بعضى ریشه «اللّه» را از «اَلِهَ» به معناى «عَبَدَ» دانسته ‏اند و «اللّه» را به معبود واقعى معنى كرده ‏اند كه تمام كمالات را دارا باشد.
 امّا بعضى ریشه آنرا «وَلِهَ» دانسته‏اند كه بمعناى دلباختگى و عشق و حیرت است. بنابراین كلمه «اللّه» یعنى ذات مقدسى كه جذبه او همه را متحیر و شیفته خود ساخته است.
 باید توجه داشت كلمه «خدا» یا «خداوند» ترجمه‏اى كامل براى كلمه «اللّه» نیست، زیرا «خدا» در اصل «خودآى» بوده كه در فلسفه، واجب‏الوجود گفته مى‏شود و كلمه «خداوند» نیز بمعناى صاحب است. چنانكه در ادبیات فارسى مى‏گوییم: «خداوندِ خانه» یعنى صاحبِ خانه.
 و ناگفته پیداست كه معناى صاحب یا وجودِ واجب براى ترجمه اللّه كوتاه و نارساست. بلكه «اللّه» یعنى ذاتى كه شایسته عشق و پرستش است، زیرا همه كمالات را در بر دارد.
 در قرآن حدود صد نام براى خدا آمده است كه «اللّه» جامع‏ترین آنهاست. اصولاً نام‏هاى خداوند هر كدام اشاره به صفتى از صفات خدا دارد، نه آنكه فقط یك علامت و نشانه‏اى براى خدا باشد. نام‏هاى افراد بشر مختلف است، بعضى نامها فقط علامت‏اند و هیچ نظرى به معناى لفظ و مطابقت آن معنى با صفات آن شخص ندارند، بلكه گاهى هم مخالفت دارند مثل آنكه اسم شخص بسیار دروغگویى، صادق باشد!
 اما گاهى نام یك شخص علاوه بر آنكه اسم اوست، وصف او نیز هست و اشاره به صفات و كمالات او دارد مثل، اسم صادق براى انسان راستگو.
 بعضى نامها مثل صداى زنگ ساعت تنها علامت فرارسیدن زمان است، اما بعضى نامها نظیر صداى مؤذّن هم علامت است و هم محتوا دارد.
 قرآن مى‏فرماید: «وَ لِلّهِ الاَسْماءُ الحُسنى‏»(189) یعنى نام‏هاى نیكو و بهترین نامها مخصوص خداست. در روایات 99 نام براى خدا ذكر شده كه به عنوان اسماء حسنى‏ معرفى شده‏اند و آمده است هركس خدا را با این نامها بخواند دعایش مستجاب مى‏شود.(190) و در دعاى جوشن‏كبیر خدا را با هزار نام و صفت مى‏خوانیم.
 آمدن دو كلمه «رحمن» و «رحیم» بدنبالِ «اللّه» رمز آن است كه انسان كار خود را با امید به لطف و رحمت الهى آغاز كند و بداند كه منشأ همه امیدها و رحمتها خداست.
 شروع كار با الفاظ رحمت، رمز آن است كه اصل و بناى الهى بر لطف و رحمت است و سزاوار است كه انسان از سرچشمه رحمت الهى استمداد كند.
 رحمن، نام مخصوص خداست زیرا تنها رحمت او گسترده و فراگیر و همیشگى است. دیگران یا رحمتى ندارند و یا گسترده نیست، علاوه بر آنكه دیگران اگر هم چیزى مى‏بخشند توقع پاداش دنیوى یا اخروى دارند، علف مى‏دهند تا شیر بدوشند!
 در مورد دو واژه «الرّحمن» و «الرّحیم» در ذیل آیه «الرّحمن الرّحیم» بیشتر سخن خواهیم گفت.

189) سوره اعراف، آیه 180.
190) تفسیر نمونه، ج 7، ص 27.