یک ضرب‌المثل رایج اما اشتباه

ابوالفضل علی‌دوست‌ابرقویی

مبنای این ضرب‌المثل

بر اساس این ضرب‌المثل، ترک عادت، ناممکن نیست، بلکه امر بسیار مشکلی است، اما روی سخن ما با کسانی است که با استناد به این ضرب‌المثل، ترک عادت را امری محال و غیر ممکن می‌شمارند. این نگرش در حقیقت سوء‌برداشتی از این ضرب‌المثل رایج است؛ برداشتی که باید از آن جداً پرهیز کرد. مثلاً وقتی مردم می‌شنوند که یک معتاد پس از مدتی ترک اعتیاد، دوباره به مواد مخدر روی آورده است، می‌گویند «ترک عادت موجب مرض است» یا وقتی بشنوند آدم هرزه‌ای پس از مدتی ترک هرزه‌گی باز به کارهای گذشته بازگشته است.

در حالی‌که می‌دانیم اگرچه عادت ریشه در طبیعت انسان دوانده و جزیی از وجودش شده باشد، باز هم با برخی تمهیدات، قابل ترک است و به اصطلاح روان‌شناسان قابل «خاموشی» است، و اگر گفته می‌شود:

خوی بد در طبیعتی که نشست

نرود جز به وقت مرگ از دست

عموماً مربوط به ویژگی‌های ذاتی افراد است که این ویژگی‌ها مورد بحث ما نیست. از این نکته‌ها که بگذریم تجربه روزانه،  چه درباره خودمان و چه در خصوص دیگران، ما را به این نکته می‌رساند که عادت‌ها ترک شدنی هستند. حکایت زیر را به‌عنوان مصداقی از توانایی انسان به ترک کارهای ناپسند بخوانید:

اشاره

هر روز در اطرافمان آدم‌هایي را می‌بینیم که ورق‌هاي تقویم، حسابی از سر و صورتشان رد شده است. گویا چهره خسته‌شان را با خط‌هایی عمیق نقاشی کرده‌اند. اینان که از زمستان‌های زندگی، برفی همیشگی بر سر دارند، نمایندگان کهن‌سال یک نسلند؛ نسلی که از روزها و سال‌ها، خاطرات زیادی را در کوله‌بار عمرشان انبار کرده‌اند. ما به این نسل و به سپیدی‌ها و تجربه‌هایشان سخت محتاجیم و وظیفه داریم حرمتشان را حفظ کنیم. ما به آن‌ها که این‌طور ما را به این زندگی و زندگی را این گونه به ما تحویل داده‌اند، مدیونیم.

مدال لیاقت خدا