اگر چه ' خشم ' جز هیجان های پایه به شمار می رود، اما چون می تواند منجر به رفتارهای پرخاشگرانه شود شناسایی و مهار آن به شیوه ای جامعه پسندانه و غیر پرخاشگرانه ضروری است.
روانپزشكان از خشم به عنوان احساسی كه به صورت های جسمانی و هیجانی ابراز می شود، یاد می كنند و می گویند كه این احساس واكنش طبیعی موجود زنده نسبت به شرایطی است كه دچار ناكامی می شود.
این گروه از پزشكان اعتقاد دارند: این احساس می تواند از یك هیجان ضعیف ناخوشایند شروع شده و تا عصبانیت شدید پیش برود.
آنان معتقدند، با اینكه خشم یك احساس طبیعی و لازم است، اما هنگامی كه شدت آن زیاد باشد و نحوه ابراز آن توسط فرد مناسب نباشد، می تواند مشكل ساز شود بر این اساس گرچه نمی توان خشم و عصبانیت را از زندگی حذف كرد اما می توان آن را كنترل نمود.
روانپزشكان تشخیص خشم را گامی مهم در نحوه كنترل آن می دانند و می گویند: برای این كار بهتر است فرد نسبت به علایم اولیه ایجاد خشم در خود حساس شود و آنها را به محض بروز شناسایی كند.
مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی كرمانشاه، افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، گشاد شدن مردمك چشم، منقبض شدن عضلات، تغییر رنگ چهره، داغ شدن یا یخ كردن، بی حس شدن و تغییر تنفس را از جمله علایم خشم در افراد عنوان می كند.
دكتر 'جلال شاكری ' روز سه شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینكه این علایم در همه افراد یكسان نیست، افزود: هر فردی در هنگام عصبانیت برخی از این علایم را تجربه می كند.
وی گفت: ترتیب ظهور این علایم بسیار مهم است، بنابراین هر فردی باید به این موضوع توجه كند كه اولین علامتی كه هنگام خشم در وی به وجود می آید چیست؟ علایم بعدی كدامند؟ و از زمان ظهور كدام علامت به بعد، كنترل خشم سخت می شود.
شاكری شناختن موقعیت های ایجاد كننده خشم برای هر فرد را نخستین لازمه كنترل خشم عنوان كرد و افزود: تحقیقات نشان می دهد كه در اكثر مواقع علت اصلی خشم، ناكامی است.
این روانپزشك كرمانشاهی ادامه داد: معمولا افراد قطع شدن یك كار مورد علاقه، مورد ظلم واقع شدن، مسخره یا تحقیر شدن، قرار گرفتن در معرض پرخاشگری از سوی دیگران، مورد بی اعتنایی یا بی توجهی قرار گرفتن و آسیب دیدن از سوی دیگران را مهمترین علل وقوع خشم خود عنوان می كنند.
وی تاكید كرد: این در حالی است كه باید به این نكته توجه داشت افراد مختلف در یك موقعیت مشابه، احساسات متفاوتی دارند یا حداقل شدت احساس شان با یكدیگر فرق می كند.
دكتر شاكری در ادامه در خصوص شیوه های ابراز خشم اظهار داشت: برخی افراد هنگام خشم سعی می كنند كه آن را نشان ندهند و آنها افرادی هستند كه توانایی كنترل خشم و بروز ندادن عصبانیت خود را دارند، برخی نیز هنگام احساس خشم، رفتارهای پرخاشگرانه همچون داد زدن و پرت كردن یا شكستن وسایل را از خود بروز می دهند.
وی گفت: گاهی افراد رفتارهای پرخاشگرانه خود را به طور مستقیم نشان نمی دهند، یعنی در ظاهر هیچ رفتار پرخاشگرانه ای انجام نمی دهند اما غیر مستقیم به فرد مقابل آسیی می زنند كه در اصطلاح به چنین رفتارهایی 'رفتارهای پرخاشگرانه ' می گویند.
وی ادامه داد: برخی از افراد نیز با وجود احساس خشم، كاری نمی كنند كه به فرد مقابل آسیب بزنند اما احساس خود را نشان داده و خواسته خود را ابراز می كنند كه به این رفتارها 'رفتارهای جرات مندانه ' می گویند.
مدیر گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی كرمانشاه در ادامه به بیان مهمترین شیوه های مدیریت خشم پرداخت و گفت: چندین راه عملی برای كنترل خشم وجود دارد كه مهمترین آنها ایجاد تغییر در محیط و ترك موقعیت، مقابله با افكار منفی، آرام سازی، حل مشكل و ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه است.
شاكری اظهار داشت: گاهی فرد در محیطی قرار می گیرد كه موجبات عصبانیت وی را ایجاد می كند كه در این شرایط، فرد برای كنترل خشم خود بهتر است در صورت امكان محیط را ترك كند.
وی با بیان اینكه تفسیر فرد از موقعیت و آنچه به خود می گوید می تواند باعث خشم یا آرامش فرد شود، افزود: در هنگام خشم، فرد باید به افكار خود توجه و به این موضوع دقت كند كه آیا می تواند به نوع دیگری به موضوع نگاه كند و از این طریق به افكار منفی خود غلبه كند؟
وی آرام سازی را روش مناسبی برای كاهش خشم دانست كه با انجام تمرینات یوگا، تمركز ذهن و مانند آنها می توان به آن دست یافت و افزود: گاهی علت خشم فرد یك ظلم یا تهدید واقعی است و خشم یك واكنش طبیعی نسبت به آن می باشد در این حالت ممكن است فرد رفتارهایی را انجام دهد كه مشكل را پیچیده تر كند كه در چنین مواقعی بهتر است فرد در كنار كنترل خشم، راه حل مناسبی برای حل مشكل خود بیابد.
شاكری خاطر نشان كرد: كنترل خشم به این معنی نیست كه فرد اصلا خشم خود را نشان ندهد، بلكه شامل ابراز خشم به شیوه ای سازگارانه است چرا كه رفتار جرات مندانه رفتاری است كه به وسیله آن فرد می تواند بدون انجام رفتارهای پرخاشگرانه، به دیگران نشان دهد كه از آنها رنجیده یا عصبانی شده است.
