5. پرهیز از افراط و تفریط و رعایت اعتدال در همه زمینه هایی كه به اداره مسجد برمی گردد.
در حدیثی از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ آمده است:«كسی كه امامت گروهی را بر عهده گیرد و در برخورد با آنان و قرائت و ركوع و سجده و نشست و برخاست خود، راه اعتدال و میانه روی را در پیش نگیرد. نمازش مورد پذیرش خداوند قرار نمی گیرد و از كتفان او تجاوز نمی كند. چنین امامی نزد خداوند، همچون پادشاه ستمگر و متجاوزی است كه برای خیر و صلاح زیر دستان خود تلاشی نكرده و فرمان خدا را در میان آنان بپای نداشته است .....»[5]
6. اهتمام جدّی به مسجد و برنامه های آن؛ زیرا مسجد هر گاه بخواهد نقش خود را به خوبی ایفا كند نیازمند آن است كه امام جماعت از نظر وقت و برنامه ریزی به اندازه كافی سرمایه گذاری كند. عمل پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در این زمینه الگوی خوبی برای ماست. آن حضرت پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب در مسجد می نشست و بخشی از این وقت را صرف پاسخ گویی به پرسشهای مسلمانان می نمود.[6]
7. استفاده از افراد دارای صلاحیّت به عنوان معین و باور امام جماعت؛ تا مسجد در غیاب امام جماعت اصلی دچار تعطیلی نشود. مسجد پیامبر هیچگاه در غیاب آن حضرت تعطیل نشد. آن حضرت همواره به هنگام مسافرت و یا شركت در جنگها كسی را كه به امام جماعت خویش برمی گزید.[7]
8. سعه صدر و گشاده رویی در برخورد با قشرهای گوناگون و توان جذب آنان به اسلام و مسجد؛ بجز كسانی كه دارای مشكل اساسی باشند؛ كه:
«آلَهُ الرِیاسَهِ سَعَهُ الصَّدرِ»[8]
«ابزار ریاست، سعه صدر است.»
9. اسلام علاوه بر عنصر «عدالت»، شرایط دیگری را نیز برای امام جماعت مقرّر نموده است؛ مانند عدم ابتلاء به بیماری جذام و پیسی، حدّ نخوردن هر چند توبه كرده باشد، حلال زاده بودن و .... .[9]
اسلام با در نظر گرفتن چنین شرایطی به ما می فهماند كه امام جماعت، باید فردی وجیه، خوشنام و دارای مقبولیّت اجتماعی باشد و با نمازگزاران اُنس و الفت و پیوندی صمیمی داشته باشد.
10. حضور منظّم در مسجد به ویژه برای اقامه نماز.
11. خودداری از طولانی كردن برنامه ها مخصوصاً خود نماز، پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ همواره امامان جماعت را به رعایت این نكته ترغیب می نمود.
امام علی ـ علیه السّلام ـ نیز می فرماید:«آخرین سخن محبوبم پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ با من این بود كه: علی جان! در نماز جماعت حال ضعیفترین مأموم را مراعات كن.»[10]
آری آخرین سخن پیامبرِ رحمت، سفارش درباره نمازگزاران و مسجد و نماز جماعت است؛ چه او می داند كه نماز، اصلی ترین عنصر خیمه ای است كه او سالها در راه برپایی آن تلاش كرده است.
از خداوند بزرگ می خواهیم كه به ما و نسلهای پس از ما توفیق دهد تا در راستای بر پایی نماز ـ این فریضه بزرگ الهی ـ تلاش كنیم و مساجد، این خانه های خدا و انوار تابناك الهی بر گستره زمین را بیش از پیش شكوه و رونق بخشیم.
از باب حُسن ختام، این نوشتار را با حدیثی نبویّ به پایان می بریم. اَنَس می گوید: پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:«خداوند در روز قیامت؛ مساجد دنیا را در چهره مركبهایی نفیس، نورانی و سفید به عرصه محشر وارد می كند. پاهای آنها را از عنبر، سرهاشان از مشك و افسار آنها از زبرجد سبز است. مؤذّنان از پیش رو و امامان جماعت پشت سر آن در حركتند. آباد كنندگان مسجد نیز از هر سو خود را بدو آویخته اند. مسجد در این حال با همراهان خود، همچون برقی گذرا عرصه های قیامت را می نوردد. مردم می گویند: بی گمان اینها فرشتگان مقرّب الهی و پیامبرانند!! ناگهان ندا می رسد: اینان نه فرشته اند و نه پیامبر؛ بلكه اینها اهل مسجد و گروهی از امّت پیامبرند كه به نماز اهتمام داشته اند.»[11]
لمثل هذا فلیعمل العاملون و الحمدلله اوّلاً و آخراً .

[1] . العروه الوثقی، سید محمّد كاظم طباطبایی، ص 298، فی شرائط امام الجماعه.
[2] . همان، ص 299، مسأله 12.
[3] . وسائل الشیعه، محمّد بن حسن عاملی، ج5، ص416، باب 26 از ابواب صلاه الجماعه، روایت 5.
[4] . العروه الوثقی، سید محمّد كاظم طباطبایی، ص 284، فی فضیله صلاه الجماعه.
[5] . وسائل الشیعه، محمّد بن حسن عاملی، ج5، ص470، باب 69 از ابواب صلاه الجماعه، روایت 6.
[6] . وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، علیّ بن احمد سمهودی، ج 2، ص 444 ـ 445، دارالكتب العلمیّه، بیروت، چاپ چهارم، 1404 هـ .ق، چهار جلد در سه مجلّد.
[7] . ر.ك: مغازی، محمّد بن عمر واقدی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ص 5.
[8] . نهج البلاغه(خطبه ها، نامه ها و كلمات علیّ بن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ )، تنظیم: صبحی صالح، ص 501، حكمت شماره 176.
[9] . ر.ك: العروه الوثقی، سید محمّد كاظم طباطبایی، ص 298، فی شرائط امام الجماعه.
[10] . وسائل الشیعه، محمّد بن حسن عاملی، ج 5، ص469، باب 69 از ابواب صلاه الجماعه، روایت 2.
[11] . الجامع لأحكام القرآن، محمّد بن احمد قرطبی، ج 12، ص 268، انتشارات ناصر خسرو، تهران، اُفست از چاپ دارالكاتب العربیّ، قاهره، 1387 هـ .ق، 20 جلد در 10 مجلّد.

رحيم نوبهار- مسجد نمونه، ص10