دو دیدگاه نسبتا مخالف درباره کارکرد شبکه های مجازی در آخرالزمان مطرح است. بر اساس یکی از دیدگاه ها، ظهور و انقلاب حضرت مهدی (علیه السلام) جهانی است و بر این اساس نیازمند زیرساخت های جهانی است. صاحبان این دیدگاه ( ١)، از جمله به روایاتی استناد می کنند که درباره سیستم های پیشرفته ارتباطی در زمان قیام حضرت مهدی (علیه السلام) سخن می گوید:
«وقتی قائم ما قیام کند، خداوند چنان قوای بینایی و شنوایی به مومنان می دهد که از راه دور بدون واسطه او را دیده و سخن او را می شنوند.» (٢)
ولی دیدگاه دیگر به شبکه های مجازی و نقش گسترده ای که در زندگی امروز ایفا می کنند، خوش بین نیست. بر اساس دیدگاه دوم آخرالزمان عرصه تقابل شدید خیر و شر است و شبکه های در هم تنیده مجازی که به جزئی ترین نقاط زندگی انسان امروز نفوذ کرده است، ابزار هایی قدرتمند در اختیار شر است.
در این زمینه از جمله، به روایت زیر استناد می شود:
«در آن زمان، فتنه ها چونان پاره‌های شب تاریک، شما را فرا می‌گیرد و هیچ خانه‌ای از مسلمانان در شرق و غرب عالم نمی‌ماند؛ مگر اینکه فتنه‌ها در آن داخل می‌شوند.» (٣)
بر اساس دیدگاهی که سیستم های ارتباطی پیشرفته و از آن جمله شبکه های مجازی را وسیله ای موثر در جهت نشر حقیقت و رساندن پیام شیعه به دورترین نقاط جهان می داند، فطرت انسان امروز، تشنه شنیدن حق است و این وسایل ارتباطی زمینه را فراهم می کند. از طرف دیگر این دسته به روایاتی که درباره کشف همه ی ٢٧ حرف علم در زمان ظهور است، استناد می کنند و پیشرفت علم از ٢ حرف به ٢٧ حرف را، دلیل دیگری برای نظر خود می دانند. این دیدگاه همچنین معتقد است، این که کار حضرت مهدی (علیه السلام) یک شبه اصلاح می شود، با کمک همین وسایل ارتباطی سرعت بخشیده می شود.
طبق این دیدگاه، عدالت اجتماعی، یعنی برخورداری یکسان مردم از خدمات اجتماعی و کاهش شکاف بین مردم و جوامع، که از پیامدهای اصلی این ابزارهاست که در خدمت اهداف عدالت گسترانه قیام حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) است. صاحبان این دیدگاه همچنین معتقدند که این سیستم های پیشرفته برای از بین بردن فقر و گسترش علم مناسبند، همان گونه که حکومت جهانی حضرت مهدی (علیه السلام) در پی آن است.
دو نوع سبک زندگی متضاد
در میان روایات مهدویت دو نمونه سبک زندگی قابل شناسایی است. یکی مربوط به روایاتی است که احوال مردم و جوامع را در آخرالزمان توصیف می کنند. با بررسی کلی این روایات به یکسری شاخصه های اصلی در مورد سبک زندگی در آخرالزمان و عصر غیبت می رسیم. از جمله این مولفه ها می توان به شهوت گرایی، وارونه شدن ارزش ها، علنی شدن منکرات، گرایش به دروغ و فریب، گرایش به ثروت و ثروتمندان اشاره کرد. با بررسی بیشتر درباره این روایات می توان شاخصه های جزئی تری را کشف نمود.
شاخصه های دیگری در سبک زندگی وجود دارد که از روایات برداشت می شود و زمینه ساز ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) است. به عنوان نمونه می توان به روایاتی اشاره کرد که درباره ویژگی های یاران حضرت مهدی (علیه السلام) از لحاظ زهد، بصیرت، عبادت، ولایت پذیری، شجاعت،...توضیح داده اند و یا روایاتی که درباره روش برطرف کردن موانع ظهور و تعجیل در آن سخن می گویند.
دسته دیگر از این روایات تحت عنوان امتحان شیعیان در عصر غیبت، به بررسی راهکارهایی می پردازد که مومنان را از امتحان ها و فتنه های آخرالزمان، سربلند بیرون می آورد. مجموع این روایات شاخصه هایی را بیان می کنند که نقطه مقابل آن شاخصه های دیگری (شهوت گرایی، وارونه شدن ارزش ها، علنی شدن منکرات، گرایش به دروغ و فریب، گرایش به ثروت و ثروتمندان) اند. در واقع در این روایات به مومنان توصیه می شود، در مقابل فتنه و سختی های آخرالزمان به قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) پناه ببرند. در یاری حضرت ولی عصر (علیه السلام) و عهدی که با ایشان دارند، هم دل و هم پیمان شوند. راه امر به معروف و نهی از منکر و تولی و تبری در پیش گیرند. به دین خود چنگ بزنند و به علما پناه ببرند. حتی خود را برای سختی های دوران ظهور و جنگیدن در رکاب امام آماده کنند. در واقع این سبک زندگی در خدمت زمینه سازی برای ظهور است.
دنیای امروز و یک سوال اساسی
ولی آنچه حائز اهمیت است، مقایسه این موارد با سبک زندگی عینی و ملموس خودمان در شرایط فعلی است. بی شک در زندگی امروز، شبکه های مجازی جایگاه خاصی دارند. این شبکه ها در همه عرصه های زندگی ( دین، هنر، تغذیه، پوشش، ازدواج، سینما، موسیقی و...) وارد شده و جزء لاینفک آن شده اند. سوالی که پیش می آید این است که شبکه های مجازی بیشتر در خدمت کدام سبک زندگی اند؟ آیا بیشتر بر شاخصه های مذکور در جوامع آخرالزمانی منطبقند و یا زمینه ظهور را فراهم می کنند؟
در این بخش به مولفه هایی کلی از دیدگاه اول اشاره کردیم. در مقاله بعدی دیدگاه مخالف را درباره شبکه های مجازی بررسی می کنیم.
ادامه دارد...
پی نوشت:
1) درباره این دیدگاه ر.ک: دکتر مهدی قاسمی نراقی، دکتر رضا مرادی خلیفه لو. فناوری اطلاعات و ارتباطات زمینه ساز انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج)، مجله عصر آدینه.
2) ترجمه و تلخیص منتخب الاثر، ص 206
3) سید بن طاووس، الملاحم و الفتن یا فتنه ها و آشوب های آخرالزمان ،ص 31