خداوند، پروردگار همه هستى است. آنچه در آسمانها و زمین و میان آنهاست، پروردگارشان اوست: «رَبُّ السَّمواتِ وَالْاَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما»(191) و «هُوَ رَبُّ كُلِّ شَى‏ءٍ»(192)
 حضرت على‏علیه السلام در تفسیر «عالَمین» مى‏فرمایند: «من الجمادات و الحیوانات» یعنى او پروردگار جماد و حیوان، جاندار و بى‏جان است.
 گرچه گاهى مراد از «عالَمین» در قرآن، انسان‏ها هستند، امّا بیشتر موارد، عالَم به معناى مخلوقات و عالمین به معناى تمام مخلوقات استعمال شده است. از این آیه فهمیده مى‏شود پروردگار تمام هستى اوست و آنچه در جاهلیت و در میان بعضى ملّت‏ها اعتقاد داشتند كه براى هر نوعى از موجودات، خدائى مستقل است كه «ربّ‏النّوع» آن پدیده است، فكرى باطل است.
 خداوند براى همه موجودات پس از آفرینش، مسیرى براى رشد و تكامل تعیین نموده و تربیت الهى همان مسیر هدایت اوست. «رَبُّنَا الَّذى‏ اَعْطى‏ كُلَّ شَى‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏»(193) پرودگار ما كسى است كه به همه موجودات نعمت وجود بخشیده و سپس آنها را به سوى كمال هدایت نموده است. اوست كه به زنبور عسل یاد داده از چه گیاهى بمكد و به مورچه آموخته چگونه قوت زمستانى خود را ذخیره كند و بدن انسان را چنان آفریده كه بطور خودكار خون‏سازى كند.
 آرى چنین خداوندى شایسته سپاس وستایش است. یكى از ویژگى‏هاى انسان آن است كه در برابر جمال و كمال و زیبائى، ستایش و در برابر نعمت‏ها و احسان‏ها تشكر مى‏كند. خداوند متعال، بخاطر كمال و جمالش شایسته ستایش و بخاطر احسان و اِنعامش لایق شكرگزارى است. البتّه تشكر از خدا، منافاتى با سپاسگزارى از مخلوق ندارد، به شرط آنكه به امر خدا و در مسیر خدا باشد. گرچه درواقع هر كس با هر زبانى هرگونه ستایشى از دیگران مى‏كند، در حقیقت منشأ و سرچشمه آن را حمد مى‏كند.
 «ربّ العالَمین» یعنى رابطه خداوند با مخلوقات رابطه‏اى دائمى و تنگاتنگ است.
 «ربّ العالَمین» یعنى امكان رشد و تربیت براى همه وجود دارد. نه‏تنها خوبان كه بدها نیز در حال بهره‏گیرى از نعمت‏هاى الهى هستند. «كُلاًّ نُمِدُّ هؤلاءِ وَ هؤُلاءِ»(194) خداوند مى‏فرماید: ما همه را كمك مى‏كنیم و میدان را براى همه باز گذاشته‏ایم تا هركس به هر هدفى كه دارد برسد. البتّه چون دنیا دار تزاحم و موانع است، طبیعى است كه همه كس به همه آرزوهایش نمى‏رسد.
 «ربّ العالمین» یعنى خداوند هم مالكِ هستى است هم مدبّر آن. كلمه «ربّ» یا از ریشه «رَبَىَ» به معناى رشد و تربیت گرفته شده و یا از واژه «رَبَّ» به معناى صاحب. خداوند هم صاحب جهان است هم مربّى و مدبّر آن. «لَهُ الْخَلْقُ وَالْاَمر تَبارَك اللَّهُ رَبُّ الْعالَمینَ»(195) هم آفرینش از اوست هم اداره آن و هم پرورش‏دهنده همه اوست.
 طبق روایات كلمه «الحمدلِلّه ربّ العالمین» بهترین تشكر از نعمت‏هاى خداوند است و لذا سفارش شده قبل از هرگونه دعا و درخواستى از خدا، حمد خدا كنید وگرنه دعا ناقص است. نه تنها در آغازِ دعا و نیایش، بلكه اهل بهشت در پایان كار همان شعار را تكرار مى‏كنند كه: «وَ آخِرُ دَعْویهُمْ اَنِ الْحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ»(196)

191) سوره مریم، آیه 65.
192) سوره انعام، آیه 164.
193) سوره طه آیه 50.
194) سوره اسراء، آیه 20.
195) سوره اعراف، آیه 54.
196) سوره یونس، آیه 10.