گرایش به دین و میل به پرستش موجودی برتر ، در زندگی انسان ، امری فطری است . در تمامی دوران زندگی بشر و در تمامی دوره های زندگی انسان ، ردپای این میل و گرایش دیده می شود . والدینی که کودک خردسال دارند – حتی آنها که هیچ آموزش خاصی ندیده اند و یا در نزدشان نیز سخنی از امور معنوی گفته نشده – حتما با پرسش های مختلفی درباره جهان ، خداوند ، خلقت و . . . از سوی فرزندشان روبرو شده اند ، پرسش هایی مانند اینکه : خدا کجاست ؟ خدا چقدر بزرگ است ؟ و . . . این سئوالات و توجه به امور معنوی ، نشانه فطری بودن دین در انسان است .
معارف دینی ، حقایقی انکارناشدنی هستند که علاوه بر آثار اخروی ، فواید دنیوی نیز دارند ، از جمله این آثار و فواید می توان به موارد زیر اشاره کرد :
-         کنترل افراد در برابر آلودگی ها و گناهان
-         از بین بردن یا کنترل احساس ناامنی ، اضطراب ، ناامیدی و ایجاد آرامش روحی و روانی و بهجت و انبساط خاطر .
-         کنترل و تعدیل غریزه جنسی ( بویژه در دوران جوانی )
-         تنظیم روابط اجتماعی و اصلاح شیوه های زندگی
-         زمینه سازی برای توجه به وظایف فردی در زندگی روزانه و ایجاد نظم و انضباط در رفتارها
-         اطمینان دادن به انسان نسبت به هدف داری جهان و حاکمیت نظام جزا و پاداش در جهان
اینها تنها بخشی از فواید دین در زندگی هستند که البته در سایه تربیت معنوی و مذهبی ، بویژه در محیط خانه و خانواده محقق می شوند . درست است که دین و پرستش ، ریشه در فطرت انسان دارد اما اگر تربیت صحیح صورت نگیرد ، امور فطری ضعیف می شوند و تجلی رفتار نمی یابند .
ذهن کودک ، لوح سفیدی است که هرچه بر آن نگاشته شود ، به آسانی زدوده نمی شود به همین دلیل است که معصوم ( ع ) فرمود العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر
در این میان نقش والدین در آموختن ارزشها ، هنجارها و امور دینی و معنوی به کودک بسیار اساسی است ، اما باید به نکاتی نیز در این امر خطیر توجه داشت .
§        ایدها و نبایدها در تربیت دینی کودک
اصولی که باید در شکوفا کردن فطرت خداجوی انسان و تربیت معنوی او مورد توجه قرار گیرند عبارتند از :
-         رعیات شرایط سنی : هر مرحله از رشد و هر سنی ، مقتضیاتی دارد که مربی ، بویژه مربیان دینی باید به آنها توجه کند . بیان یا آموزش هر مطلبی ، در سن خاصی باید انجام گیرد . بی توجهی به این امر ، ممکن است کودک و نوجوان را تا مرز دین گریزی پیش ببرد .
 
-         توجه به جنسیت : اگر چه اصول دینی و اعتقادی و مناسک و اعمال عبادی همه انسانها را در بر می گیرد اما به دلیل تفاوت هایی که بین دختران و پسران از لحاظ بدنی ، سن بلوغ و رسش عقلی و عواطف و احساسات وجود دارد را باید به این امر در آموزشهای دینی توجه داشت .
-         توجه به بُعد اقناعی و تبیین مباحث مطرح شده و استفاده از منطق و استدلال لازم در هر سن .
-         توجه به ایجاد در رابطه بین دین و زندگی ، بگونه ای که کودک و نوجوان بتواند  دین را دستورالعمل زندگی روزمره و روشی برای زندگی تلقی کند .
-         تکیه به جنبه های مهر و محبت و عنایت خداوند در عین بیان قهر و خشم او ( هر کدام در جای خود )
-         عرضه و معرفی مباحث بنیادی و اصول قابل تعمیم ، اجرا و عمل و آموزش مباحث مورد نیاز در زندگی .
-         آموزش راه و رسم پیوند با خدا و ایجاد زمینه انس و ارتباط با او
-         تفهیم خواست دین از انسان در گفتار ، کردار و مواضع مختلف انسان در زندگی اما در این مسیر باید از مسائل زیر پرهیز کرد :
-         آمیختن حقایق و تعالیم دینی با اوهام و خرافات و مسائل بی ریشه و بی اساس
-         توجیهات بی منطق درباره سئوالاتی که پاسخ آنها را نمی دانیم
-         دروغگویی برای تبلیغ دین و ایجاد امید کاذب حتی در زمینه رحمت و بخشش خداوند
-         منسوب کردن افکار و اندیشه های خود ( والدین ) به دین
-         ناامید نکردن افراد از رحمت و عنایت خداوند
-         خسته کردن کودکان و نوجوانان درانجام اعمال مذهبی
-         مسخره کردن ، توهین و تحقیر کودک در صورت ارتکاب خطا در اعمال دینی
در بخش های بعدی به روش های آموزش و علاقمند کردن کودکان به نماز خواهیم پرداخت .
ادامه دارد
 
 
مریم مزجی . کارشناس روانشاسی بالینی و کارشناس ارشد ارتباطات

پایگاه فرهنگی مذهبی صلات