سخن وسخنوری

بسم‌الله الرّحمن الرّحیم

شبی با نهج‌البلاغه سعید بهشتی در گروه بیان معنوی تلگرام

شهید مطهری ونهج البلاغه (32)

سخن شیخ محمد عبده و همه‌جانبه بودن نهج‌البلاغه

شیخ محمد عبده نیز تحت تأثیر همین جنبه نهج‌البلاغه (همه‌جانبه بودن سخن) قرارگرفته است. تغییر پرده‌ها در نهج‌البلاغه و سیر دادن خواننده به عوالم گوناگون، بیش از هر چیز دیگر موردتوجه و اعجاب او قرارگرفته است، چنانکه خود او در مقدمه شرح نهج‌البلاغه اظهار می‌دارد.

قطع‌نظر از سخنان علی علیه‌السلام، به‌طورکلی روح علی علیه‌السلام یک روح وسیع و همه‌جانبه و چندبعدی است و همواره به این خصلت ستایش‌شده است. او زمامداری است عادل، عابدی است شب‌زنده‌دار، در محراب عبادت گریان و در میدان نبرد خندان است، سربازی است خشن و سرپرستی است مهربان و رقیق‌القلب، حکیمی است ژرف‌اندیش، فرماندهی است لایق. او، هم معلم است و هم خطیب و هم قاضی و هم مفتی و هم کشاورز و هم نویسنده. او انسان کامل است و بر همه دنیاهای روحی بشریت محیط است.

حکمت 416 نهج‌البلاغه، روش برخورد با دنیا

(اخلاقی، اقتصادی)

وَ قَالَ [علی علیه‌السلام] لِابْنِهِ الْحَسَنِ ع [یا بُنَی] لَا تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَک شَیئاً مِنَ الدُّنْیا فَإِنَّک تَخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَینِ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیةِ اللَّهِ فَشَقِی بِمَا جَمَعْتَ لَهُ فَکنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَی مَعْصِیتِهِ وَ لَیسَ أَحَدُ هَذَینِ حَقِیقاً أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَی نَفْسِک قَالَ الرَّضِی وَ یرْوَی هَذَا الْکلَامُ عَلَی وَجْهٍ آخَرَ وَ هُوَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الَّذِی فِی [یدَیک] یدِک مِنَ الدُّنْیا قَدْ کانَ لَهُ أَهْلٌ قَبْلَک وَ هُوَ صَائِرٌ إِلَی أَهْلٍ بَعْدَک وَ إِنَّمَا أَنْتَ جَامِعٌ لِأَحَدِ رَجُلَینِ رَجُلٍ عَمِلَ فِیمَا جَمَعْتَهُ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ أَوْ رَجُلٍ عَمِلَ [فِیمَا جَمَعْتَهُ] فِیهِ بِمَعْصِیةِ اللَّهِ- [فَشَقِی] فَشَقِیتَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ وَ لَیسَ أَحَدُ هَذَینِ أَهْلًا أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَی نَفْسِک- [أَوْ] وَ لَا أَنْ تَحْمِلَ لَهُ عَلَی ظَهْرِک فَارْجُ لِمَنْ مَضَی رَحْمَةَ اللَّهِ وَ لِمَنْ بَقِی رِزْقَ اللَّهِ [تَعَالَی]

و درود خدا بر او، فرمود: (به فرزندش امام مجتبی علیه السّلام خطاب کرد): چیزی از دنیای حرام برای پس از مرگت باقی مگذار، زیرا آنچه از تو می‌ماند نصیب یکی از دو تن خواهد شد، یا شخصی است که آن را در طاعت خدا به کار گیرد، پس سعادتمند می‌شود به چیزی که تو را به هلاکت افکنده است؛ و یا شخصی که آن را در نافرمانی خدا به کار گیرد، پس هلاک می‌شود به آنچه تو جمع‌آوری کردی، پس تو در گناه او را یاری کرده‌ای که هیچ‌یک از این دو نفر سزاوار آن نیستند تا بر خود مقدّم داری. (این حکمت به گونه دیگری نیز نقل‌شده) پس از ستایش پروردگار! آنچه از دنیا هم‌اکنون در دست‌تو است، پیش از تو در دست دیگران بود و پس از تو نیز به دست دیگران خواهد رسید و همانا تو برای دو نفر مال خواهی اندوخت، یا شخصی که اموال جمع شده تو را در طاعت خدا به کار گیرد، پس به آنچه تو را به هلاکت افکند سعادتمند می‌شود، یا کسی است که آن را در گناه به کار اندازد، پس با اموال جمع شده تو هلاک خواهد شد که هیچ‌یک از این دو نفر سزاوار نیستند تا بر خود مقدّمشان بداری و بار آنان را بر دوش کشی، پس برای گذشتگان رحمت الهی و برای بازماندگان روزی خدا را امیدوار باش

نکته‌ها

1-حضرت در این حکمت با استدلال روشن، حریصان را از مال‌اندوزی بازمی‌دارد، هرچند گذاشتن اموال به‌عنوان ارث در حد نیاز برای فرزندان و بازماندگان مذموم و نکوهیده نیست وایه 180 سوره بقره به وصیت کردن در اموال خود توصیه می‌کند مخاطب این حکمت حریصان به مال‌اندوزی از راه حرام و درد و رنج فراوان در این راه است، از هرکس شایسته تر نسبت به گرداوری اموال و استفاده از آن‌ها خود انسان است و اگر خود درراه طاعت مصرف کند چندین برابر عایدش می‌شود

2-حکمت 352 از بعضی جهات شبیه این حکمت است، و در حکمت 429 به یک بخش از آن اشاره‌شده است،

________________________________________

منابع

نهج البلاغة (للصبحی صالح)، 1 جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق.ص 549

دشتی، محمد، نهج البلاغة / ترجمه دشتی، 1 جلد، مشهور - ایران؛ قم، چاپ: اول، 1379 ش.ص 729

پیام امام استاد مکارم شیرازی جلد 15 صفحه 353، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام

مجموعه‌آثاراستادشهیدمطهری، ج 16، ص: 374

________________________________________

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمِّدٍوَّ آلِ مُحَمَّدٍ وَّ عَجِّلْ فَرَجَهُم