ماه مبارک شعبان، ماه بسيار شريفي است و منسوب است به حضرت سيد انبياء (ص)؛ آن حضرت اين ماه را روزه مي داشت و وصل مي كرد به ماه رمضان و مي فرمود: شعبان ماه من است؛ هر كه يك روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت او را واجب شود و از حضرت صادق(ع) روايت است كه چون ماه شعبان داخل مي شد حضرت امام زين العابدين(ع) اصحاب خود را جمع مي نمود و مي فرمود: اي گروه اصحاب من مي دانيد اين چه ماهي است؟ اين ماه شعبان است، و حضرت رسول ص مي فرمود شعبان ماه من است؛ پس روزه بداريد در اين ماه براي محبّت پيغمبر خود، و براي تقرّب به سوي پروردگار خود. بحقّ آن خدايي كه جان علي بن الحسين به دست قدرت اوست سوگند ياد مي كنم كه از پدرم حسين بن علي(ع) شنيدم كه فرمود: شنيدم از اميرالمؤمنين(ع) كه هر كه روزه دارد شعبان را براي محبّت پيغمبر خدا و تقرّب بسوي خدا، دوست دارد خدا او را و نزديك گرداند او را به كرامت خود در روز قيامت، و بهشت را براي او واجب گرداند. و شيخ روايت كرده از صفوان جمال كه گفت فرمود به من حضرت صادق(ع) كه وادار كن كساني را كه در ناحيه و اطراف تو هستند بر روزه شعبان گفتم فدايت شوم مگر مي بيني در فضيلت آن چيزي فرمود بلي بدرستي كه رسول خداص هرگاه مي ديد هلال شعبان را امر مي فرمود مُنادي را كه ندا مي كرد در مدينه اي اهل مدينه من رسولم از جانب رسول خدا به سوي شما مي فرمايد آگاه باشيد بدرستي كه شعبان ماه من است پس خدا رحمت كند كسي را كه ياري كند مرا بر ماه من يعني روزه بدارد آن را پس گفت حضرت صادق(ع) كه اميرالمؤمنين(ع) مي فرمود كه فوت نشد از من روزه شعبان از زماني كه شنيدم منادي رسول خداص ندا كرد در شعبان و فوت نخواهد شد از من تا مدتي كه حيات دارم انشاءالله تعالي پس مي فرمود كه روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرتست از خداوند متعال. رَسُولُ اللَّهِ(ص): أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ وَ هُوَ شَهْرٌ عَظِيمٌ وَ إِنَّمَا سُمِّيَ الْأَصَمَّ لِأَنَّهُ لَا يُقَارِبُهُ شَيْ ءٌ مِنَ الشُّهُورِ حُرْمَةً وَ فَضْلًا عِنْدَ اللَّهِ وَ كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ يُعَظِّمُونَهُ فِي جَاهِلِيَّتِهِمْ فَلَمَّا جَاءَ الْإِسْلَامُ لَمْ يَزْدَدْ إِلَّا تَعْظِيماً وَ فَضْلًا أَلَا إِنَّ رَجَباً شَهْرُ اللَّهِ وَ شَعْبَانَ شَهْرِي وَ رَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِي؛ پيامبر خدا(ص) مي فرمايند: رجب«شهرالله الأصم» است و بدان سبب آن را«اصم» ناميدند که هيچ ماهي به عظمت آن نمي رسد، مردم زمان جاهليت به رجب حرمت مي نهادند و آن گاه که اسلام درخشيدن گرفت، بر حرمت آن افزود. بدانيد که رجب ماه خدا، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است،

رسولُ اللّه(ص): مَن أحيا لَيلةَ العِيدِ ولَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، لَم يَمُتْ قَلبُهُ يَومَ تَموتُ القُلوبُ، پيامبر خدا(ص): هر كه شب عيد(فطر و قربان) و شب نيمه شعبان را احيا كند، در آن روزي كه دل ها مي ميرند، دل او نميرد.(وسائل الشيعة: ج 10 ص 475). الإمامُ الرِّضا(ع): كانَ أميرُ المؤمنينَ(ع) لايَنامُ ثلاثَ ليالٍ: لَيلةَ ثلاثٍ وعِشرِينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ، ولَيلةَ الفِطرِ، ولَيلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ، و فيها تُقسَمُ الأرزاقُ و الآجالُ و مايَكونُ في السَّنَةِ، امام رضا(ع): امير المؤمنين(ع) سه شب را نمي خوابيد: شب بيست و سوم ماه رمضان، شب عيد فطر و شب نيمه ماه شعبان؛ در اين شب ها، روزي ها تقسيم و مدّت عمر و هر آن چه در آن سال رخ خواهد داد، تعيين مي شود.(ثواب الأعمال: ١/١٠٢/٢)
الإمامُ عليٌّ(ع): صَومُ ثلاثةِ أيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ أربَعاءُ بَينَ خَميسَينِ وصَومُ شَعبانَ يَذهَبُ بوَسواسِ الصَّدرِ، وبَلابِلِ القَلبِ، امام علي(ع): روزه گرفتن در سه روز از هر ماه ـ پنجشنبه اوّل و آخر ماه و چهار شنبه وسط آن و روزه ماه شعبان ـ وسواس سينه و پريشاني هاي دل را از بين مي برد.( البحار: ٩٧/ ٨٨/١٥)
عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع): قَالَ صِيَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ يُكْثِرُ الصَّوْمَ فِي شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِيشَتِهِ وَ كَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَي مَا يَكُونُ لِمَنْ يَصُومُ يَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ؛ امام صادق(ع) فرمودند: روزه شعبان ذخيره روز قيامت بنده است و هر بنده اي که در ماه شعبان زياده روز بگيرد خداوند امر معيشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند.( الخصال: ٦١٢ / ١٠؛  وسائل الشيعة: ج 8 ص 104)
هنگامي که ماه شعبان فرا مي رسيد امام سجاد(ع) اصحاب خود را فرا مي‌ خواند و درباره فضيلت ين ماه سخن گفت. آن گاه مي ‌فرمود: هر کس بري محبت پيامبر و تقرب به خداوند، ماه شعبان را روزه بدارد، خداوند او را در روز قيامت مشمول کرامت خود مي‌ گرداند و بهشت را بري او لازم مي شمارد( وسائل الشيعه ج: 10ص 505).
از امام صادق(ع) روايت شده است: چون ماه شعبان مي‌رسيد حضرت زين‌العابدين(ع) اصحاب خود را جمع مي‌كرد و مي‌فرمود: اي اصحاب من، مي‌دانيد اين چه ماهي است؟ اين ماه شعبان است، و حضرت رسول(ص) مي‌فرمايند: شعبان ماه من است، پس در اين ماه براي جلب محبّت پيغمبر خود، و براي تقرّب به سوي پروردگار خويش،‌ روزه بداريد،‌ به خدايي كه جان علي‌بن الحسين(ع) به دست قدرت اوست، سوگند ياد مي‌كنم از پدرم حسين‌بن علي(ع) شنيدم كه فرمود: از اميرالمؤمنين(ع) شنيدم: هر كه شعبان را براي جلب محبّت پيامبر، و تقرّب جستن به سوي خداوند روزه بدارد خداوند او را دوست بدارد، و در روز قيامت به كرامتش نزديك نمايد، و بهشت را بر او واجب گرداند. پيغمبر(ص) فرمود: هر که شب عيد و شب نيمه شعبان را به عبادت زنده بدارد دلش نميرد در روزي که دل ها بميرند. شيخ از صفوان جمّال روايت كرده است كه امام صادق(ع) به من فرمود: كساني را كه پيرامون و اطراف تو هستند به روزه شعبان وادار كن. گفتم: فدايت شوم، مگر در فضيلت آن چيزي مي ‌بيني؟ فرمود: آري رسول خدا(ص) هر گاه هلال شعبان را مي ‌ديد، به منادي دستور مي ‌داد تا در مدينه ندا كنند: اي اهل مدينه، من از جانب رسول خدا(ص)‌ به سوي شما ارسال شده‌ام، آن حضرت مي‌ فرمايد: آگاه باشيد، به درستي كه شعبان ماه من است، خدا رحمت كند كسي را، كه مرا در ماه من ياري كند،‌ يعني روزه بدارد آن را،‌ سپس امام صادق(ع) چنين گفت: اميرالمؤمنين(ع) مي ‌فرمود: از هنگامي كه شنيدم منادي رسول خدا(ص) در شعبان ندا داد، روزه شعبان از من فوت نشد، و تا زماني كه زنده هستم به خواست خداوند از من فوت نخواهد شد. پس مي ‌فرمود: روزه دو ماه شعبان و رمضان مايه توبه و آمرزش خداست. اسماعيل ‌بن عبدالخالق روايت كرده است: نزد امام صادق(ع) بودم، ذكر روزه شعبان به ميان آمد، حضرت فرمود: در فضيلت روزه شعبان چنين و چنان است، تا جايي كه انسان مرتكب قتل حرام مي‌ شود، پس چنان چه شعبان را روزه بدارد، اين روزه به او سود مي ‌رساند،‌ و به خواست خداوند آمرزيده مي ‌شود! از امام صادق(ع) نقل شده است كه از وجود مبارك ايشان درباره فضيلت روزه رجب سؤال كردند؟ فرمود: چرا از روزه شعبان غافل هستيد؟ راوي عرض كرد: يَابنَ رسول ‌الله كسي كه يك روز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابي دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است، عرض كرد يَابنَ رسول ‌الله بهترين اعمال در اين ماه چيست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هر كه در ماه شعبان صدقه دهد حق ‌تعالي آن را رشد و نموّ دهد همان ‌گونه كه يكي از شما بچّه شترش را رشد مي ‌دهد، تا آن كه در قيامت، در حالي كه به اندازه كوه احد شده باشد به صاحبش باز گردد.
چهارم: در تمام اين ماه هزار مرتبه بگويد: «لا إِلهَ إِلَّا اللهُ، وَ لا نَعْبُدُ إِلّا إيّاهٌ مٌخْلِصينَ لَهُ الدّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ معبودي جز خدا نيست، و نپرستيم جز او را، در حالي كه دين را براي او خالص كرديم، گر چه مشركان را خوش نيايد». روايت شده است كه در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زينت مي‌ كنند، پس ملائكه عرض مي ‌كنند، خداوندا! روزه‌ داران اين روز را بيامرز، و دعاي آنان را اجابت فرما. در خبر نبوي است: هر كه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بدارد، حق ‌تعالي بيست حاجت از حوايج دنيا، و بيست حاجت از حوايج آخرت او را برآورد. ششم: در اين ماه بسيار صلوات فرستد. حضرت رضا(ع) فرمود: شب نيمه شعبان جمع زيادي از دوزخ آزاد گردند و گناهان بزرگ بخشوده شود، در آن شب بذکر خدا و استغفار و دعا بپردازيد که دعا در آن مستجاب است. پيامبر اکرم(ص) فرمودند: شعبان ماه منست و ماه رمضان ماه خدا است، هر که يکروز را از ماه من روزه دارد من در قيامت شفيع او خواهم بود و هر که دو روز از آن روزه دارد گناهان گذشته اش بخشوده شود و هر که سه روز آن را روزه دارد به وي گفته شود که عمل را از سر گير. اباصلت هروي گويد: آخرين هفته شعبان بخدمت امام رضا(ع) رفتم، حضرت به من فرمود: اي ابا صلت ماه شعبان بيشترش گذشت و اين آخرين هفته آن است که آن چه را که در گذشته اين ماه کوتاهي نموده اي در اين باقي مانده تدارک کن و بر تو باد که به نيازهاي اصلي خود توجّه کني و دعا و استغفار بسيار کن و قرآن را زياد بخوان و از گناهانت در پيشگاه خدا توبه نما تا چون ماه خدا به تو رو کند خود را براي خدا خالص کرده باشي و هر امانت يکار که بگردن داري بپرداز و هر کينه که از مؤمنين بدل دراي از دل بزدا و هر گناهي را که بدان آلوده بوده اي دست از آن بردار و از خدا بترس و در پنهان و آشکار امور خويش را بدو تفويض کن، و هر که بخدا توکل کند خدا او را بس است... امام باقر(ع) فرمود: هر که در شب نيمه شعبان حسين(ع) را زيارت کند گناهش آمرزيده شود ... از حضرت رسول(ص) روايت شده که خداوند در شب نيمه شعبان ببندگانش مي نگرد و آمرزش خواهان را بيامرزد و رحمت طلبان را رحمت کند ولي کينه توزان را هم چنان به عقب اندازد.

نويسنده: محدث قمی
منابع: 1- مفاتيح الجنان، مرحوم شيخ عباس قمي(ره) 2- جامع الاحادیث

 تبيان اردبيل