روستاي خانقاه به دليل برخورداري از آب و هواي معتدل، معماري پلكاني، خانه‏هاي سنتي، مناظر و چشم‏اندازهاي كم‏نظير، پتانسيل‏هاي گردشگري قابل توجهي دارد؛ به همين دليل در فصول بهار و تابستان گردشگران زيادي به اين روستا سفر مي‏كنند.
اين روستا به وسيله كوه‏هاي دالاني و آتشگاه محصور شده است.
روستاي خانقاه در يك ناحيه كوهستاني استقرار يافته و از سطح دريا در حدود يك هزار و 380 متر ارتفاع دارد و آب و هواي آن در بهار و تابستان ملايم و مطبوع و در زمستان‏ها سرد است.
تاريخ پيدايش روستاي خانقاه را كه در محدوده شهر قديمي پاوه قرار دارد، به دوره يزدگرد سوم ساساني نسبت مي‏دهند. قلعه و دژ عصر ساساني در نزديكي شهر پاوه و پيوستگي تاريخي اين شهر با آبادي‏هاي پيرامون خود، از جمله روستاي خانقاه، اين حدس و گمان را تقويت كرده است.
بنايي قديمي به نام حوضخانه در داخل اين روستا نيز نشانه ديگري از قدمت تاريخي اين روستاست.
مردم روستاي خانقاه به زبان كردي و با لهجه هورامي سخن مي‏گويند، مسلمانند و اكثريت ان‏ها مذهب تسنن دارند.
براساس نتايج سرشماري سال 1385، روستاي خانقاه 1900 نفر جمعيت داشته است.
درآمد اكثر مردم روستاي خانقاه از طريق فعاليت‏هاي زراعي، دامداري، باغداري و امور خدماتي تأمين مي‏شود و گروهي از روستاييان نيز در توليد صنايع دستي اشتغال دارند. شرايط مساعد آب، خاك و اقليم، باغداري در روستا را رونق داده و گردو، انگور، توت سفيد و گلابي از محصولات آن است.
مراتع سرسبز و حاصلخيز روستا ضمن رونق دامداري به توليد انواع لبنيات مانند شير، ماست، كره، پنير و روغن حيواني منجر شده است. توليد انواع گيوه، كلاش و قالي نيز از محصولات صنايع دستي روستاي خانقاه است.
روستاي خانقاه در محدوده كوهستاني استقرار يافته و بافتي متمركز و متراكم دارد، خانه‏هاي اين روستا در شيبي ملايم و به شكل پلكاني ساخته شده‏اند، به طوري كه بام يك خانه حياط خانه ديگر است و اكثر خانه‏ها دو طبقه‏اند. بخش زيرين خانه به محل نگهداري دام و انبار اختصاص دارد و بخش فوقاني آن را اتاق‏هاي محل زندگي افراد تشكيل مي‏دهد. آشپزخانه و سرويس بهداشتي نيز به صورت مشترك مورد استفاده قرار مي‏گيرد.
كوچه‏هاي روستا با درختان سرسبز و بلند، به ويژه در فصول بهار و تابستان مسيرهاي دلگشايي هستند كه عبور از آن‏ها خستگي را مي‏زدايد و نشاط و شادماني را جايگزين مي‏سازد.
مصالح عمده به كار رفته در اكثر خانه‏هاي قديمي روستا شامل سنگ، چوب، گل و خشت است، كه به سهولت از اطراف روستا قابل تهيه است.مهم‏ترين ويژگي خانه‏هاي قديمي روستا هماهنگي آن‏ها با محيط اطراف است. به طوري كه سقف مسطح خانه‏ها با ديوارهاي سنگي و گلي همرنگ طبيعت، كمال درآميختگي فضاي كالبدي روستا با محيط طبيعي اطراف را نشان مي‏دهد.
نوع معماري خانه‏هاي روستاييان به نوع فعاليت و نحوه معيشت آنان بستگي دارد، به گونه‏اي كه خانه افراد شاغل در امور خدماتي با خانه افرادي كه در امر توليد صنايع دستي و يا دامداري اشتغال دارند به لحاظ وسعت، فضا و تزيينات متفاوت اند.
برخي از جاذبه‏هاي طبيعي و گردشگري روستا عبارتند از:
چشمه شلم ناو كه از كوهستان‏هاي اطراف سرچشمه مي‏گيرد و اراضي روستا و باغات آن را مشروب مي‏سازد. اين چشمه مناظر و چشم‏اندازهاي طبيعي منحصر به فردي دارد. اطراف اين چشمه، به ويژه در بهار با درختان سرسبز بلند، گياهان خودرو و گل‏هاي زيباي رنگارنگ وحشي محيط مناسبي را براي گذراندن اوقات فراغت گردشگران فراهم مي‏آورد.
كوه دالاني با 2564 متر ارتفاع در زمستان‏ها با برف پوشيده مي‏شود و شكوه و عظمت خاصي مي‏يابد و در بهار و تابستان نيز با انواع گياهان و گل‏هاي رنگين، زيبايي خيره‏كننده‏اي مي‏يابد.
كوهستان دالاني، محيطي فرح‏بخش و جذاب براي دوستداران طبيعت و كوهنوردان است.
كوه آتشگاه در مقابل روستاي خانقاه قرار دارد كه با فرا رسيدن فصل بهار از انواع گياهان و گل‏ها پوشيده مي‏شود و زيبايي دلفريبي مي‏يابد. دامنه اين كوه با درختان زيبا و بلند بلوط جلوه بسيار زيبا و تماشايي دارد.
باغات اطراف و داخل روستا كه بسيار انبوه و گسترده‏اند، طراوت و زيبايي وصف‏ناپذيري دارند. اين باغات از جمله فضاهاي تفريحي مردم روستا محسوب مي‏شوند.
جنگل‏هاي انبوه بلوط اطراف روستا و دامنه كوه‏هاي مشرف به روستا را فرا گرفته‏اند و چشم‏انداز بسيار زيبايي دارند. اين جنگل‏ها از جمله جاذبه‏هاي طبيعي روستاي خانقاه به شمار مي‏روند و مورد توجه علاقمندان به طبيعت مي‏باشند.
رودخانه خانقاه از ميان روستا مي‏گذرد و در اطراف آن درختان بلند و باغات سرسبز ميوه فضاي دلپذيري ايجاد كرده‏اند. حواشي اين رودخانه بخصوص در فصول بهار و تابستان بسيار زيباست و محل تفريح و تفرج مردم روستا و علاقه مندان به طبيعت است.
معماري پلكاني از مهم‏ترين جاذبه‏هاي گردشگري روستاي خانقاه است كه مانند مأمني دنج و آرام در ميان درختان بلند و باغات انبوه و گسترده قرار گرفته است.
بناي زيارتگاه باواشيخ حسن يكي از بناهاي ارزشمند و تاريخي روستاست. بناي اين آرامگاه از سنگ، چوب و خشت است و يكي از اماكن مذهبي مورد احترام مردم روستاست.
حوضخانه قديمي از ديگر بناهاي تاريخي روستاي خانقاه مي‏باشد كه از چگونگي ساخت و قدمت آن اطلاع دقيقي در دست نيست.
مردم اين روستا همانند ساير مسلمانان اعياد بزرگ مذهبي مانند ميلاد حضرت محمد (ص)، عيد فطر و عيد قربان را گرامي مي‏دارند و مراسم جشن و سرور برپا مي‏كنند. در روز ميلاد پيامبر (ص) نيز به مولودي خواني مي‏پردازند. مولودي‏خواني در دوازدهم ماه ربيع‏الاول، شب‏هاي جمعه و شب‏هاي سه‏شنبه در تكيه و خانقاه دراويش برقرار مي‏باشد. مراسم عرفاني ذكر و سماع دراويش در ميان دراويش روستا متداول است.
از جمله بازي‏هايي كه در ميان مردم اين روستا اجرا مي‏شود، مي‏توان به كلاورفانكه، اختران، گوراو بازي، هفت سنگ، گل يا پوچ و خزلوكه اشاره كرد.
موسيقي، در ميان مردم روستاي خانقاه جايگاه ويژه‏اي دارد، به طوري كه مراسم ذكر و سماع دراويش نيز همراه با موسيقي اجرا مي‏شود.
مهم‏ترين آلات موسيقي اين روستا عبارتند از شمشال كه در مراسم ذكر و سماع خانقاهي و دف كه بيشتر در مراسم مذهبي نواخته مي‏شود.
پوشاك مورد استفاده مردم اين روستا، غالباً همانند البسه ساكنان ساير مناطق كردنشين ايران است.
از مهم‏ترين غذاهاي رايج اين روستا مي‏توان به كلانه و بژي برساق اشاره كرد. كلانه تركيبي از نان فطير، پياز و كره محلي است و بژي برساق نوعي شيريني محلي است كه از آرد گندم، ذرت، شير، تخم‏مرغ، زيره و زردچوبه پخته مي‏شود و بسيار لذيذ و خوشمزه است.
از مهم‏ترين صنايع دستي و هنري كه در ميان مردم روستا رواج دارد، به انواع قالي با رنگ‏هاي شاد و نقوش طبيعي و همچنين به گيوه يا كلاش مي‏توان اشاره كرد.
روستاي خانقاه جاده آسفالت و مناسبي دارد.
معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري استان كرمانشاه گفت : روستاي خانقاه يكي از 14 روستاي هدف گردشگري استان كرمانشاه است كه در جريان سفر رييس جمهوري به استان به تصويب رسيد.
علي رضا برشاهي در گفت و گو با ايرنا وجود راه ، آب و برق را از جمله زير ساختهاي موجود در اين روستا عنوان كرد و گفت : مهمترين زمينه هاي سرمايه گذاري در اين روستا را مي توان ايجاد كمپ هاي اقامتي و فروشگاههاي صنايع دستي عنوان كرد.
وي تاكيد كرد: روستاي زيبا و هدف گردشگري خانقاه براي دستيابي به جايگاه ويژه خود در صنعت گردشگري و تحقق اهداف بلند مدت در توسعه توريسم ، به عنوان فرصتي طلايي براي سرمايه گذاري مطرح است و سازمان ميراث فرهنگي استان نيز از سرمايه گذاران در اين منطقه ، حمايتهاي لازم را به عمل مي آورد.
ایرنا