چهارشنبه 4 آذر 1388  ساعت 2:54 PM
اين پل كه « قيز كور پي سي» و پل «قافلانكوه» نيز ناميده مي شود، در مسير جاده ميانه به زنجان، در 20 كيلومتري جنوب خاوري ميانه و جايي كه رودخانه قزل اوزن به دامنه خاوري قافلانكوه مي رسد، بر روي رودخانه قزل اوزن بر پا شده است. در خصوص تاريخ دقيق بناي پل، اطلاع كافي در دست نيست. به نظر پروفسور پوپ در كتاب بررسي هنرهاي ايران، تاريخ بناي پل به اواخر قرن پانزدهم ميلادي مي رسد. اسم معمار و حاكم حامي او حاج عباس بن الحاج محمد بن العباس و محمد روان بن عثمان القزويني ثبت شده است. شيند لر تاريخ احداث پل را در حدود سال 1882 ميلادي خوانده است. پل دختر ميانه در درازاي تاريخ بارها تعمير و بازسازي شده است كه مي توان به تعميرات سال 932 هجري توسط شاه بيگم، 1084 هجري، هم چنين در زمان آغا محمد خان قاجار و يكبار نيز بعد از شهريور 1320 شمسي اشاره كرد .
كتيبه منسوب به بناي اوليه پل، ناخوانا و غير قابلاستفاده گشته است، اما بر اساس قرائت هوتوم شيندار – در سال 1882 ميلادي – در كتيبه (هر چند نمي توان به طور كامل به اين قرائت اعتماد كرد) تاريخ 888 ق و نام هاي حاجعباس بن الحاج محمود بن العباس القزويني و محمد روان بن عثمان القزويني بر آن ثبتشده بود. عناوين مذكور احتمالا مربوط به معماران پل بوده است. با قبول اين قرائت،ساختمان پل را مي توان از آثار دوره تيموري و قرن نهم هجري دانست. با اين حال،ادعاي تاريخ قديمي تري در مورد اين پل، چندان دور از انتظار نيست، به ويژه اگر درنظر داشته باشيم مسيري كه پل مزبور بر آن ساخته شده، در طول تاريخ، يكي از مسير هايمهم ارتباطي بوده و ساخت پلي بر روي رود خا نه قزل اوزن در اين مسير، از همان ابتداضروري بوده است. سبك معماري پل نيز مي تواند آن را در زمره كارهاي دوره تيموري ياايلخاني قرار دهد. پل دختر ميانه بر اساس كتيبه مرمرين موجود، در سال 933 ق توسطشاه بيگم بنت محمد بيگ موصللو تعمير و مرمت شده است. در اوايل دوره قاجار نيز ظاهرابه دستور آغا محمد خان قاجار، تعميراتي بر روي پل صورت مي گيرد.


سپس در سال 1313 ش طاق پل، شكست بر مي دارد كه همان سال توسط اداره كل باستان شناسي و با كمك اداره فرهنگ ميانه و اداره راه استان تعمير و مرمت مي شود. طاق بزرگ و مياني اين پل توسط فرقه دمكرات آذربايجان در روز 20 آذر ماه 1325 ش براي جلوگيري از پيشروي قواي دولتي، با مواد منفجره منهدم گشته كه تا به حال به همان صورت باقي است و براي عبور و مرور وسايل نقليه، پل جديدي در نزديكي پل قديمي بر پا كرده اند.
پل دختر ميانه، از نظر معماري و ساختمان، يكي از نمونه هاي برجسته هنر مهندسي و معماري اسلامي ايران به شمار مي آيد. اين پل به درازاي 120 و پهناي گذرگاه حدود 11 متر، داراي سه دهانه بزرگ باقوس جناغي است. جهت پل، خاوري – باختري است و ارتفاع آن در بلندترين قسمت حدود 16 متر مي باشد. پايه هاي پل، از سنگ هاي تراشيده و با استحكام كامل ساخته شده و در هر دو جهت موافق و مخالف جريان رودخانه، آب برهايي مثلثي شكل براي تسهيل عبور جريان آب دارد. بر روي اين پايه ها و حد فاصل دهانه ها، دهانه يا آب گذرهاي كوچكتري قرار داده اند كه علاوه بر كاهش وزن پل و صرفه جويي در مصالح، آب هاي طغياني را از خود عبور داده، اثرات تخريبي طغيان هاي رودخانه را كاهش مي دهند. بر بالاي اين دهانه ها، طاق نمايي كم عمق، و در دو جانب آن ها، آب برهاي چند ضلعي كوچك تري ساخته شده كه تا نزديكي سطح پل بالا مي آيد. اين آب برها علاوه بر اين كه پشت بند ديواره محسوب مي شود، در جريان طغيان هاي شديد رودخانه، آب را به درون دهانه هاي بزرگ و كوچك هدايت مي كند. بر روي فاصله بين پايه ها، طاق هاي جناغي متناسب و مستحكمي بر پا داشته اند كه متاسفانه طاق مياني منهدم شده است. طاق مياني، از ديگر طاق ها بزرگ تر و پهناي آن حدود 60/22 متراست. پهناي دهانه خاوري و باختري نيز به ترتيب 30/17 و 16 متر مي باشد. ارتفاع تيزه دهانه مياني احتمالا حدود 12 متر بوده و ارتفاع تيزه دو طاق خاوري و باختري به ترتيب 10و 6/8 متر است. براي كاهش وزن پل، ماندگاري آن و هم چنين صرفه جويي در مصالح، به جاي انباشتن فضاي بين دهانه ها و زير سطح گذر گاه پل، علاوه بر دهانه هاي كوچك آبرو، فضا هاي طاقداري در محور طولاني پل و زير سطح آن در نظر گرفته است. در محل شكستگي پل مي توان اين فضا هاي طاقدار را، هر كدام به پهناي 6/2 و ارتفاع حدود 3/3 متر مشاهده كرد. سطح گذرگاه پل كه پهناي زيادي دارد، به گونه منظمي با سنگ، فرش شده و در كنار ه هاي آن، جان پناه هايي ساخته شده است. در دو سوي ابتدا و انتهاي گذرگاه پل، ميل هاي راهنمايي به ارتفاع حدود 50/2 متر ساخته شده تا در مواقعي كه مشكل ديد وجود داشته، مسافران را به سوي گذرگاه هدايت كند. اين پل داراي دو كتيبه تاريخي است. كتيبه اول، آجري و به شكل مربع به ضلع 2 متر و به نسخ است كه خطوط آن به مرور زمان ناخوانا شده است. اين كتيبه بر روي پايه مياني قرار دارد و احتمالا مورخ 888 ق است. كتيبه دوم، در سمت چپ پل، سنگ نوشته مرمريني مورخ 933 ق و مربوط به تعميرات آن است. اين بنا به شماره 87 به ثبت رسيده است.

 نگاشته شده توسط سجاد رنجبر رفسنجانی نظرات 0 | لینک مطلب