از ديرباز تاکنون موسيقي با زندگي کوهپايه نشينان باصفاي زاگرس عجين بوده و در دل و جان آنها ريشه دوانيده است ؛ نقش نوازندگان و رامشگران در حجاريهاي طاق بستان ( سنگ نگاره دوره ساساني ) خود بيانگر اين ادعاست.
در طول تاريخ نيز اين ديار استادان بسياري را در آغوش خود پرورانده است که هر کدام نقش بسزايي در پيشبرد اين هنر داشته اند.
در اين منطقه موسيقي کردي ( که از پايه هاي اصلي موسيقي اصيل نيز مي باشد) نواخته مي شود.
موسيقي کردي ابتدا منحصرا رزمي و حماسي بوده است؛ قرن ها پيش داستانهاي پهلواني و رزمي را به شعر و تصنيف تبديل مي کردند و به همراه دهل و سرنا مي نواختند.
بعدها آهنگهاي بزمي نيز وارد موسيقي کردي شد.
از مهمترين نواهاي کردي مي توان هوره را نام برد که قدمتي به طول تاريخ اين سرزمين دارد.
مشهور است نکيساي باربد براي خسرو و شيرين هوره مي خوانده است.
برخلاف چند دهه اخير در گذشته هوره را به همراه نواختن ساز تنبور اجرا مي کردند.
اين نوا داراي چهارده مقام مي باشد که عبارتند از: گله خاک، گله وه دره ، بالا دستاني، شاه حسيني، سارو خاني، جلو شايي، طرز ،مجنوني، کري ، پاريه ،دو بالا، غريوي، بانه بنه يي و پاوه موري که هرکدام داراي فرعياتي مي باشند. هوره را در جنگ نيز جنگجويان کرد مي خوانده اند.
گونه ديگر هوره مويه يا مور است که در شيون و مرگ افراد، بوسيله زنان و در بعضي از نقاط توسط مردان خوانده مي شود. با ظهور تصوف در نقاط کردنشين اهل سنت و جماعت دروايش قادريه هوره را با جذبه و حالت گريه و استغاثه به گونه اي خاص خواندند و رنگي عرفاني به آن دادند که به سوز معروف شد.
از ديگر رديف ها و نغمه هاي کردي بايد از بيات کرد، حاجي حسني ، بسته نگار ، قطار و قرايي که در دستگاه شور اجرا مي شود نام برد.
دو گونه ديگر از نواهاي کردي، گوراني و سياه چمانه مي باشد که در منطقه جوانرود و اورامان رواج بيشتري دارد.
گوراني از الحان بهاري است که ابيات آن از دو بيتي هاي محلي است و به هنگام دميدن سبزه و گل در دشت و کوهستان و در مراسم عروسي و شادماني با همراهي شمشال و يا بدون ساز خوانده مي شود.
سياه چمانه از الحان پاييزي است و زمان خواندن آن برگ ريزان مي باشد که با هلهله و شادماني همراه نبوده و بسيار غم انگيز است.
در استان تاريخي کرمانشاهان سازهاي مختلفي نيز وجود دارد که از جمله آنها مي توان به دهل، دايره ، سرنا ، تنبک ، ني لبک و دوزله اشاره کرد.
ـ دوزله (زل ): در کردي به معني ني است و دوزله يعني دو عدد ني که به هم چسبانده شده اند.
اين ساز که از دو ني و گاه دو لوله مسي يا از جنس پر پرنده اي به نام " دال " ( از تيره عقابها ) يا استخوان قلم مرغان ديگر که به توازي به هم بسته شده ساخته مي شود به اين ترتيب که براي درست کردن آن دو جفت استخوان را بوسيله موم به هم وصل مي کنند سپس شش سوراخ در روي آن تعبيه کرده و بوسيله فيقه در آن مي دمند و با حرکات انگشتان انواع ملودي ها را اجرا مي کنند.
با دميدن ممتد توسط دهان در فيقه، صداي دلنشين و گيرايي ايجاد مي شود.
از نظر موسيقائي اين ساز داراي يک اکتاو کامل است و مي تواند هفت نت اصلي را بنوازد.
اين ساز مخصوص مراسم شادماني و عروسي هاست. اين ساز محلي که متاسفانه در حال فراموشي است قدرت صدا و توانائي هاي شگفت و صدايي دلنشين دارد.
ـ دايره: به شکل حلقه دايره مانندي است که از چوب نرم ساخته شده، سپس پوست نازک گوسفند يا بز به آن مي -کشند و به دور تا دور آن زنگول هايي منظم مي‌آويزند، زدن دايره در مراسم شادي رايج است.
ـ سرنا: سازي است که جنبه بزمي دارد و در مراسم عروسي و عزا به کار مي رود.
4 ـ شمشال: نوعي ساز بادي است از فلز که شبيه ني است و مانند ني نواخته مي شود، اين ساز در واقع همان ني چوپان است که سه جنبه حماسي، عرفاني و طبي دارد.
5 ـ تنبور: تنبور سازي است که بيشتر در منطقه گوران و صحنه رواج دارد اين ساز از نوع سازهاي زهي است با دسته بلند شبيه سه تار با اين تفاوت که دسته تنبور طبيعي تر از دسته سه تار است.
انواع سازهاي کردي در مراسم عزا و عروسي به کار مي روند و در ميان اين سازهاي سنتي " تنبور " که هزاره هاي عمر خود را پشت سر گذاشته است در ميان علويان اين ديار و مردان حق جايگاه ويژه و جنبه تقدس دارد و با شور و حال خاصي نواخته ميشود
ایسنا