با این كه بیشتر مسلمانان صحت‏ حدیث غدیر و اعلام ولایت امیرمؤمنان على علیه السلام را پذیرفته‏اند و غالبا آن را از احادیث قطعى و متواتر مى‏ دانند، باز گروهى چنین مى‏پرسند : اگر واقعا حادثه غدیر خم اتفاق افتاده و بسیارى نیز شاهد آن بوده‏ اند، چرا شخص امیرمؤمنان علیه السلام براى اثبات حقانیت‏ خود هرگز از آن بهره نگرفت؟

در باور این گروه عدم استشهاد حضرت به حدیث غدیر نشان ‏دهنده این حقیقت است كه یا واقعه‏اى به نام غدیر در تاریخ تحقق نیافته، یا بر فرض تحقق بر امامت ‏حضرت دلالت نداشته است.
در پاسخ این مطلب باید گفت: اگر حدیث غدیر را از احادیث قطعى و متواتر ندانیم، باید بپذیریم كه در میان احادیث پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) و مطالب تاریخى مورد قطعى و متواتر وجود ندارد؛ علاوه بر این، این ادعا كه امیرمؤمنان(علیه السلام) براى اثبات حقانیت ‏خود به حدیث غدیر استناد نكرده، خود شاهد بى‏اطلاعى و ناآگاهى گوینده آن است.
بررسى اجمالى كتاب هاى معتبر و مورد قبول فرقه‏هاى گوناگون اسلامى نشان مى‏دهد كه حضرت على(علیه السلام) بیش از 22 بار پیرامون غدیر و استشهاد به آن سخن گفته است. هر چند این موارد در حوصله این مقاله نمى‏ گنجد و نیازمند فرصت‏ بیشتر است، ولى براى نمونه تنها ده مورد آن را نقل و در بقیه موارد تنها به ذكر منابع بسنده مى ‏كنیم...

يك‌شنبه هفدهم ذي‌الحجّة سال دهم هجري قمري :
كاروان بزرگ غدير به همراهي وجود مقدّس پنج نور پاك، پيامبر، اميرالمؤمنين، حضرت زهرا، امام حسن و امام حسين عليهم السلام- كه اين كاروان را بر افلاكيان شرف مي‌بخشد

- پس از گذشتن از “عُسفان” به “قُدَيد” رسيده است و اينك تا “جحفه” كه “غديرخم” كنار آن قرار دارد، راهي باقي نيست.

آنچه در غدير براي مردم بيان مي‌شود بزرگترين پيام اسلام، يعني ولايت اهل بيت عليهم السلام مي‌باشد كه اهميّت آن از هر اصل ديگري در اسلام برتر است. نماز كه خود ستون دين است، به هنگام سفر، كوتاه و شكسته خوانده مي‌شود و در حالاتي، ساقط است يا روزه بر كهن‌سالان و
بيماران و مسافران حرام شمرده شده است؛ اما ولايت بر هر زن و مرد، پير و جوان، كوچك و بزرگ…. واجب است و تخلّف از آن در هيچ هنگامي جايز نيست. غدير خود حكايتِ متخلّف از ولايت را چنين گزارش مي‌كند:

در آخرين ساعات روز سوم واقعة غدير يعني 21 ذي‌الحجه، “حارث فِهْري” با دوازده نفر از يارانش نزد پيامبر صلي الله عليه و آله مي‌آيد: اي محمّد، سؤالي دارم! اين كه دربارة عليّ‌بن ابي‌طالب گفتي: «مَن كنتُ مولاهُ فَعليٌّ مَولاه..» از جانب پروردگار بود يا گفتة خود توست؟

پيشواي اسلام پاسخ مي‌دهد: «خداوند به من وحي كرده است و واسطة بين خدا و من، جبرئيل است. من اعلام كنندة پيام خداوندم و بدون اجازة پروردگارم خبري نمي‌دهم.» مرد نگون‌بخت بد نهاد مي‌غرّد: «خدايا! اگر آن چه محمّد مي‌گويد حق و از جانب توست، سنگي از آسمان بر من بيفكن و عذابي دردناك فرو فرست.»

همين كه سخن حارث تمام مي‌شود و به راه مي‌افتد، خداوند سنگي از آسمان بر او مي‌فرستد كه وي را دردم هلاك مي‌گرداند و ماجراي اصحاب فيل، در برابر ديدگان يكصدوبيست هزار حاضر در وادي غدير، تكرار مي‌شود. آن گاه فرشتة وحي فرود مي‌آيد:

«سَأَلَ سائلُ بِعذابٍ واقعٍ ، للكافرينَ ليسَ لَهُ دافعٌ» (معارج/1و2)1
«سؤال كننده‌اي، عذابي را كه وقوعش حتمي است طلب مي‌كند. (او بداند كه اين عذاب) كافران را در برمي‌گيرد و هيچكس را توان دفعِ آن نيست.»

--------------------------------------------------------------------------------
1. مدارك علماي شيعه: بحارالانوار/37/ص136، الغدير/1/ص239 و برخي مدارك مربوط به اهل سنّت: تفسير غريب القرآن حافظ ابو عبيد هروي، دعاه الهداه حاكم حسكاني

شانزدهم ذي‌الحجّة سال دهم هجري قمري :
قافلة عظيم غدير همچنان درحركت است و از “مَرُّالظَّهْران” گذشته و به آبادي بعدي يعني “عُسفان” رسيده است.

تا جايگاه موعود راهي باقي نيست. جايي كه خداوند مقدّر داشته است تا رسولش، ولايت اميرالمؤمنين و يازده فرزند او عليهم السلام را به مردم ابلاغ كند و پس از اتمام حجّت با مسلمانان، علي را به فرمان رواييِ آنان منصوب كند، چراكه چند روزي بيشتر از عمر مباركش باقي نمانده است. آري، خداوند هيچگاه زمينش را بدون حجّت باقي نمي‌گذارد و پس از رسول خدا صلي‌الله‌ عليه و آله، اميرمؤمنان و فرزندانش عليهم السلام حجّت روي زمين خواهند بود.

از طرف ديگر، بنيان‌گذاران سقيفه مقارنِ ماجراي غدير، پيمان‌نامه‌اي امضا كرده و به نظام دادن لشكر خود پرداخته‌اند تا از رسيدن خلافت به اميرالمؤمنين عليه السلام جلوگيري كنند. در حقيقت در اين روز است كه صف‌آرايي جمل و صِفّين و نهروان شكل مي‌گيرد و آئين نو پاي اسلام به جاي آن كه انسان‌هاي خاكي را با دستورات الهي به افلاك ببرد، گرفتار جهنّم هوا و هوس‌ها مي‌شود. شماري دنيا طلب در بوستان دين لانه مي‌كنند و گروهي منافقانه به بهانة دفاع از دين، تيشة جاهليّت بر ريشة دين مي‌زنند.

تمام كج انديشي‌ها در تاريخ اسلام، از اين جا ريشه دارد و يكي از آثار اين پيمان نامة ناپاك و صحيفة شوم، آناني هستند كه صاحب غدير را به نام اسلام در محراب عبادت شهيد مي‌كنند و آب به آسيابِ مال پرستان و شهوتراناني مي‌ريزند كه از عدالت علوي گريزانند.

در صحيفة ملعونه خطوط نانوشته‌اي است كه غدير را تا قربانگاهِ كربلا مي‌كشاند.
چه آگاهانه فرمود امام صادق عليه السلام: «آن گاه كه آن پيمان نامه نوشته شد، حسين (عليه السلام) به شهادت رسيد.»1
... آري، اين راه خطا و اين بار كج، تا قيام موعود روزگاران، به منزل نخواهد رسيد.

--------------------------------------------------------------------------------

1. بحارالانوار/24/ص366 و 28/ص123

جبرئیل به پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم) : « هَنّاک اللهُ فی اَهلِ بَیتِک. »
در شأن نزول سوره هل اتی، نوشته اند : چون حسنین ، دو فرزند دلبند پیغمبر (صلی ا... علیه و آله و سلم) بیمار شدند ، امیر المؤمنین علی (علیه السلام) برای بهبودی آنان نذر کردند که سه روز پی در پی روزه بدارد.

حضرت زهرا و فرزندان هم به پیروی از آن حضرت، چنین نذری نمودند و در روز اول و دوم و سوم به هنگام افطار، غذای خود را به سائِل ( فقیر و یتیم و اسیر ) بخشیدند و فقط با آب افطار کردند. خداوند پیامبرش را از این فضیلت بزرگ آگاه ساخت و او را به وجود چنین اهل بیتی تبریک گفت و سوره هل اتی را در شأن پر برکت آن امام همام، نازل کرد.
وَ یُطعِمُونَ الطّعامَ عَلی حُبِّه مِسکیناً وَ یَتیماً وَ اَسیراً.
اکثر سیره نویسان، تاریخ نزول این سوره را روز 25 ذی حجه می دانند.

پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم) : « عَلیٌّ مِنّی کَنَفسی. »
مباهله، به معنای نفرین و درخواست عذاب الهی برای گروه باطل است. در شأن نزول آیه مباهله، گفته اند :

چون نصارای نجران از قبول اسلام سرباز زدند، خداوند به پیامبرش، فرمود : « قُل تَعالَوا نَدعُ اَبنائَنا و اَبنائَکُم و نِسائَنا و نِسائکُم و اَنفُسَنا و اَنفُسَکُم  » ( آل عمران / 59) بگو (ای پیامبر) بیایید تا فرزندان و زنان و جانهایمان را (علیه یکدیگر به نفرین) بخوانیم.
در تفسیر ثعلبی آمده : رسول خدا (صلی ا... علیه و آله و سلم) در روز مباهله ، در حالی که حسین شیرخواره را به سینه چسبانیده و دست حسن را در دست گرفته و علی و فاطمه به دنبال آن حضرت در حرکت بودند، به این عرصه پیکار حقّ و باطنی حاضر شد. آنگاه فرمود : آیا ایمان می آورید، یا نابودی شما را از خدا بخواهم؟
اسقف نجران به نصارا گفت : من کسانی را در این مباهله می بینم که اگر از خدا بخواهند کوهها را از جا بَر کَند، بر آورده می سازد؛ و اگر مباهله کنیم، همه هلاک می شویم و در روی زمین، جز مسلمانان، کسی باقی نمی ماند و پس از تسلیم، راضی به پرداخت جزیه ( دو هزار حُلّة قیمتی ) در سال شدند.
جریان مباهله که قرآن کریم ، حضرت علی (علیه السلام) را نفس و جان پیغمبر (صلی ا... علیه و آله و سلم) معرفی می کند در 24 ذی حجه، صورت گرفته است.

پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم) : « مَن اَرادَ ... وَ اِلی سُلَیمانَ ... فَلیَنظُر اِلی علیٍّ. »
معجزه سیر فضایی حضرت علی (علیه السلام) ( چون سلیمان پیغمبر ) با جمعی از مدینه تا شام ، و مکالمه با اصحاب کهف را ، انس بن مالک، چنین می گوید :

ما به دستور پیامبر (صلی ا... علیه و آله و سلم) همراه با علی (علیه السلام) در بساطی گرد آمدیم، بساطی که به فرمان علی (علیه السلام)، شبانه از مدینه، چون ابر در آسمان به پرواز درآمد و در کنار غاری به زمین نشست. شگفت زده پرسیدیم به کجا آمده ایم؟ فرمود: این جایگاه اصحاب کهف و رقیم است، برخیزید و به برادران خود سلام کنید. ما همه سلام نمودیم، اما جوابی نشنیدیم، تا اینکه نوبت به آن حضرت رسید، برخاست و سلام کرد، که ناگهان از درون غار سلامی با کمال تحیت و احترام بر او فرستاده شد. پرسیدیم چگونه سلام ما را بی جواب گذاشتند؟

خطاب آمد : ای اباالحسن! ما مأموریم تنها به پیامبر و وصیّ او پاسخ دهیم... دیری نگذشت که در بساط نشستیم و به مدینه برگشتیم، و نماز صبح را با پیامبر در مسجد به جا آوردیم.
وقوع این معجزه را مورخان، در شامگاه 23 ذی حجه و برخی در 21 ذی حجه آورده اند.

قائمیون

پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم) : « یا علی! اَنتَ اَخی و اَنَا اَخُوک. »
به هنگام نزول آیه « اِنّما المُؤمنُونَ اِخوَةٌ » (حجرات/10) ، پیامبر ، جمعی از مهاجرین و انصار را بنابر منزلتی که داشتند، با یکدیگر برادر قرار داد. و در پایان ، تنها حضرت علی (علیه السلام) را به برادری خود برگزید و دست او را به نشانه این افتخار، بلند نمود و دو بار فرمود :

« هذا اَخی فی الدُّنیا و الآخِرَةِ» « این ( علی ) برادر من است در دنیا و آخرت»
بدیهی است این برادری، که امیرالمؤمنین (علیه السلام) بارها در مواضع گوناگون، از آن به عنوان برتری خویش استدلال می کرد، تنها، هم پیمانی با پیامبر نموده، بلکه همان گونه که یکی از علمای بزرگ اهل سنت در کتاب « العمّدة » می گوید، این امتیاز بزرگ را پیامبر (صلی ا... علیه و آله و سلم) به علی (علیه السلام) اختصاص داد، زیرا فقط او را نظیر خود در اصل ( نسب ) -  عصمت ( آیه تطهیر ) -  ولایت ( آیه ولایت ) -  اداء تبلیغ ( سوره برائت ) - مولای امت ( حدیث غدیر ) - مماثلت نفس ( آیه مباهله ) و فتح باب مسجد و دیگر صفات و فضائل، غیر از نبوت، می دانست.
روز مواخات را، مورخان در سال اول هجری در 24 ذی حجه ذکر کرده اند.

قائمیون

پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم) : « عَلیٌّ وَلیّکُم مِن بَعدی. »
با نزول آیه ولایت ، حضرت علی (علیه السلام) به عنوان ولی و سرپرست مسلمین ، معرفی گردید. سبب نزول این آیه را، مفسرین چنین گفته اند :

روزی مستمندی به هنگام نماز ظهر در مسجد پیغمبر اظهار احتیاج کرد و چون پاسخی نشنید گفت : بارالها شاهد باش که کسی از یاران پیامبرت، مرا کمک نکرد. ناگهان حضرت علی (علیه السلام) در رکوع نماز ، با اشاره ، او را به جانب خود فرا خواند و انگشتری گرانبهای خویش را به او بخشید.
پیامبر اکرم (صلی ا... علیه و آله و سلم) که نظاره گر این صحنه بود، گفت خداوندا! هم چنان که برای موسی، وزیر و یاوری برگزیدی، برای من وزیری و یاوری انتخاب کن ، تا پشتیبانم باشد. که بی درنگ ، این آیه بر پیامبر اکرم (صلی ا... علیه و آله و سلم) نازل گشت :
اِنّما وَلیِّکُم اللهُ و رَسُولُه و الّذینَ امَنوا الّذینَ یُقیمُونَ الصّلاةَ و یُؤتُونَ الزَّکاةَ و هُم راکِعُونَ.
« فقط ولیّ و سرپرست شما، خدا و رسول و کسانی می باشند که ایمان به خدا آورده و در رکوع صدقه (انگشتری) می دهند. »
مورّخان ، این فضیلت را در 21 ذی الحجه نوشته اند.

قائمیون

پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) : اِنّ اللهَ اَمَرنی اَن اُزَوِّجَ فاطِمةَ مِن علیٍّ.
فاطمه ، یگانه گوهر عصمت زنان عالمیان ، چون به سن بلوغ رسید ، اشراف قریش برای خواستگاری او ، از یکدیگر سبقت می گرفتند ، و پیامبر (صلی ا... علیه و آله و سلم) در پاسخ همه می فرمود : « اختیار ازدواج فاطمه ، با خداست»

 تا اینکه روزی حضرت علی (علیه السلام) ( چنان که معمول آن زمان بود) با شرح و حیا به خانه پیامبر آمد ، سر به زیر انداخت و گفت :
ای رسول خدا! از خاطرم نمی رود که مرا از کودکی به آداب خود تربیت نموده و همواره پشت و پناهم بوده اید ، هم اکنون می خواهم همسری اختیار کنم که تسکین قلبم باشد و به خدمت شما رسیده ام تا از دخترتان فاطمه خواستگاری کنم.
پیامبر که چهره اش از شادی و مسرت می درخشید، فرمود: ای اباالحسن! خداوند عقد شما را در آسمان بسته است پیش از آنکه در زمین شما را به همسری هم درآورم.
مراسم عقد ، با کمال سادگی برگزار شد و در شب جمعه نوزدهم ذی حجه سال دوم هجری ، فضای خانه علی (علیه السلام) به نور زهرای اطهر ، روشن گردید و این دو دریای عصمت، به هم پیوستند.

قائمیون

پیامبر اکرم (صلی ا... علیه و آله و سلم) : « عَلیٌّ خَلیفَتی فیکُم فَاسمَعُوا له و اَطیعُوا. »

بعد از 25 سال از رحلت پیغمبر (صلی ا... علیه و آله و سلم ) سرانجام مردم با نگرشی روشن ، از هر سو برای بیعت به جانب اسوة حق و عدالت ، حضرت علی (علیه السلام) شتافتند و با اجتماع شورانگیز و بی نظیر ، در مسجد مدینه شاهد خطبه خلافت آن حضرت بودند ، که چنین آغاز فرمود : « ذِمَّتی بِما اَقُولُ رَهینَةٌ وَ اَنَا به زَعیمٌ... »
این خطبه معجزه آسا، به گفته ادیب توانا و عالم ربانی سید رضی (ره) در مرتبه ای از بالندگی و فن سخنوری است که زبانها از وصف آن عاجز و هیچ کس به عمق آن، دست یازی ندارد.
 
ویژگی های خطبه :
1. لزوم شایستگی کامل برای احراز مقام خلافت.
2. تحکیم وحدت و پرهیز از تفرقه و اختلاف.
3. سفارش به تقوا و دوری از گناه و معصیت.
4. رعایت قوانین اسلام، در پرتو قرآن و سنت پیامبر ( صلی ا... علیه و آله و سلم).
5. شناساندن اهل بیت پیامبر اکرم ( صلی ا... علیه و آله و سلم ) امتیازات آنان بر دیگران.
تاریخ ایراد این خطبه را، سیره نویسان در سال 35 هجری ، یک یا دو روز پس از قتل عثمان ، نقل کرده اند. که مقارن با بیستم ذی حجه می باشد.

در آن روز من به دستور پروردگارم ، برادر خود علی بن ابی طالب را راهنما (جانشین) برای امتم قرار دادم تا به وسیله ی او ، هدایت یابند. و همان روز خداوند دین خود را کامل ، و نعمت را بر جمیع امتم تمام کرد ، و اسلام را ( با ولایتعهدیش ) برای مردم پسندید.

بزرگداشت این روز خجسته، ( 18ذی الحجه ) و هفت روز بعد از آن تا 25 ذی الحجه، که هفت فضیلت و کرامت برجسته ( با اینکه فضائل آن حضرت بی شمار است ) در شأن حضرت علی (علیه السلام) به وقوع پیوسته و مورد اتفاق شیعه و اهلسنت می باشد، موجب تعظیم شعائر دینی و خشنودی پیامبر اکرم (صلی ا... علیه و آله و سلم) و ائمه معصومین (علیهم السلام) خواهد بود.
فضائل هفتگانه حضرت علی (علیه السلام) :
1. ( 19ذی حجه ) ازدواج با حضرت فاطمه (سلام ا... علیها).
2. ایراد خطبه خلافت و طرح برنامه حکومتی اسلام.
3. بخشش انگشتری در رکوع نماز و نزول آیه ولایت.
4. حدیث شریف بساط (سیر فضائی با جمعی از اصحاب).
5. عقد اخوت و پیمان برادری با رسول گرامی (صلی ا... علیه و آله و سلم).
6. مباهله، و نامیدن خداوند، آن حضرت را نفس و جان پیغمبر (صلی ا... علیه و آله و سلم).
7. ( 25ذی حجه) نزول سوره هل اتی در شأن حضرتش.
اینک، بطور فشرده، ماجرای این فضائل را با برخی مدارک تاریخی از شیعه و اهل سنت می نگریم.

قائمیون

 پانزدهم ذی الحجه سال دهم هجری قمری :
کاروانیان پس از خروج از مکه به منطقه "سیرف" رسیدند و از آنجا تا " مرالظهران " آمدند. هنوز تا " غدیر خم" چند منزل دیگر باقی است.
انتخاب منطقه "غدیر" از چند جهت قابل توجه است : اول این که در راه بازگشت از مکه، این محل کمی قبل از محل افتراق کاروان ها و تقاطع مسیرها است.

باز نشر از قائمیون

 چهاردهم ذی الحجه سال دهم هجری قمری :
در این روز مکه با میهمان عزیز خود، پیامبر خدا برای همیشه وداع کرد. به دستور الهی، حاجیان به حرکت در آمدند و سیل جمعیت که بیش از صد و بیست هزار نفر بود، به همراه حضرت، سفر پنج روزه تا غدیر را آغاز نمودند .

حتی پنج هزار نفر از اهل مکه و دوازده هزار نفر از اهل یمن - در جهتی مخالف مسیر دیار خود -  برای درک مراسم غدیر همراه حضرت آمدند.
بر اساس فرمان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله، حاجیان در مکه باقی نماندند و همه به قصد حضور در بزرگترین همایش تاریخی اسلام عازم میعادگاه غدیر شدند.
زمان ابلاغ آخرین رسالت نبوی هر لحظه نزدیک تر می شود و پیامبراکرم همچنان در اندیشه  سرانجام این رسالت است. در این که امیرالمومنین علیه السلام تنها فرد شایسته برای جانشینی رسول خدا است، دوست و دشمن شک ندارد، چرا که او اولین مسلمان و اولین نمازگزار در پشت سر پیامبراکرم است و در دعوت نزدیکان و انذار"عشیره اقربین"  اوست که  برادر، وصی و جانشین پیامبرمی شود، در" لیلة المبیت"، اوست که جان فدای نبوت می کند، در بدر اوست که کمر شرک را می شکند،  اُحد سرود " لافتی الاعلی،لا سیف الا ذوالفقار" برایش می سراید،  خیبر را او فاتح است ودر قرآن کریم آیه هایی از فضایل و مناقب  او  موج می زند و این همه را رسول خدا صلی الله علیه و آله بهتر از هر کسی می داند.

قائمیون

 دوازدهم ذی الحجه سال دهم هجری قمری :
امروز آخرین روز توقف در منا است و آخرین مراحل حج در حجة الوداع  به پایان خواهد رسید.