مکمل های حاوی این ویتامین، به اندازه مصرف طبیعی آن سودمند نیستند. همچنین مواد معدنی ضد اکسنده اگر بیش از میزان مقرر مصرف شوند، می توانند موجب تخریب آنتی اکسیدان ها نیز بشوند. بهره گیری از یک رژیم غذایی مناسب که شامل انواع مختلف آنتی اکسیدان ها باشد، بهترین گزینه به شمار می رود. اگر شما مصر هستید که از مکمل ها استفاده کنید، به دنبال تولیداتی بروید که انواع مختلف آنتی اکسیدان ها را با توجه به معیار استاندارد مصرف در بر داشته باشند.

آنتي اکسيدان ها با خنثي سازي راديکال هاي آزاد فرآيند اکسيداسيون را متوقف مي کنند. براي انجام اين کار خودآنتي اکسيدان ها اکسيده مي شوند.

به همين دليل دائما به وجود منابع آنتي اکسيداني در بدن نياز است. نحوه عملکرد آنها به دو روش طبقه بندي مي شود :

- شکستن زنجيره: زماني که يک راديکال آزاد الکتروني را جذب کرده يااز دست مي دهد ، راديکال دوم تشکيل مي شود. سپس اين ملکول همين کار را با ملکول سوم انجام مي دهد.

اين روند ادامه مي يابد تا زماني که ترميناسيون روي دهد که طي آن يا راديکال بوسيله يک آنتي اکسيدان شکننده زنجيره مانند بتا کاروتن و ويتامين هاي C وE   تثبيت مي شود ، يا براحتي به يک محصول بي ضرر تبديل مي شود.

- راه بازدارنده: آنزيم هاي آنتي اکسيدان مانند سوپراکسيد دسموتاز ، کاتالاز و گلوتاسيون پراکسيداز با کاهش ميزان تشکيل زنجيره از اکسيداسيون جلوگيري مي کند.

 

چنين آنتي اکسيدان هايي با يافتن راديکال هاي آغاز گر مي توانند يک زنجيره اکسيداسيون را براي هميشه متوقف سازند. همچنين مي توانند با تثبيت راديکال هاي فلزي مانند مس و آهن از اکسيداسيون جلوگيري کنند.

تاثير هر آنتي اکسيداني در بدن بستگي به اين دارد که درگير چه راديکال آزادي مي شود ، چگونه و کجا توليد مي شود ، و هدف آسيب کجاست.

 

بنابراين در حاليکه يک آنتي اکسيدان در يک سيستم ويژه مي تواند در برابر راديکال هاي آزاد اثر حفاظت بخش داشته باشند ، ممکن است در سيستم هاي ديگر هيچ تاثيري نداشته باشند.

 

يا در شرائط خاص يک آنتي اکسيدان حتي ممکن است بعنوان يک پرو- اکسيدان که انواع اکسيژن سمي را ايجاد مي کند ، عمل نمايد.

توصیه های عمومی

پژوهشگران هنوز هم بر سر مفید بودن استفاده آنتی اکسیدان ها در مکمل ها با یکدیگر به توافق نرسیده اند. به همین دلیل توصیه می شود که روزانه مقادیر متناوبی میوه، سبزی، غلات، گوشت، و لبنیات مصرف کنید. یک رژیم غذایی سالم شامل 5 وعده میوه و سبزی می شود. هر وعده شامل یک میوه متوسط و نصف فنجان سبزی آبپز می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید با پزشک و یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

از کجا کمک بگیرید

    * پزشک متخصص

    * متخصص تغذیه

به خاطر داشته باشید:

    * عمل اکسیداسیون در بدن انسان سبب آسیب رساندن به غشای سلولی، پروتئین های سلولار، و لیپیدها می شود.

    * تجمع بیش از اندازه رادیکال های آزاد سبب ایجاد برخی بیماری ها نظیر: بیماری های قلبی، کلیوی، و انواع خاصی از سرطان ها می شود.

    * آتی اکسیدان ها در غذاهایی که با رادیکال ها آزاد هجوم برده و آنها را از بین می برند، یافت می شوند.

شواهد حاکی از آن هستند که مکمل های حاوی ضد اکسنده، به اندازه آنتی اکسیدان های طبیعی موثر نیستند و بهتر است از انواع طبیعی آن ها که در میوه ها و سبزیجات یافت می شوند، استفاده شود.