سخن وسخنوری

بسم‌الله الرّحمن الرّحیم

شبی با نهج‌البلاغه سعید بهشتی در گروه بیان معنوی تلگرام

حکمت 417 نهج‌البلاغه، مراحل استغفار کامل

(اعتقادی، اخلاقی)

وَ قَالَ علی علیه‌السلام:‌ لِقَائِلٍ قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ ثَکلَتْک أُمُّک أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ- [إِنَّ لِلِاسْتِغْفَارِ دَرَجَةَ الْعِلِّیینَ] الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّیینَ وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَی سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَی مَا مَضَی وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَی تَرْک الْعَوْدِ إِلَیهِ أَبَداً وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّی إِلَی الْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ حَتَّی تَلْقَی اللَّهَ [عَزَّ وَ جَلَ] أَمْلَسَ لَیسَ عَلَیک تَبِعَةٌ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی کلِّ فَرِیضَةٍ عَلَیک ضیعت‌ها فَتُؤَدِّی حقّ‌ها وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی اللَّحْمِ

الَّذِی نَبَتَ عَلَی السُّحْتِ فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّی تُلْصِقَ الْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَ ینْشَأَ بَینَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ کمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَةَ الْمَعْصِیةِ فَعِنْدَ ذَلِک تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّه

و درود خدا بر او، فرمود: (شخصی در حضور امام علیه السّلام بدون توجه لازم گفت: استغفر اللَّه، امام فرمود) مادرت بر تو بگرید، می‌دانی معنای استغفار چیست؟ استغفار درجه والامقامان است و دارای شش معنا است، اوّل- پشیمانی ازآنچه گذشت، دوّم- تصمیم به عدم بازگشت، سوم- پرداختن حقوق مردم

چنانکه خدا را پاک دیدار کنی که چیزی بر عهده تو نباشد، چهارم- تمام واجب‌های ضایع ساخته را به‌جا آوری، پنجم- گوشتی که از حرام بر اندامت روییده، با اندوه فراوان آب کنی، چنانکه پوست به استخوان چسبیده گوشت تازه بروید، ششم- رنج طاعت را به تن بچشانی چنانکه شیرینی گناه را به او چشانده بودی، پس آنگاه بگویی، استغفر اللَّه

نکته‌ها

1-در این گفتار بسیار پرمعنا، حضرت، حقیقت استغفار را بیان می‌کند، استغفاری که جامع جمیع شرایط است و انسان را از تمام آثار گناه پاک می‌کند و شست‌وشو می‌دهد، به نعبیر حضرت امام خمینی رحمه‌الله در مکاسب محرمه، دو مرحله اول حقیقت توبه، دو مرحله دوم شرایط پذیرش توبه، و دو مرحله اخرشرط کمالان است

2-با استفاده از قرائن، معلوم می‌شود که شخص مخاطب حضرت، انسان آلوده به گناهی بوده که استغفارش ظاهری و یا بسیار کم محتوا بوده است، حضرت فرصت را غنیمت شمردند و کامل‌ترین مراحل توبه و استغفار را بیان فرمودند که دارای شش مرحله است

3-منظور حضرت از این کلام که مادرت به عزایت بنشیند، نفرین به فرد نیست، بلکه در عرب تعبیری است هنگام نهی اکید از چیزی که همان نهی شدید است

4-ایا‌ت مرتبط با این حکمت عبارت‌اند از سوره بقره آیه 159 و 160، سوره توبه آیه 117، سوره مائده آیه 39، سوره نساءایه 18،

________________________________________

منابع

نهج البلاغة (للصبحی صالح)، 1 جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق.ص 549

نهج البلاغة / ترجمه دشتی، 1 جلد، مشهور - ایران؛ قم، چاپ: اول، 1379 ش.ص 729

پیام امام استاد مکارم شیرازی جلد 15 صفحه 361، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام

________________________________________

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمِّدٍوَّ آلِ مُحَمَّدٍ وَّ عَجِّلْ فَرَجَهُم