پرسش جناب عالي را در سه بخش مورد ارزيابي قرار مي دهيم:

1. در خصوص نماز فرادا، فتواي فقهاء در اين زمينه متفاوت است، برخي تأخر زن از مرد در وقت اقامه نماز فرادي را با عبادت احتياط واجب مطرح كرده اند و برخي ديگر چنين تأخري را مستحب مي داند. صورت اصلي مسأله اين است كه اگر در داخل يك اتاق يا هر مكان ديگر زن و مرد در يك زمان اقدام به اقامه نماز انفرادي نمايند،‌ لازم است موضع اقامه نماز زن نسبت به مرد مؤخر باشد به قدري كه موضع سجده زن برابر موضع قدم مرد يا زانوي مرد در حال نماز باشد. يا اين كه فاصله زن و مرد از هم ديگر به اندازه ده زراع باشد در اين صورت زن و مرد مي توانند برابر هم به نماز بايستند. به فرض فتوايي كه تأخر و تقدم زن و مرد را(بنا به مصالحي از قبيل عفت و حيا) لازم مي دانند، در صورتي است كه هر يك از زن و مرد همزمان به نماز بايستند اما اگر يكي از آنها جلوتر به نماز ايستاد وظيفه نفر بعدي است كه بايد فاصله لازم را رعايت نمايد.(وسايل الشيعه، ج3، ابواب مكان مصلي، باب 6و7 و توضيح المسائل آيت الله فاضل لنكراني، ص160 مسأله 901)

2. در خصوص نماز جماعت، تأخر مكاني زن از امام و مأموم مرد،‌ مستحب است؛ در اين كه مأموم نبايد از امام از نظر مكاني مقدم باشد ميان زن و مرد فرقي ندارد، اما اين كه زن عقب تر از امام يا مأموم مرد بايستد، مستحب است، نه واجب(توضيح المسائل مراجع ص802) اگر مأموم فقط يك زن باشد طرف راست امام، مقداري عقب تر از موضع امام بايستد، به گونه اي كه موضع سجده زن موازي قدم هاي امام يا زانوهاي او باشد.(همان)

دليل تأخر مكاني زن نسبت به مرد در نماز:

الف) به طور مسلم تدخر و تقدم مكاني نشانه فضيلت و برتري به حساب نمي آيد،‌ تا از اين رهيافت گفته شود كه ارزش زن كمتر از مرد است، بلكه تقدم و تأخر مكاني براي مرد و زن در نماز حكمت و دلايل ديگري دارد؛ كه مي توان گفت در تمام مهندسي احكام فقهي اسلام، حفظ عفت و حيا براي زن و مرد يك اصل ضروري و مهم به حساب مي آيد. بنابراين تمام احكام عبادي و توصلي تابع اين اصل است: از اين رو متناسب با اين اصل اين است كه در نماز نيز مكان زن و مرد به گونه اي مناسب باشد تا اين اصل رعايت گردد. به همين جهت در نماز جماعت حايل شدن ميان امام مرد و مأموم زن با پرده و چيزهاي ديگر اشكال ندارد، در حال كه اگر مأموم مرد باشد نبايد ميان امام و مأموم حتي پرده اي حايل واقع شود. اين استثناء نشانگر آن است كه بايد ميان مردان و زنان در همه حال از جمله در وقت نماز حريم عفت و حيا به خوبي پاس داشته شود. در واقع اسلام در عبادات و ساير تعامل هاي مربوط به زندگي به گونه اي احكام و تكاليف انسان را طراحي كرده است كه هم با نيازهاي روحي و رواني انسان بسازد و هم بر تعالي اخلاقي و معنوي انسان تأثير گذار باشد. از نظر رواني براي زنان مسئوليت ها و تكاليف مطلوب است كه در منظر و ديد عمومي نباشد، اين خصوصيت رواني زنان در احكام عبادي نيز مد نظر واقع شده است. پس هم در نماز فرادا و هم در نماز جماعت تأخر مكاني زن ناظر به همان ويژگي روحي و متناسب با حفظ حيا و عفت است.

ب) اصل تبعيت مأموم از امام در جماعت:

مي توان گفت كه تأخر مكاني مأمومين زن در نماز جماعت ناظر به تبعيت مأمومين از امام است. در نماز جامعت نبايد مأمومين از نظر مكاني بر امام مقدم باشد و اين اقتضاي منزلت امام و طبيعت جلوداري است. در خصوص زنان نيز اين اصل مطرح شده است كه مقداري مكان مأمومين زن از مكان امام مؤخر باشد، حتي مأمومين مرد نيز از امام مؤخراند.

3. چرا زنان نمي توانند اما جماعت يا جمعه باشند؟

اگر پرسش شما ناظر بر اين معنا باشد كه چرا زنان نمي توانند امام جماعت يا جمعه باشند،‌ در پاسخ به عرض مي رسانيم كه بنا به قول مشهور فقها زن در تمام نمازها از جمله در نمازهاي يوميه، مي توانند براي زنان امامت نمايد، ولي براي مردان نمي توانند امامت كنند. دليل آن اين است كه متناسب با حفظ اصل حيا و عفت، به زنان مسئوليت امامت مردان داده نشده است. به ويژه اينكه  زنان در پاره اي از ايامي كه عادت ماهيانه دارند، اصل تكليف خواندن نماز را ندارند، از اين رو مناسب نيست كه براي مردان امامت نمايند، همچنين زنان در پاره اي از ايام كه وضع حمل مي كنند قادر نيست در مسجد حضور برساند. همه اين محدوديت هاي شرعي و جسماني زن موجب مي شود كه مسئوليت امامت نسبت به مردان را نتواند انجام دهد. البته بديهي است كه اين محدوديت ها نشانه كاهش ارزش زن به حساب نمي آيد زيرا خداي متعال براي زن، نماز خواندن در خانه را ثواب معادل مسجد قرار داده و زايمان زنان را اجر شهيد قرار داده است. به هر صورت اسلام براي كسب ارزش معنوي زنان تسهيلات ويژه اي قايل شده است تا محدوديت هاي جسماني و رواني زن باعث محروميت معنوي آنان از ازرش هاي معنوي نگردد، تكاليف و تسيهلات زنان متناسب را روحيات و واقعيات وجودي آنان بوده و لذا كاملا عادلانه و حكيمانه است و هرگز ويژگي هاي زنانه مانع رشد معنوي و اخلاقي او به حساب نمي آيد. پس اينكه زنان از امامت براي مردان معاف شده اند متناسب با واقعيت هاي وجودي اوست. در نماز جمعه زن حق شركت و كسب فضيلت معنوي را دارد ولي بر او واجب نيست كه در نمازهاي جمعه شركت كند، پس قهرا نمي تواند امام جمعه باشد.

با توجه به مطالب فوق مي توان گفت كه براي زن نماز خواندن در پشت سر مرد، هيچ نقصي براي زن نيست و هيچ فضيلتي براي مرد، بلكه تمام تكليف ها و مسئوليت هاي زن و مرد متناسب با ويژگي هاي رواني و جسماني آنان است كه خداي حكيم به صورت مناسب و عادلانه طراحي و مهندسي كرده است. اميدواريم همواره موفق باشيد.
 

منبع : پرسمان دانشجو