سخن وسخنوری

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏

يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ‏ءٌ عَظِيمٌ

اى مردم! از پروردگارتان پروا كنيد، كه همانا زلزله‏ى قيامت، حادثه‏اى بزرگ و هولناك است.

«سوره حج ایه1»

نکته ها

سوره حج در اغاز سوره تكان دهنده و هيجان‏انگيز پيرامون رستاخيز و مقدمات آن شروع مى‏شود، و بى اختيار انسان را از اين زندگى گذراى مادى بيرون مى‏برد، و به آينده هول‏انگيزى كه در انتظار او است متوجه مى‏سازد.

آينده‏اى كه اگر امروز به فكر آن، و آمادگى بر آن نباشد، به راستى وحشتناك است و اگر باشد دل‏انگيز و روح‏افزا است. خطاب" يا أَيُّهَا النَّاسُ‏"، دليل روشنى است بر اينكه هيچگونه تفاوت و تبعيضى نیست وجمله" اتَّقُوا رَبَّكُمْ‏" عصاره تمام برنامه‏هاى سعادتبخش است، چرا كه از يك سو" توحيد" را بيان مى‏كند (ربكم) و از سوى ديگر" تقوا" را و به اين ترتيب برنامه‏هاى عقيدتى و عملى در آن جمع است.و با ذكر جمله" إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ‏ءٌ عَظِيمٌ‏" حقيقتى را كه در بسيارى از آيات قرآن آمده است به طور سربسته بازگو مى‏كند، و آن اينكه رستاخيز با يك انقلاب و تحول شديد در سازمان عالم هستى بر پا مى‏گردد: كوه‏ها از جا كنده مى‏شوند، درياها به هم مى‏ريزند، زمين و آسمان در هم كوبيده مى‏شوند، و جهانى نو با زندگانى نو آغاز مى‏گردد، مردم در آستانه قيامت در وحشت عظيمى فرو مى‏روند، و سر از پا نمى‏شناسند.آيه بعد نمونه‏هايى از بازتاب اين وحشت عظيم را در چند جمله بيان كرده در زلزله‏هاى دنيا، و حوادث وحشتناك نيز گاهى اين پديده‏ها به صورت جزئى پيدا مى‏شود ولى جنبه عمومى و همگانى ندارد اما زلزله رستاخيز چنانست كه از مشاهده آن همه مردم به اين حالات گرفتار مى‏شوند. " كلمه" زلزله" و" زلزال" به معناى شدت حركت است به حالتى كه هول انگيز باشد. در الدر المنثور است(ج 4، ص 343) كه وقتى آيه‏ فوق نازل شد، رسول خدا (ص) در سفر بود، پس رو به اصحاب خود كرده فرمود: هيچ مى‏دانيد اين چه روزى است؟ عرضه داشتند: خدا و رسولش داناتر است. فرمود: اين روزى است كه خدا به آدم مى‏فرمايد: برخيز برخاستن آتش. مى‏گويد:پروردگارا برخاستن آتش يعنى چه؟ مى‏فرمايد: از هر هزار نفر نهصد و نود و نه نفر به سوى آتش، و يك نفر به سوى بهشت.مسلمانان شروع كردند به گريه، حضرت فرمود: به هم نزديك شويد و به سوى رشد برويد چون هيچ نبوتى نبود مگر آنكه قبل از آن جاهليتى بوده، آتش هر چه از جاهليت گرفت كه گرفته، و اگر كامل نشد از منافقين مى‏گيرد، و مثل شما نيست مگر مثل رنگ مخالفى كه در بازوى حيوان و يا مثل خالى است كه در پهلوى شتر باشيد. آن گاه فرمود: من اميدوارم كه شما يك چهارم اهل بهشت باشيد. پس ياران تكبير گفتند. آن گاه فرمود: من اميدوارم كه شما يك سوم اهل بهشت باشيد. باز تكبير گفتند. آن گاه فرمود: من خيلى اميدوارم كه شما نصف اهل بهشت باشد. باز تكبير گفتند، راوى مى‏گويد نفهميدم دو ثلث را هم فرمود يا نه‏ اين روايت به طرق بسيارى ديگر از عمران، ابن عباس، ابى سعيد خدرى، ابى موسى و انس، نقل شده كه البته در متن آنها اختلافى هست، از همه آن متون معتدل‏تر همين روايتى است كه ما ايراد كرديم.

پیام ها

1- مخاطبان قرآن، همه‏ى مردمند. «يا أَيُّهَا النَّاسُ»

2- با غافلان بايد صريح سخن گفت وبه آنان هشدار داد. اتَّقُوا ... إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ

3- راه نجات از خطرهاى قيامت، تقواست. اتَّقُوا ... زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ

4- ياد قيامت، عامل ايجاد تقواست. اتَّقُوا ... زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ

5- تمام هستى متاع قليل است، ولى زلزله‏ى قيامت بزرگ است. «زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ‏ءٌ عَظِيمٌ»

6- از خدايى كه پروردگار و صاحب عالم است، پروا كنيم. اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ ...

7- نظام موجود هستى، با زلزله‏اى از هم فرومى‏پاشد. «إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ‏ءٌ عَظِيمٌ»

منابع

تفسير نور    ج‏6    16    تفسير نمونه    ج‏14    10    ترجمه تفسير الميزان، ج‏14، ص: 480