برای شناخت ماهیت حکومت ها باید به نظریات بزرگان و رهبران آنها رجوع کرد، در منظومه سیاسی آن ها همواره بخشی هست که در آن نقش مردم و حکومت و تکالیف و حقوقی که نسبت به هم دارند در آن روشن می شود. امام خمینی به عنوان اولین فردی که نظریه حکومت اسلامی اش مورد بحث محافل زیادی بوده است در ارتباط با مردم، ترکیب جمهوری اسلامی را به کار می برد باید دید که جمهوری اسلامی در سخنان او چگونه تبیین شده است و در این راه باید از تاریخ کمک گرفت.
امام خمینی در بهشت زهرا اولین تبیین ها و روشنگری ها را در مورد نحوه حکومت بیان میدارند: «سرنوشت هر ملتى به دست‏خودش است... چه حقى داشتند كه براى ما سر نوشت معين كنند؟ هر كس سرنوشتش با خودش است مگر پدرهاى ما ولى ما هستند؟ »
بنابراين هر نسلى در هر عصرى خود بايد رژيم سياسى، حاكمان خود را آنگونه كه خود مى‏خواهند تعيين كنند و لذا تصريح مى‏كنند: «مردم احتياج به قيم ندارند»و «تعيين نظام سياسى با آراء مردم خواهد بود، ما طرح جمهورى اسلامى را به آراء عمومى مى‏گذاريم‏»
طرح جمهوری اسلامی! این اولین باری نبود که مردم این ترکیب را می شنیدند بلکه در شعارهای خود آن را طلب کرده بودند اما آیا این همان دموکراسی است که واژه اسلام در کنارش آمده است و یا اینکه مبانی و اصولش با دموکراسی اساسا متفاوت است و نظریه ای جدید است؟
دانشمندان در تعريف دموكراسى توجه به اين چهار اصل را ضرورى دانسته‏اند و گفته‏اند: دموكراسى عبارت از شكلى از حكومت است كه مطابق با اصول 1- حاكميت مردم 2- برابرى سياسى 3- مشورت همه مردم 4- حكومت اكثريت، سازمان يافته است.
اساسا اين نكته مد نظر همه متفكران بوده است كه هر مقدار مردم دخالت و نظارت بيشترى داشته باشند جلوى ديكتاتورى و خود كامگى بهتر گرفته مى‏شود.
اما امام خمينى (س) در مصاحبه با اوريانا فالاچى در پاسخ به اين سؤال كه چرا در طراحى نظام سياسى بعد از انقلاب اسلامى، روى كلمه «دموكراتيك‏» خط كشيده و نوشته‏اند «جمهورى اسلامى‏» نه يك كلمه بيشتر و نه يك كلمه كمتر، چنين توضيح مى‏دهند و مبانی دموکراسی را به نقد گذاشته و مفهوم جدید و نوظهور جمهوری اسلامی را تبیین می کنند: در این پاسخ، امام اسلام را خالی از مفهوم دموکراسی نمی دانند و اسلام را به عنوان همه چیز این حکومت معرفی می کنند و قید اسلامی را به عنوان محتوای حکومت مردم بر مردم بیان می دارند.
و نیز در مورد محتوای مردمی حکومت چنین می فرمایند:
«شكل حقوقى رژيم نيست كه اهميت دارد، بلكه محتواى آن مهم است، طبيعتا مى‏توان يك جمهورى اسلامى را در نظر گرفت‏».
و تعريفى كه از جمهورى اسلامى به دست مى‏دهند، اين است كه:
«رژيم بايد راه و رسمى را انتخاب كند كه مورد موافقت و علاقه مجموع جامعه باشد و اين جمهورى اسلامى است‏».
وقتى هم كه با حكومت‏شاهنشاهى مخالفت مى‏كنند، به اين دليل است كه آن نظام بر خواسته از آراء ملت نيست.
«من مخالف اصل سلطنت و رژيم شاهنشاهى ايران هستم به دليل اين كه اساسا سلطنت نوع حكومتى است كه متكى به آراى ملت نيست‏»
در تمامی این جملات عناصر اسلام، مردم و آرای مردم سه عنصر در هم تنیده اند و با هم همراه اند از هم جدا نمی شوند و در کنار هم معنای جدید و کاملی را به ذهن متبادر می کنند. رای مردم تا به آنجا مهم است که اگر بر خلاف مصالح باشد و مردم بر ان اتفاق نظر داشته باشند همان رای اکثریت محور است ولو به ضرر باشد. ایشان مى‏فرمايند: «.... آن مسيرى كه ملت ما دارد، روى آن مسير راه برويد ولو عقيده‏تان اين است كه اين مسيرى كه ملت رفته، خلاف صلاحش است. خوب باشد، ملت مى‏خواهد، اين طور بكند به من و شما چكار دارد؟ خلاف صلاحش را مى‏خواهد انجام بدهد، ملت راى داده و رايى كه داد متبع است‏»«تخلف از ملت ‏براى هيچيك از ما جائز نيست‏»
نقش سیاسی مردم در منظومه فکری حضرت روح الله دارای جایگاه ویژه ای است تا آنجا که ایشان در تبیین جایگاه مردم در انتخابات و جلوگیری از افرادی که به دنبال کمرنگ کردن نقش مردم در عرصه سیاسی اند و رای علما و مجتهدین را قبول دارند، خطاب به مردم هشدار می دهند که بیدار باشید و نگذارید که این فکر بر شما غالب شود چرا که این کار را از دوران سابق خطرناک تر می دانند چون در گذشته، بزرگان و امروز تمام ملت کنار گذاشته می شوند.
در بحث ولایت فقیه هم ایشان قائل به رضایت عامه و آرای اکثریت اند. اینها بخشی از نظریات امام در مورد نقش مردم و اهمیت حضور آنها در عرصه سیاسی کشور بود.
سو تیتر: رژيم بايد راه و رسمى را انتخاب كند كه مورد موافقت و علاقه مجموع جامعه باشد و اين جمهورى اسلامى است.
ایشان در تبیین جایگاه مردم در انتخابات و جلوگیری از افرادی که به دنبال کمرنگ کردن نقش مردم در عرصه سیاسی اند و رای علما و مجتهدین را قبول دارند، خطاب به مردم هشدار می دهند که بیدار باشید و نگذارید که این فکر بر شما غالب شود چرا که این کار را از دوران سابق خطرناک تر می دانند چون در گذشته، بزرگان و امروز تمام ملت کنار گذاشته می شوند.

* این مطلب ، از سری مطالب سرویس « پایداری » شماره 58 نشریه داخلی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) « حیات » می باشد.