مقصود، شرایطی است که رعایت آن ها و فراهم بودنش، علاوه بر درستی عمل، موجب قرب به خدا و جلب رضای اوست. ممکن است نمازی صحیح باشد ولی سبب رشد و تزکیه ی روح نشود، همچون دارویی که شفابخش نباشد، یا جنسی که در بازار، بی مشتری باشد.

عبادت هم، گاهی تنها در حد نجات بخشی از کیفر است، ولی گاهی انسان را محبوب خدا و عمل را مقبول درگاهش می سازد.

در آیات و روایات، نکات بسیاری پیرامون قبولی عبادت و عمل مطرح است که به عنوان نمونه، چند مورد ذکر می شود:

1-      در بعد اعتقادی، « ایمان »

قرآن کریم می گوید: اعمال شایسته و صالحات، از کسی که مومن باشد، موجب حیات طیّبه می شود:

« مَن عمل صالحاً من ذکرٍ اوانثی و هو مؤمن فَلَنُحییَّنهُ حیاةً طیّبه » ( سوره ی نحل آیه ی 97)

و در آیه ی دیگری چنین است که:

« وَ من یکفر بالأیمان فقد حبط عمله» ( سوره ی مائده آیه ی 5)

کسی که کفر ورزد و ایمان را نپذیرد، اعمالش تباه می شود.

آنکه خدا را باور ندارد، چگونه انتظار دارد که پرستش هایش مورد پذیرش آفریدگار قرار گیرد؟

2-      در بعد سیاسی، « ولایت »

آنچه عمل را در مسیر صحیح و خدایی قرار می دهد، پیروی از رهبری آسمانی و شایسته است. در سایه ی چنین رهبری و ولایتی، خط صحیح عمل و عبادت، کارساز می شود و در غیر آن صورت، یا بی خاصیت و بی اثر می شود، یا عبادت هم در راستای اهداف دشمنان راه خدا قرار می گیرد.

اگر مسافران، با راننده ای راه شناس و امین مسافرت کنند، هر چند ژنده پوش و نامرتب باشند، سرانجام به مقصد می رسند. ولی سرنشینان شیک پوش و آراسته ی اتومبیلی که به راننده اش اطمینان نیست، و ناشی یا مست است یا مسیر را عوضی می رود، هرگز به مقصد نمی رسند، بلکه چه بسا نابود شوند.

امروز کشورهای اسلامی، ارزشمندترین قوانین و دستورالعمل های اسلامی را در اختیار دارند ولی به خاطر گردن ننهادن به رهبری معصومین یا جانشینان آنان، و تن دادن به ولایت جور و حکومت طاغوت ها، دچار ذلّت و تفرقه و ضعف اند.

عبادت، در سایه ی رهبری صحیح، مفهوم راستین خود را می یابد و خداوند آن را می پسندد و می پذیرد. در حدیث از امام باقر(ع) است:

« مَن دانَ الله بعبادةٍ یَجهَدُ فیها نفسه وَلا امامَ لهُ من الله فسعیُهُ غیر مقبولٍ» ( وسائل، ج1 ص 90)

کسی که ایمان به خدا دارد و عبادت های جانفرسا هم انجام می دهد، ولی امام شایسته ای از طرف خدا ندارد، تلاشش بی فایده و نپذیرفته است.

در حدیث دیگر می خوانیم:

« مَن لم یَتَولّنالم یَرفع الله لَهُ عملاً» ( کافی، ج1(عربی) ص 430)

هرکه ولایت ما را نداشته باشد و به رهبری ما گردن ننهد، خداوند عملی را از او بالا نمی برد و نمی پذیرد.

3-      در بعد اخلاقی، « تقوا »

کار نیک، بر مبنای خدا ترسی پذیرفته است و بندگی خدا با شرط تقوا و ترک گناه، قبول می شود. قرآن، پس از ذکر داستان هابیل و قابیل، که هر دو به درگاه خداوند قربانی کردند و قربانی یکی پذیرفته و دیگری ردّ شد، می فرماید:

« انما یتقبّل الله مِنَ المتقّین » ( سوره ی مائده آیه ی 27)

خداوند، تنها از اهل تقوا، « قبول » می کند.

آنکه دزدی کند و مال دیگران را انفاق کند، مقبول نیست.

آنکه حق مردم را بخورد، و به نماز بایستد، نمازش مردود است.

آنکه نماز را ترک کند ولی جهاد نماید، یا به دیگران ستم کند و نماز بخواند، یا به دیگری تهمت بزند و غیبت کند و به زیارت هم برود، یا چشم ناپاک به نوامیس مسلمین داشته باشد و نماز شب هم بخواند، آن نماز و جهاد، و این زیارت و نافله را خدا نمی پذیرد، چون همراه با تقوا نیست و بدون تقوا، هیچ عملی برای انسان، عمل خیر به حساب نمی آید.

4-      در بعد اقتصادی، « رسیدگی به محرومین »

نیازمندان و فقیران بندگان خدایند. آن عبادت و بندگی که همراه رسیدگی به وضع بندگان ناتوان و محروم خدا نباشد، بی ارزش است.

در آیات و روایات، موضوع « نماز » و « زکات »، معمولاً در کنار هم آمده است. یکی ارتباط با خداست، دیگری با خلق خدا.

از امام رضا(ع) نقل شده که فرموده:

« مَن صلّی وَلَم یُزکِّ لَم تُقبَل صَلوتُه» (بحارالأنوار ج 96 ص 12)

نماز افرادی که زکات ندهند، پذیرفته نیست. این نپرداختن حقوق واجب محرومین اموال انسان را هم آمیخته به حرام می کند و زندگی از مسیر الهی بیرون می رود.

5-      در بعد اجتماعی، « خوش رفتاری»

اساس جامعه ی الهی- اسلامی بر اخوّت و صفا و برادری و پیوندهای استوار میان مسلمانان است. هرچه که این روابط را به هم بزند و وحدت را بشکند و حرمت افراد را زیر پا بگذارد، چنان ناپسند است که قبول عبادت را هم با مشکل مواجه می سازد. چه غیبت و بهتان باشد، یا تفرقه انگیزی و نمّامی، چه سوء خلق و بدرفتاری، چه مردم آزاری و قطع رحم.

برعکس، صله ی رحم، حسن خلق، مودّت با مردم، حسن نیّت با دیگران، موجب رضای خدا و قبولی اعمال است.

در این زمینه ها حدیث بسیار است. به این روایت توجه کنید. رسول خدا(ص) فرمود:

هرکس زن و مرد مسلمانی را غیبت کند، تا چهل روز، نماز و روزه اش قبول نمی شود، مگر اینکه رفیقش او را ببخشد. (جامع السعادات، ج 2 ص 234)

رسول خدا(ص) به ابوذر فرمود:

از هجران و قهر کردن با برادر دینی بپرهیز، چرا که با این ترک رابطه، عمل قبول نمی شود.( مکارم الاخلاق، ص 554)

و امام صادق(ع) فرمود:

بد اخلاقی و بد رفتاری، عمل را تباه می کند، آنگونه که سرکه، عسل را.( اصول کافی، ج2 ص321)

6-      در بعد خانواده، « رعایت حقوق »

زن و شوهر نسبت به هم حقوق متقابل دارند. مردی که همسرش را، یا زنی که شوهرش را بیازارد، خدا نماز و کارهای نیک او را نمی پذیرد. این، مدلول کلام حضرت رسول است.(وسائل، ج 14 ص 116)

به روایت امام صادق(ع):

« مَن نظر اِلی اَبَویَه نَظَر ماقتٍ وَ هُما ظالمانِ له. لَم یَقبَلِ الله له صَلاةً » ( اصول کافی، ج2 ص 349)

فرزندی که از روی خشم به پدر و مادر خود نگاه کند – هرچند والدین در حق او کوتاهی و ظلم کرده باشند – نمازش از سوی خدا پذیرفته نیست.

پیوند با خدا در صورتی مفید است که پیوند خانوادگی، با رعایت حقوق و وظایف متقابل میان افراد، مراعات شود.

نماز، معراج روح و نردبان معنویت است. در صورتی می توان از این نردبان به عروج معنوی رفت که پایه اش لغزان نباشد. پایه ی استوار این ارتباط با خدا، روابط صحیح میان افراد خانواده است.

منبع » وبلاگ زمزمه عشق