• جايگاه اقتصادي
اقتصاد در لغت، دانشي است كه درباره دخل و خرج، روابط بازرگاني و امور مالي يك كشور بحث مي‏كند.1 مراد از اقتصاد در اين جا، همان تأمين معاش خانواده است كه در پرورش فرزندان، نقش بسزايي دارد.

الف ـ خانواده
يكي از حقوق فرزندان بر پدر، فراهم ساختن روزي و نيازمندي‏هاي زندگي آنان است.چه بسيارند كودكان و نوجوانان بزه‏كاري كه خانواده‏هايي فقير و محروم داشته‏اند. هنگامي كه وضع اقتصادي (خوراك، پوشاك و مسكن) فرزندان بد باشد و همواره در گرسنگي به سر برند، نمي‏توان آنان را به راحتي به سوي خدا، معنويات و نماز دعوت كرد:

كادَ الفَقرُ اَن يَكُونَ كُفْرا.2

نزديك است كه فقر به كفر بيانجامد.

غذاي مناسب نه تنها در رشد بدن، بلكه در ساختمان روحي و رواني آدمي نيز تأثيرگذار است و سوء تغذيه در بازده كار انسان اثر خواهد گذارد. تغذيه گاهي ممكن است سبب سستي بدن و كندي كار و گاه موجب حركت و شتاب شود. تغذيه در عواطف و احساسات نيز تأثيرگذار است؛ يعني ممكن است آن را رونق دهد يا به ركود كشاند.

رابطه اقتصاد با دين‏داري به ويژه نمازخوان شدن فرزندان به گونه‏اي است كه رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم فرمود:

اللهم بارك لَنا في الخبزِ، فَلَولا الخبز ما صلّينا و لا صُمنا.3

خدايا! به نان ما بركت بده كه اگر نان نبود، نماز نمي‏خوانديم و روزه نمي‏گرفتيم.

ب ـ تغذيه حلال
حلال بودن كسب و در نتيجه پاكي غذا، در پذيرفته شدن نماز، اثر انكارناپذيري دارد. حلال بودن غذا بر نوراني شدن قلب و گرايش كودك و نوجوان به عبادت به ويژه نماز، اثر فراواني خواهد داشت.

خداوند در اين باره مي‏فرمايد:

يا أَيُّها الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحا إِنِّي بما تَعْمَلُونَ عَلِيم. (مؤمنون: 51)

اي پيامبران! از غذاهاي پاكيزه بخوريد و كار شايسته انجام دهيد كه من به آن‏چه انجام مي‏دهيد، آگاهم.

با توجه به اين كه نوع تغذيه در روحيّه انسان تأثيرگذار است و غذاهاي گوناگون، آثار اخلاقي متفاوتي دارند، روشن مي‏شود كه تغذيه از غذاهاي پاكيزه و انجام كردار شايسته، با يكديگر ارتباط دارند.4

لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكاري حَتَّي تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ. (نساء: 43)

در حالي كه مست هستيد، به نماز نزديك نشويد، تا زماني كه بدانيد چه مي‏گوييد.

اين آيه هنگامي فرود آمد كه برخي مسلمانان در حال مستي به نماز مي‏ايستادند و عبارت‏هاي نماز را اشتباه مي‏خواندند!

امام علي عليه‏السلام فرمود:

اذا مُلِي‏ءَ البَطنُ عَن المُباح، عَمِي القَلبُ عَنِ الصَّلاحِ.5

وقتي شكم پر گردد، قلب از درك حق باز مي‏ماند.

امام باقر عليه‏السلام فرموده است:

لا تَقُم اِلَي الصَّلوةِ مُتِكاسِلاً وَ لا مُتِناعِسا وَ لا مُتِثاقِلاً فَانِّها مِن خِلل النِّفاقِ.6

با حالت كسالت، تنبلي، چرت و سنگيني معده، نماز مخوان؛ كه چنين نمازي [فاسد است و فساد آن] از تباهي‏هاي دورويي است.

فلسفه سخن امام اين است كه چنين كسي براي قرار گرفتن در محضر پروردگار، آمادگي جسمي و روحي ندارد، ولي با دو رويي وا نمود مي‏كند كه براي نماز آمادگي دارد.7

بنابراين، تأثير تغذيه حلال بر روح و جان آدمي، براي آمادگي وي و برپا داشتن نماز حقيقي و پذيرش آن از ديدگاه آيات و روايات، امري انكارناپذير است.

امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

وَ اعْلَمْ اِنَّ جَميعَ اَعْمالِكَ تَبَعٌ لِصَلوتِكَ.8

بدان كه تمام كارهاي تو پيرو نماز تو است.

پی نوشت :
1. فرهنگ عميد، ج 1، ص 206.
2. خصال، صدوق، قم، مؤسسه نشر اسلامي، ص 12؛ جامع الاحاديث، ابومحمدجعفر بن علي‏قمي، مشهد، مؤسسه طبع رضويه، ص 109.
3. بحارالانوار، ج 66، ص 270، ح 6.
4. تفسير نمونه، ج 14، ص 255.
5. غررالحكم و دررالكلم، عبدالواحد آمدي تميمي، برگردان: سيد جلال‏الدين محدث‏ارموي، تهران، دانشگاه تهران، 1360، ج 3، چ 3، ص 136.
6. مستدرك الوسائل، ج 6، ص 331.
7. نمازشناسي، حسن راشدي، تهران، ستاد اقامه نماز، 1378، چ 1، ص 34.
8. يكصد و چهارده نكته درباره نماز، محسن قرائتي، ص 30، برگرفته از: نهج‏البلاغه، نامه 27.