نماز جماعت در اسلام سنت بسیار موکدی است ولی مستحب است نه‏ واجب، مگر این که به شکل اعراض از جماعت باشد یعنی کسی به هیچ شکلی در هیچ جماعتی شرکت نکند که این کارش حرام است و اگر زمانی باشد که حکومت، حکومت اسلامی باشد چنین فردی را مجبور به شرکت در جماعت می‏کنند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حتی‏ قصد کردند که خانه کسانی را که اعراض از جماعت داشتند خراب کنند، فرمودند: شرکت نکردن به طور مطلق در جماعت مسلمین نوعی نفاق است. به‏ هر حال مساله نماز جماعت یکی از خصوصیاتش این است که فی حد ذاته‏ مستحب است. نماز جماعت را به صورت متعدد هم می‏شود اقامه کرد، یعنی در یک شهر، مسجد هر محلی و مسجد جامع شهر هر کدام می‏توانند نماز جماعت مستقلی داشته باشند. در شیعه گاهی یک مسجد ده تا نماز جماعت دارد که این دیگر تقریبا نماز تفرقه است.

نماز جماعت با نماز فرادی اختلاف زیادی ندارد، همان نماز فرادی است که به صورت جمعی خوانده می‏شود و تفاوت فقط در این جهت است که امام، قرائت یعنی حمد و سوره را می‏خواند و مأمومین‏ استماع می‏کنند.امام نیابت می‏کند از آنها در قرائت حمد و سوره.البته‏ مأمومین درحرکات و سکنات و اذکار و اوراد هم باید پیرو و تابع امام‏ باشند، قبل از امام به رکوع نروند، قبل از امام به سجود نروند و ذکری‏ نگویند. برپایی فریضه‌های دینی به صورت دسته جمعی،در زندگی فردی و اجتماعی امت مسلمان ، آثار مثبت و فراوانی دارد، از جمله:

آثار معنوی

بزرگترین اثر معنوی نماز جماعت، همان پاداش الهی است که گفته شده است. شبی امام علی علیه‌السلام تا سحر به عبادت مشغول بود. چون صبح شد نماز صبح را به تنهایی خواند و استراحت کرد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم که آن حضرت را در جماعت صبح ندید و به خانه او رفت. حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) از شب زنده‌داری علی (علیه‌السلام) و عذر او از نیامدن به مسجد سخن گفت. پیامبر فرمود: پاداشی که به خاطر شرکت نکردن در نماز جماعت صبح، از دست علی علیه‌السلام رفت ، بیش از پاداش عبادت تمام شب است.

آثار اجتماعی

نماز جماعت و مقدمه وحدت صفوف و نزدیکی دلها و تقویت کننده روح اخوت و برادری است.

نماز جماعت، بهترین، بیشترین و پاکترین اجتماعات دنیاست و نوعی بازدید و آگاهی از مشکلات و نیازهای یکدیگر و زمینه‌ساز تعاون اجتماعی بین آحاد مسلمین است.

آثار سیاسی

نماز جماعت، نشان‌دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام صفوف است. تفرقه‌ها را می‌زداید و بیم در دل دشمنان می‌افکند. منافقان را مأیوس می‌سازد و خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت نمایش حضور در صحنه و پیوند امام و امت است. در حديثى مى خوانيم كه پيامبر (صلى الله علیه و آله وسلم) تاكيد فراوانى در زمينه شركت در صف اول نماز جماعت فرمود ، و گفت : خداوند و فرشتگان درود مى فرستند بر آنهائى كه پيشگامند در اين صفوف و به دنبال اين تاكيد مردم براى شركت در صف اول فشار آوردند ، قبيله بنام بنى عذره بودند كه خانه هايشان از مسجد دور بود گفتند ما خانه هايمان را مى فروشيم و خانه هائى نزديك مسجد پيامبر (صلى الله علیه و آله وسلم) خريدارى مى كنيم تا به صف اول برسيم ، آيه« وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُستَقْدِمِينَ مِنكُمْ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا المُْستَئْخِرِينَ(هجر،24) »: (ما هم پيشينيان شما را دانستيم و هم متاخران را) نازل شد ( و به آنها گوشزد كرد كه خدا نيات شما را مى داند حتى اگر در صف آخر قرار گيريد چون تصميم بر اين داريد كه در صف اول باشيد پاداش نيت خود را خواهيد داشت ) .

آثار اخلاقی و تربیتی

 در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار می‌گیرند و امتیازات موهوم صنفی و نژادی و زبانی و مالی و... کنار می‌رود و صفا و صمیمیت و نوعدوستی در دلها زنده می‌شود و مؤمنان، با دیدار یکدیگر در صف عبادت و احساس دلگرمی و قدرت و امید می‌کنند. نماز جماعت، عامل نظم و انضباط و صف بندی و وقت‌شناسی است. روحیه فردگرایی و انزوا و گوشه‌گیری را از بین می‌برد و نوعی مبارزه با غرور و خودخواهی را در بر دارد. به خاطر اینهمه آثار است که به نماز جماعت اینقدر توصیه شده است و حتی نابینایی وقتی از حضور پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم اجازه خواست که به مسجد نیاید و آن حضرت فرمود: از خانه تا مسجد ریسمانی ببند و به کمک آن، خود را به نماز جماعت برسان .از طرف دیگر، برخورد شدید نسبت به کسانی که به نماز جماعت اهمیت نمی‌دهند و نشان دیگری بر اهمیت و سازندگی آن است. در حدیث است که به چنان کسان همسر ندهید. و معرف آنان نشوید.