به گزارش خبرگزاری شبستان: بصیرت به معنای بینش عمیق در مسائل فکری اجتماعی است، تا انسان فریب نخورد، باطل را به جای حق نپذیرد، مورد سوءاستفاده دشمنان قرار نگیرد، دچار فتنه های اجتماعی نشود و معنای «زندگی صحیح» را بر مبنای رهنمودهای دین بشناسد و پیرو امامان معصوم(ع) باشد.
اگر چشم و بصر، برای دین راه و چاره است تا در چاه نیفتیم، بینایی و بصیرت هم برای شناخت حق و باطل و دوست و دشمن و راه و بیراهه است، تا گمراه نشویم و بازیچه شیطان نگردیم. امیرالمومنین امام علی علیه السلام فرمودند: «نَظَرُالبَصَرِلا یُجدی اذاعَمِیَتِ البَصیرةٌ؛ نگاه چشم فایده ندارد آنگاه ه چشم بصیرت کور باشد» (1)
پیامبر خدا صل الله علیه وآله فرموده است: «لَیس الأعمی مَن یعمی بَصَرهُ، إنما الأعمی مَن تَعمی بَصیرَتُه؛ کور کسی نیست که چشمش نابینا باشد، همانا کور کسی است که چشم بصیرتش کور باشد.»(2)
«بصیرت در دین» توصیه امامان(ع) به شیعه است. کسی که دین خود را عمیقاً نشناسد و باورهای دینی را از افراد صالح و دین شناس فرا نگیرد، با کوچک ترین شبهه دچار انحراف می شود و با اغواگری های افراد منحرف، به مذهب های ساختگی و فرقه های پوچ کشیده می شود و از مسلمانی فاصله می گیرد.
اگر بصیرت بود کسانی فریب ادعاهای امام زمان و خدایی «سیدعلی محمد باب» را نمی خوردند و او را به عنوان امام زمان یا خدا نمی شناختند و بهایی نمی شدند. اگر بصیرت باشد، شیعه هرگز با شنیدن چند شبهه از سوی مخالفان در اعتقادات خود دچار تزلزل و شک نمی شود.
از شاخص های بصیرت دینی، شناخت حجت خدا و امام معصوم وعقیده به امامت است، چه درعصر حضور، چه در دوران غیبت. اگر در دعای دوران غیبت از خدا می خواهیم که «اللهم عرفنی حجتک؛ خدایا حجت خود را به من بشناسان» برای مصون ماندن از گمراهی و ضلالتی است که به دنبال همین جمله آمده است:«اگر حجت خود را به من نشناسانی از دینم گمراه می شوم.»
امام باقر علیه السلام به یکی از اصحابشان به نام ابوحمزه می فرمایند: «ای اباحمزه! هر گاه یکی از شما چند فرسخ بیرون می روید برای خودتان «راهنما» انتخاب می کنید. شما به راه های آسمان ناآشناتر از راه های زمین هستید. پس برای خودت دلیل و راهنمایی بطلب.»(3)
این سخن به ضرورت کسب معرفت صحیح دینی از راه های مطمئن و مورد قبول اشاره دارد. در عصر امامان(ع)، دین را باید از آن معصومین(ع) فرا گرفت و در عصر غیبت، از علمای دین که کارشناسان امور دینی اند. در این صورت احتمال گمراهی و خطا بسیار کمتر است.
امام صادق علیه السلام در تشویق جوانان شیعه به معرفت آموزی صحیح و دین شناسی عمیق و با بصیرت فرمودند: «لیَتَ السیّاطُ عَلی رُووس ِ اصحابی حتّی یَتَفَقَّهُوا فی الحَلال ِ و الحرامِ؛ کاش تازیانه به سر یارانم باشد تا در مورد حلال و حرام دین شناس بارآیند.» (4)
و نیز فرمودند: «لَو اُتیتُ بِشابِّ مِن شَباب الشّیعة ِلا یَتَفقَّهُ، لأدَّبتُهُ؛ اگر جوانی از جوانان شیعه را نزد من آورند که دین خود را نمی شناسد، ادبش می کنم.» (5)
این تعبیرات، نشانه اهتمام امام صادق علیه السلام به بصیرت دینی و دین شناسی جوانان شیعه است، تا در اثر بی اطلاعی از مبانی اسلام و تشیع و ناآگاهی از احکام شرع، به انحراف و گناه کشیده نشود. امام کاظم علیه السلام هم در حدیثی می فرمایند: «تَفَقَهُوا فی دین ِاللهِ، فَإنَّ الفِقَه مِفتاحُ البَصیرةِ و تمامُ العِبادةِ...؛ در دین خدا فقیه و بصیر شوید جرا که فقه کلید بصیرت و مایه کمال عبادت است.» (6)
همچنان که اشاره شد این بصیرت تنها در امور دینی و اعتقادی نیست در امور اجتماعی هم مومن باید زیرک و هوشیار و بصیر باشد تا ملعبه دیگران نگردد و دچار امواج انحرافی نشود و به استخدام افراد فاسد و دستگاه های جبار و قدرت های ستمگر در نیاید.
پی نوشت ها؛
1.غرر الحکم، حدیث 9972
2. میزان الحکمة، حدیث 1735
3. اصول کافی، ج1، ص 184
4. بحار لانوار،ج1، ص 214
5.الحیاة، ج1، ص 54؛ بحارالانوار، ج1، ص 214
6.تحف العقول، ص302
*برگرفته از «زندگی مهدوی؛ اخلاق و اوصاف منتظران» نوشته جواد محدثی