اشتغال‌زایی هدفی است که می‌تواند در مقابل کارایی صنعت قرار گیرد. زمانیکه به‌طور مشخص به‌دنبال حمایت از صنعت داخلی برای ایجاد اشتغال هستیم به نوعی با کارایی و ایجاد توان رقابتی درصنعت مقابله می‌کنیم. اگر کارخانه‌ای که با ۱۰۰ کارگر و با استفاده از شیوه‌های نوین تولیدی می‌تواند به تولید بپردازد را به صرف خلق مشاغل جدید با ۱۲۰ کارگر اداره کنیم، هزینه‌ها مشخصاً به‌طور مستقیم و غیرمستقیم افزایش خواهند یافت. افزایش بی‌دلیل کارکنان به دو جهت موجب افزایش هزینه‌ها و کاهش توان رقابتی سازمان‌ها می‌شود. نخست آنکه کارگران بیشتر، هزینه منابع انسانی را افزایش می‌دهند و البته دربرخی موارد این افزایش هزینه با کاهش هزینه‌های آموزش و توانمندسازی کارکنان جبران می‌شود که این کار هم خود هزینه‌ای برای اشتغال‌زایی می‌باشد. دوم اینکه کارگران بیشتر در بسیاری از موارد موجب خلق فعالیت‌های بی‌دلیل بیشتری در سازمان می‌شوند که شاید اساساً نوع این فعالیت‌ها از جنس “اتلاف” باشد و بعضاً این فعالیت‌های مازاد در آینده به‌عنوان بخشی از فرآیند تولیدی در جریان تولید سازمان تثبیت می‌شوند و حذف آنها با مشکلات و مخالفت‌های بسیاری همراه خواهد شد.
در مطلبی تحت عنوان “حمایت از صنعت داخلی” تا حدودی به این موضوع اشاره کرده بودم که حمایت از صنعت اگر بی‌رویه صورت پذیرد به بزرگترین عامل تضعیف صنعت تبدیل خواهد شد. این موضوع از آن جهت قابل توجه است که رئیس کنفدراسیون صنعت برای رفع مشکلات فعلی صنعت پیشنهاداتی از جنس همین حمایت‌های بی‌رویه را مطرح کرده‌اند؛ البته تشخیص اینکه صنعت ایران درحال حاضر در حوزه‌های مختلف در چه سطحی قرار دارد و تا چه‌ اندازه به اینگونه حمایت‌ها نیاز دارد کاریست بس دشوار، ولی می‌توان به این مطلب هم اشاره کرد که آنچه شرکت عظیمی همچون ایران‌خودرو را اینگونه تسلیم کرده‌ است، اتلاف‌های بیشماری است که سراسر وجود این غول  صنعت خودرو خاورمیانه را فراگرفته و این اتلاف‌ها هم معلول راه‌کارهای موقتی و زودگذری مانند همین حمایت‌ها می‌باشد.
فارغ از معیارهای مالی، امروزه یکی از معیارهای رتبه‌بندی شرکت‌ها توانایی آنها در مقابله با شرایط بحرانی می‌باشد که به نظر می‌رسد صنعت داخلی ایران به دلیل قرار داشتن در زیر چتر حمایتی دولت، در تقویت این معیار چندان موفق نبوده است. به‌ هر حال فرصتی که در بحران موجود می‌توان یافت، مجبور شدن تولیدکنندگان به بهره‌گیری از شیوه‌های نوین تولیدی و حذف “اتلاف‌های” فراوانی می‌باشد که توان رقابتی آنها را تضعیف کرده است.
نویسنده: مصطفی احمدی

کشورها برای توانمند ساختن صنایع خود و با هدف رقابت در بازارهای جهانی، حمایت‌هایی را به ‌شکل محدودیت‌های وارداتی و یا اعمال تعرفه‌ها به عمل میاورند. این حمایت‌ها مزایا و معایبی دارند. به‌عنوان نمونه زمانیکه کشوری اساساً فاقد صنعت خودروسازی است و به دلیل مسائل استراتژیک واقتصادی تصمیم می‌گیرد که در این عرصه وارد شود، قطعاً در سال‌های ابتدایی باید از این صنعت حمایت کند و آن را همچون طفلی که نیازمند آموزش و پشتیبانی است پرورش دهد و به بلوغ برساند. اما به نظر می‌رسد زمانی فرا خواهد رسید که دولت‌ها برای توانمند ساختن همین صنایع باید چتر حمایتی خود را از سر آنها بردارند و اجازه دهند در نبردهای رقابتی شرکت کنند و خود را توانمند سازند.
در کشور ما در سال‌های اخیر اقداماتی در این خصوص صورت پذیرفته است و خودروهای وارداتی که این روزها در خیابان‌ها مشاهده می‌شوند حاصل همین اقدامات هستند. ولی نکته‌ای که در این میان می‌توان به آن اشاره کرد این است که هیچ یک از خودرو‌های وارداتی در کلاس خودروهای داخلی نیستند و بیشتر آنها قیمتی به مراتب بالاتر از خودروهای تولید داخل دارند و از همین رو هیچ تهدید رقابتی برای صنعت خودروسازی داخلی محسوب نمی‌شوند. از طرف دیگر خودرو‌های داخلی ما در هیچ یک از بازارهای مطرح دنیا حضور ندارند و هرگز به رقابت با سایر خودروسازان نپرداخته‌اند و در واقع با گذشت بیش از سه دهه از حضور این صنعت در کشور ما، همچنان تولیدات خودروسازان فقط مشتریان داخلی را هدف گرفته است. از طرف دیگر باید توجه داشت که بازار داخلی بالاخره اشباع خواهد شد و این تولیدکنندگان برای ادامه بقا چاره‌ای جز یافتن بازارهایی به غیر از بازارهای داخلی ندارند، که حضور در آنها نیز ملزومات خاص خود را دارد؛ و نیازمند آن است که با استفاده از تکنیک‌های روز دنیا و بکارگیری نیروی انسانی و مشاوران کارآمد، سطح کیفی محصولات خود را به سطح بازارهای جهانی برسانیم و از نظر قیمت نیز بتوانیم با خودورسازان حاضر در بازارهای جهانی رقابت کنیم.
البته حمایت از صنایع داخلی بحث مختص به کشور ما نبوده و نیست و همه کشورها، حتی کشورهای صنعتی دنیا نیز برای حمایت از صنایع داخلی خود اقداماتی را انجام داده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به تحریم‌هایی که آمریکا و به بهانه‌های مختلف بر کالاهای چینی اعمال می‌کند، اشاره کرد. یکی از مباحثی که قبل از تشکیل اجلاس گروه هشت در ایتالیا مطرح شد، تحریم‌هایی بود که آمریکا قصد داشت برای واردات کالا از کشورهایی که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کنترل نمی‌کنند اعمال کند و چین این تحریم را بهانه‌ای برای ممانعت از ورود کالاهای چینی به بازارهای آمریکا می‌دانست و مخالفت خود را با آن اعلام کرده بود.

نویسنده: مصطفی احمدی