منظور عمده از ‏اجتماع در نماز جمعه شنيدن همان خطابه‏هاست . خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه واجب است همانگونه كه ايستادن خطيب به هنگام ايراد خطبه نيز واجب مى باشد ، شخصى كه خطبه مى خواند حتما بايد همان امام نماز جمعه باشد .در آن خطابه‏ها و سخنرانيها باید موارد زیر باشد:اول حمد و ثنای الهی ، دوم درود بر خاتم الانبياء و ائمه‏ دين ، سوم موعظه و يك سلسله مطالب لازم دیگر ، چهارم‏ قرائت سوره‏ای از قرآن . اين ماده‏ای است كه آنجا هست ، ماده‏ای‏ است كه ما در اسلام داريم .محتواى خطبه نخست حمد خدا و درود بر پيامبر است ( احتياط اين است كه اين قسمت به زبان عربى باشد ولى بقيه به زبان مستمعين خوانده مى شود ) سپس مردم را به تقواى الهى توصيه كند ، و يكى از سور كوتاه قرآن را بخواند ، و اين امر را در هر دو خطبه رعايت كند ، و در خطبه دوم بعد از درود بر پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) دعا بر ائمه مسلمين كند ، و براى مؤمنين و مؤمنات استغفار نمايد .

و شايسته است در ضمن خطبه مسائل مهمى كه با دين و دنياى مسلمين ارتباط دارد مطرح كند ، و آنچه مورد نياز مسلمين در داخل و خارج كشورهاى اسلامى و در داخل و خارج آن منطقه مى باشد مورد بحث قرار دهد ، و مسائل سياسى و اجتماعى و اقتصادى و دينى را با در نظر گرفتن اولويتها مطرح نمايد ، به مردم آگاهى بخشد و آنها را از توطئه هاى دشمنان با خبر بسازد ، برنامه هاى كوتاه مدت و دراز مدت براى حفظ جامعه اسلامى و خنثى كردن نقشه هاى مخالفان به آنها گوشزد كند .خلاصه خطيب بايد بسيار هوشيار و بيدار و اهل فكر و مطالعه در مسائل اسلامى باشد ، و از موقعيت اين مراسم بزرگ حداكثر استفاده را براى پيشبرد اهداف اسلام و مسلمين بنمايد . در خطبه جمعه علاوه بر حمد و ثنای الهی و ذکر رسول اکرم و ائمه دین و یک سوره قرآن، لازم است خطیب موعظه کند و عنداللزوم مطالب لازمی را برای مسلمین بگوید. راجع به اینکه آن مطالب لازم چه نوع مطالبی خوب‏ است ،در " وسائل الشیعه " جلد اول صفحه 457 در ضمن احادیث مربوط به خطبه‏ جمعه، حدیثی از کتاب علل الشرایع و عیون اخبار الرضا نقل کرده.

 این‏ حدیث را فضل بن شاذان نیشابوری که از اکابر و ثقات رواه ما است از حضرت رضا علیه السلام نقل می‏کند. در آنجا دارد: «انما جعلت الخطبه‏ یوم الجمعه لان الجمعة مشهد عام». یعنی علت اینکه خطبه در روز جمعه‏ قرار داده شده اینست که روز جمعه از نظر اسلام روز اجتماع عمومی است و همه باید در اجتماع روز جمعه جمع شوند. «فاراد ان یکون للامیر سبب الی‏ موعظتهم و ترغیبهم فی الطاعة و ترهیبهم من المعصیة» خداوند با تشریع این‏ دستور خواسته است که این وسیله‏ای باشد برای رئیس و پیشوای جمعیت که‏ آنها را موعظه کند، به طاعت ترغیب کند و از معصیت و گناه، آنها را بترساند.

«و توقیفهم علی ما اراد من مصلحة دینهم و دنیاهم» دیگر اینکه‏ مردم را آگاه کند به مصلحتهای دینی و مصلحتهای دنیائیشان، مصالح واقعی‏ مردم را به آنها بگوید. «و یخبرهم بما یرد علیهم من الافاق من الاحوال التی فیها المضره و المنفعة». دیگر اینکه آنچه در آفاق دور دست‏ از قضایای خوب و بد به حال مسلمین واقع می‏شود به آنها بگوید و به اطلاع‏ آنها برساند و آنها را در جریان بگذارد. حوادثی برای عالم اسلام پیش‏ می‏آید، یک وقت از نوع نوید و بشارت است، پیشرفتی حاصل شده برای‏ اسلام و افتخاری به دست آمده است و خوب است مردم مطلع شوند، و یک‏ وقت است حادثه سوئی برای عالم اسلام پیش آمده باز باید مسلمین از حال‏ یکدیگر آگاه بشوند، مثلا بدانند که در این هفته بر سر برادرانشان در الجزایر یا در نقطه دیگر دنیا چه آمده است. امام علت وجوب دو خطبه در نماز جمعه را اینگونه بیان می کنند: «و انما جعلت خطبتین‏ لیکون واحده للثناء علی الله و التحمید و التقدیس لله عزوجل، و الاخری‏ للحوائج و الاعذار و الانذار و الدعاء لما یرید ان یعلمهم من امره و نهیه و ما فیه الصلاح و الفساد» یعنی علت اینکه دو خطبه فرض شده اینست که در یکی به حمد و ثناء و تقدیس الهی پرداخته شود و در یکی دیگر به ذکر حوائج‏ مردم و ارشاد و موعظه آنها پرداخته شود. اما همان‏طوری که صاحب " وسائل‏ الشیعه " گفته این جهت، همه وقت ضرورت ندارد.

منبع : ده گفتار، ص 236-235 ، و ص 234-232 ،تفسير نمونه ج : 24 ص : 137