مراد از نیت در اینجا قصد عنوان در باب عبادات نیست ، مانند این كه نیت مى كند نماز ظهر یا عصر بخواند و نیز نیت در باب معاملات مراد نیست ، مانند نیت درپرداخت بدهى یا هبه و بخشش .

چنان كه مقصود از نیت در اینجا قصد وجه ، مانند قصدوجوب و استحباب نیز نیست ، بلكه مراد از نیت در اینجا، تنها خصوص قصد قربت و نزدیكى به خداى سبحان است .

زیرا محور سخن در بحثهاى عرفانى ، كلامى و اخلاقى كه درباره شایستگى قلب و رستگارى آن است ، تنها قصد قربت است .
در خصوص نیت و اهتمام آن ،آیات و احادیثى فراوانى وارد شده است ، مانند:

لا تبطلوا صدقاتكم بالمن والاذى كالذى ینفق ماله رئاء الناس ‍ " 1 ".

و مانند و مثل الذین ینفقون اموالهم ابتغاءمرضات الله و تثبیتا من انفسهم كمثل جنة بربوة اصابها و ابل ... " 2 ".

و همچنین قول خداوند متعال در این آیه : قل ان صلاتى و نسكى و محیاى و مماتى لله رب العالمین لا شریك له و بذلك امرت و انا اول المسلمین " 3 ".
نیز همچون احادیثى كه از اهلبیت علیه السلام نقل شده است : على بن ابى طالب علیه السلام از پیامبر صلى الله علیه و آله نقل كرده كه فرمود: لا عمل الا بنیة و لا عبادة الا بیقین و لا كرم الابالتقوى " 4 ". به مضمون این روایت روایات فراوانى وجود دارد كه از كثرت و معروفیت نیازى به ذكر آنها نیست ، مفاد همه آنها این است كه براى عامل ، نصیبى جز به نیت ،و اندازه و چگونگى آن نیست .
گواه این سخن ، روایتى است از رسول خدا صلى الله علیه و آله كه فرمود:

«انما الاعمال بالنیات »پاداش كردار انسان جز بر اساس نیت هانیست
و: «لكل امرء مانوى »؛ براى هر كس همان مى ماند كه نیت اوست ،

كسى كه براى كسب آنچه نزد خداست پیكار مى كند، پاداشش بر عهده خداست ، و كسى كه براى رسیدن به متاع دنیا و به نیت غنیمت به پیكار برخیزد پاداشى براى او جز آنچه در سر داشته نیست " 5 ".
همچنین پیامبر صلى الله علیه و آله در وصیت به ابوذر مى فرماید: و لیكن لكفى كل شى ء نیة حتى فى النوم والاكل " 6 ". ؛ باید براى تو در هر چیز نیتى باشد،حتى در خواب و خوراك .
بنابراین ، نیت به معناى قصد نزدیكى به خداوند سبحان ،روح عمل است ، عمل با آن زنده مى شود و بدون آن مى میرد، و پیداست كه مرده هیچ اثرى ندارد، عبادت با قصد تقرب ، صحیح مى گردد و بدون آن باطل است ، و چون نیت داراى درجاتى است صحت نیز مراتبى دارد، گرچه این مراتب در اصل فرمانبردارى و امتثال ، ودر سقوط اعاده و قضا شریك اند، لیكن بر هر یك از مراتب یاد شده ثواب مخصوصى است ، وتقرب ویژه اى كه از آن فراهم مى آید. این ثواب و تقرب بدون رسیدن بدان مرتبه حاصل نمى شود.

پی نوشت :
1- سوره بقره ، آیه 264؛ صدقه هاى خود را با منت و آزار باطل مكنید، مانند كسى كه مالش را براى خودنمایى به مردم انفاق مى كند
2- سوره بقره ، آیه 265؛ مثل صدقات كسانى كه اموال خویش را براى طلب خوشنودى خدا و استوارى روحشان انفاق مى كنند، همچون مثل باغى است كه بر فراز پشته اى قرار دارد كه اگر رگبار بارانى به آن برسد دو چندان محصول برآورد..
3- سوره انعام ، آیه 162-163؛ بگو در حقیقت نماز و سایر عبادات من و زندگى و مرگ من ، براى خدا، پروردگار جهانیان است ، كه او را شریكى نیست ، و بر این كار دستور یافته ام ، و من نخستین مسلمانم
4- جامع احادیث الشیعة ، ج 1، ص 357، ح 693؛ عمل جز به نیت نیست ، و عبادت كامل جز با رسیدن به مرحله یقین حاصل نمى شود، و بزرگوارى و كرم جز همراه با پارسایى نیست
5- همان ، ص 358، ح 697
6- همان ، ص 359، ح 699