ناهمگونی بیشتر مکتب‌های سیاسی، برخاسته از حوزه مبانی و پیش فرض‌های باورهای آن هاست. مبانی: هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی از مهم‌ترین این مبانی به شمار می‌آید.
بی‌گمان، فهم چرایی شکل گیری و نیز چگونگی استمرار قیام و حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام در مقایسه با دیگر انقلاب‌ها و قیام‌ها، در مبانی ویژه آن است. در اینجا به مهم‌ترین این مبانی، به‌طور کوتاه اشاره می‌شود:
الف) مبانی هستی‌شناختی
۱- جهان هستی، آفریده پروردگار است. بدین جهت، او به شایستگی‌ها و تباهی‌های آفریده‌ها و سازوکار آن، آگاه‌تر از هر کس دیگری است. پس، انسان نمی‌تواند دور از پروردگار، همه نیازهای زندگی خویش را آن‌گونه که بایسته و شایسته است، تدبیر کند.
۲- خداوند، آفریدگار هستی، مالک آن و در نتیجه مَلِک است. از این‌رو، ورود در شئون تشریعی بشر مانند شئون تکوینی وی، از آنِ اوست و این حق ورود، در چارچوب خاص به انسان‌های ویژه، واگذار شده است.
۳-آفرینش هستی و انسان، هدفمند و فرجام مدار است، حساب و کتابی دارد و آفریدگار بزرگ از آفرینش آن، هدفی را پی می‌گیرد. خداوند در برخی آیات قرآن، این هدف دار بودن را یادآوری کرده، کسانی که آفرینش انسان را بیهوده و بی‌هدف پنداشته‌اند، سرزنش کرده است.
بر پایة این آیات، همة پدیده‌های اختیاری و غیراختیاری و طبیعی و غیر طبیعی از آغازی یگانه، یعنی «الله» برخوردار بوده و در کنار کثرت‌های گوناگون که پدیده‌ها به ازای ماهیت گوناگون خود دارند، از جهت گیری یگانه و یک هدف گذاری در رسیدن به یگانگی نهایی و نهایت یگانه، یعنی پروردگار برخوردار هستند.
بنابراین، آفریدگار از آفرینش هستی و انسان، هدفی دارد و این هدف، شدنی است و دنیا به همین روندی که هست پیش نخواهد رفت.
از آنجا که هدف از آفرینش انسان، بندگی آفریدگار بلندمرتبه دانسته شده؛ این هدف در زمان حکومت جهانی موعود منجی علیه السلام به‌طور کامل، همگانی و فراگیر شکل خواهد گرفت و نقش مردم در این رخداد بزرگ انکارناپذیر است. بررسی چگونگی گستره جهان هستی، ما را به این رهنمون می‌سازد که روزی بشر نیز خودخواسته در برابر ساختارمندی جهان هستی، سر همرنگی و همنوایی فرود خواهد آورد و از دستورهای منظم و عادلانة خداوند، فرمانبرداری و پیروی خواهد کرد.
براین پایه همة مردم برای رسیدن به آنجایگاه بلند، همرنگی و همنوایی موعود منجی علیه السلام را همراهی کرده، او را در برطرف‌ساختن موانع تا پای جان یاری خواهند داد و از هیچ گونه مبارزه‌ای با ستمگران هراس نخواهند داشت.
ب) مبانی انسان‌شناختی
بی‌گمان هیچ دیدگاه سیاسی را نمی‌توان بدون توجه به نگاهش درباره انسان و ابعاد و ویژگی‌های زندگی او بررسی کرد. در حقیقت هر دیدگاه سیاسی بر انسان‌شناسی ویژه خود، پایه‌گذاری شده است. بر این پایه، توجه به مبانی انسان‌شناختی حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام و نقش مردم در آن ضرورت دارد.
در نگاه آموزه‌های دینی اسلام (به ویژه آیات قرآن) انسان، گل سرسبد هستی و برخوردار از آفرینش بر‌تر از دیگر آفریده‌هاست؛ که با واژه «انسان» و هم‌معناهای آن، مانند: «بشر»، «بنی آدم» و «ناس»، فراوان به کار رفته است. و این فراوانی به کارگیری، اهمیت و جایگاه انسان را از نگاه قرآن نشان می‌دهد، تا انسانها هر چه بیشتر به شناخت خود پرداخته، بتوانند از این نردبان، به کمال خواسته‌شده، برسند