برخی از آقایان تنها با زبان عقل و منطق آشنایند در حالی‌که در زندگی زناشویی این زبان نه تنها کافی نیست بلکه گاهی مخرب و آزاردهنده است. زبان استدلال ممکن است زن را قانع و ساکت کند ولی هرگز او را آرام نمی‌کند؛ چون زبان گفت‌وگو با آنان، زبان دل است نه زبان عقل. دل آن‌ها را به چنگ آورید تا عقل‌شان را نیز تسخیر کرده باشید. حضرت امیر(ع) فرمود «سخن چون از دل برآید بر دل نشیند و آن‌گاه که از زبان برآید از گوش فراتر نرود.» و به قول حافظ «دل نشان شد سخنم تا که قبولش کردی». وقتی سخن از سویدای دل برخاست لاجرم بر دل می‌نشیند و آن‌گاه مقبولیت، جزء جدایی‌ناپذیر آن است. وقتی گوش‌دل قوی‌تر از گوش‌عقل است، چرا مرد این قوت و قدرت را به نفع خویش و زندگی جمعی خود مصادره نکند؟

باید دانست که نمی‌توان نسبت به زن با خشکی و خشونت رفتار کرد. و از راه برخوردهای عاطفی و احساسی است که می‌توان نظر زن را به خود جلب کرد، و از همین‌رو حضرت امیرمؤمنان سلام‌الله‌علیه در سفارش حکیمانة خود به فرزندش محمدبن‌حنفیه می‌فرماید «فرزندم، اگر می‌خواهی زندگی‌ات گوارا و لذت‌بخش باشد، در هر حال با همسرت مدارا و سازش داشته باش و با او به نیکی معاشرت کن.»¹

شهید مطهری در کتاب نظام حقوق زن در اسلام می‌نویسد: خداوند مرد را مظهر طلب عشق و تقاضا آفریده است و زن را مظهر مطلوب و معشوق بودن. طبیعت، زن را گل و مرد را بلبل، زن را شمع و مرد را پروانه قرار داده است.

بنابراین، مقام و جایگاه مرد و نقش متقاضی و طالب بودنش، می‌طلبد که در ارتباط کلامی با همسرش، به زبان‌دل سخن گوید و گوش دل او را آماده شنیدن و پذیرش سخنانش نماید. البته این ویژگی گرچه رعایتش برای مرد نیکوتر و ضروری‌تر است، اما این شیوه، ویژة مرد نیست، زن شایسته و خردمند نیز به زبان دل با همسرش سخن می‌گوید مثلاً وقتی مرد دیر به منزل می‌آید ممکن است بگوید: چرا دیر آمدی؟ تا حالا کجا بودی؟ چرا به فکر زن و بچه‌هایت نیستی؟ عکس‌العمل این‌گونه سخن گفتن چیزی نیست جز شنیدن شبیه همین‌گونه کلمات، ولی اگر بگوید: آقا مرا دلواپس کردید، نگران حالتان شدم، اگر می‌خواهید دیر بیایید لااقل ما را با‌خبر کنید و... احساسات مرد را برمی‌انگیزاند و او را به عکس‌العملی مناسب و آرام فرا می‌خواند.

اشتباه نشود، سخن از روی دل، احساسات صرف نیست، از روی ترحم و از سر ناچاری نیست بلکه از سر شعور و منطق قوی و شناخت عمیق دنیای اوست. وقتی که بدانیم تسخیر دل او به منزلة فتح قلعة عقل اوست چرا از این ابزار استفاده نکنیم؟

به معنای این سخن امیر‌ بیان علی(ع) که «بهترین سخن آن است که گوش‌ها را ناراحت نکند و فهم آن برای افراد، رنج‌آور و دشوار نباشد.»² بیاندیشید.

برای این شیوه سخن گفتن باید از تمایلات قلبی همسر خود نسبت به چیزهای مختلف آگاه شوید. این آگاهی یاری‌گر شماست تا به‌هنگام، دل او را بربایید و به این وسیله توجه وی را به سخن خویش جلب کنید.

حضرت علی(ع) می‌فرماید «دل، میلی دارد و اقبالی، دل‌ها را از ناحیة میل آن‌ها به دست آورید.»³

و در روایتی دیگر می‌فرمایند «بهترین و صحیح‌ترین سخن آن است که به زبان حال و دل باشد.»⁴

کم‌گویی و گزیده‌گویی

اکتفا به کم‌ترین و برگزیدن بهترین سخن، از عوامل و نشانه‌های دیگر جذابیت و اثرگذاری سخن است. پرگویی و طولانی سخن گفتن، افزون بر این‌که به تدریج انسان را از مقصود و غرض اصلی دور می‌کند، همسر را خسته، دل‌زده و کسل می‌سازد، چون فرد غالباً دچار تکرار می‌شود و تکرار ـ به فرمایش حضرت امیر(ع) ـ ملال‌آور است.⁵ وقتی سخن کوتاه باشد، مرد یا زن قادر است تک‌تک کلماتش را حساب شده انتخاب کند لذا هر طبع لطیفی در این انتخاب و گزینش، بهترین، جذاب‌ترین و تأثیرگذارترین کلمات را برمی‌گزیند.

الکساندردوما که خود از سخنوران چیره‌دست است، می‌گوید «کلام طولانی موجب پیشرفت کار نمی‌شود همان‌طور که یک لباس بلند به راه رفتن کمک نمی‌کند» یکی دیگر از دانشمندان نیز توصیه می‌کند «برای این‌که حرف‌هایت کارآمد باشند، کوتاه و خلاصه‌تر بگو، زیرا این امر مثل اشعة آفتاب است که هر چه فشرده‌تر باشد، سوزنده‌تر است.» و به قول حکیم نظامی:

کم گوی و گزیده گوی چون دُر

تا ز اندک تو جهان شود پر

یک دسته گل دماغ پرور

 از خرمن صد گیاه بهتر

آگاهی نسبت به این مسأله می‌تواند هم برای زنان و هم برای مردان، فرایند ارتباط را تسهیل کند. نگاهی بسیار گذرا به عملکرد کلامی و حافظة خانم‌ها و پژوهش‌هایی که در این‌باره انجام شده است ما را با موضوع بحث و رابطة کلامی میان آقایان و خانم‌ها و چگونگی جذابیت سخنان‌شان آشناتر می‌کند.

1. وسایل‌الشیعه، ج 14، ابواب مقدمات النکاح، باب 94.

2. غررالحکم، ش 549.

3. نهج‌البلاغه، حکمت 193.

4. غررالحکم، ش 476.

5. الاکثار اضجار، غرر ج 2، ص 331.