محور : زنان و جهاد اقتصادي
توصیه هایى به خانم هاى خانه دار براى تنظیم اقتصاد خانواده
تنظیم برنامه خانواده، بر اساس درآمد شوهر، موضوعى است که باید با دقت و کاردانى تمام، از سوى خانم خانه، صورت بگیرد و چون نمى توان درآمدها، خرج ها و خلق و خوى افراد را صددرصد با یکدیگر تطبیق داد، این کار به وسیله خانم خانه و بر اساس تجربیات خود او باید انجام شود. در این مبحث، فقط چارچوب کلى را مطرح مى کنیم و جزئیات آن را به عهده خانم خانه مى گذاریم.
ضرب المثل حکیمانه «بادآورده را باد مى برد» در تئاتر، فیلم و کتاب، لحظات بسیار مفرح، شیرین و دل چسبى را براى ما، به ارمغان آورده است. چقدر از دیدن پیرمردهاى خسیسى که در صحنه تئاتر با مأمور مالیات بر سر درآمد، چانه مى زدند و دستشان مى لرزید و اصولاً مطالبه او را چرند و مزخرف مى دانستند و به پرداخت مالیات تسلیم نمى شدند، خندیده ایم یا مثلاً در ضمن نمایش، از دیدن زن هاى جوان و خوش لباسى که به هیچ وجه در مقابل منطق شوهر، در خصوص کم خرج کردن، متقاعد نمى شدند و مثل بچه ها، لب هایشان را آویزان مى کردند و با کلماتى بچه گانه مى گفتند: «من نمى دونم؛ هر طورى شده، باید این پالتو پوست را برایم بخرى»، به وجد آمده ایم! نویسندگان و منتقدان اجتماعى، به قدرى کتاب و نمایش در خصوص خسّت، ولخرجى و اسراف نوشته اند که از حد خارج است و هر کدام از ما، به نوبه خود، چنین کتاب ها و نمایش هایى را خوانده و دیده ایم و به نظرمان عجیب و غریب و احمقانه جلوه کرده است و به آنها خندیده ایم.
نویسندگان خوش ذوق و آنهایى که نقایض اجتماعى را با دیده بصیرت و نکته سنجى مى نگرند، مشاهدات خود را به طرز جالب و زیبایى، ضمن داستان، در مقابل دیدگان ما مجسم مى کنند و به قدرى با مهارت، آن عیوب را برجسته مى سازند که ما آن را حمل بر شوخ طبعى نویسنده کرده، به وجد و سرور مى آییم؛ اما باید بدانیم که در زندگى حقیقى، هیچ مصیبتى رنج آورتر و غم انگیزتر از عدم لیاقت در امور مالى نیست. آن مردى که زیادتر از درآمد خود خرج مى کند و به اصطلاح «پایش از گلیمش درازتر است»، خوشمزه و خنده آور نیست؛ بلکه وى، پایه و اساس ورشکستگى و فلاکت خود را بنا مى گذارد. آن خانم ولخرج و بى مغزى که مثل بچه ها و از روى بى فکرى، یقه شوهر را مى چسبد و از او لباس ها و مدهاى روز را مى خواهد، جذاب و دلربا نیست؛ بلکه مانند سنگ آسیاب، به گردن شوهر آویخته شده، او را شکسته و خرد مى کند.
امروز قدرت خرید پول ما از ده یا حتى پنج سال پیش، خیلى کمتر شده است و زن ها باید با کشمکش و زد و خورد بى مانندى، این پول را به خرج خود برسانند. قیمت ها به وجه سرسام آورى بالا رفته، خرج زندگى، بسیار گران است؛ هزینه تحصیل، دفتر، قلم و کتاب بچه ها، به قدرى زیاد شده که واقعا معما و مشکلى است.
تصور این که اگر ما درآمد بیشترى داشته باشیم، تمام مشکلات و غصه هاى مالى ما حل مى شود، یک فکر سفسطه آمیز و بى معنى است. متخصصان علم اقتصاد مى گویند: درآمد زیادتر، درد را دوا نمى کند. السى استاپلتون که یکى از بزرگ ترین متخصصان علم اقتصاد است، عقیده دارد که غالب مردم، وقتى پولشان زیادتر مى شود، خرجشان را نیز بالا مى برند و در نتیجه، باز با بى پولى و کمبود، دست به گریبان هستند.
در مونترال بانک کانادا، کلاسى دایر شده است که به مشتریان خود، راه پول خرج کردن را مى آموزد و به آنها درس مى دهد که وقتى درآمدشان بالا رفت، آن اضافه درآمد را چگونه خرج و پس انداز کنند.
هنگامى که مشغول نوشتن این متن بودم، ضمن تحقیقاتى که براى جمع آورى مطلب به عمل مى آوردم، به کتابى درباره روابط خانوادگى برخوردم که نویسنده آن، یک روانشناس معروف بود. با کمال تأسف، باید بگویم که نویسنده این کتاب، در خصوص تنظیم بودجه، ضعف و ناتوانى عجیبى از خود نشان داده، اصولاً بودجه تعیین کردن را امرى غیرلازم و بى اهمیت به شمار آورده بود. این آقا مى نویسد:
«خرج کردن و اداره پول و درآمد خانواده، بسیار آسان است؛ هر وقت پول داریم، خرج مى کنیم و وقتى نداریم، زندگى را با صرفه جویى مى گذرانیم».
من تصدیق مى کنم که فکر و عقیده این نویسنده، بسیار سهل و ساده است؛ ولى به طور حتم، راه صحیح پول خرج کردن و تنظیم بودجه، این نیست! وقتى ما منطق نویسنده فوق را بررسى مى کنیم، زندگى قلندران و درویشان، جلو چشمانمان مجسم مى شود که با لاقیدى و بى اعتنایى، یاحق گویان، هر چه به دستشان برسد، یک روزه مى خورند و باقى هفته را روزه مى گیرند و همیشه نیازمند هستند.
بدون نقشه و بى فکر خرج کردن، یعنى آن که همه از درآمد و دسترنج شما بهره ببرند؛ غیر از خودتان. شما از درآمد خود به کفاش، نانوا، قصاب، بزاز و نجار، نفع برسانید؛ اما یک دینار براى خود کنار نگذارید.
با نقشه و عاقلانه خرج کردن، آن است که شما و خانواده تان، هر کدام یک سهم عادلانه از درآمد خود را پس انداز کنید.
تنظیم بودجه، نه مثل یک پیراهن ساده و آسان است و نه این است که شما صورت بالا بلندى از مخارج روزانه را تهیه کنید و یک ریال یک ریال همه را بنویسید؛ بلکه تنظیم بودجه، عبارت از نقشه مشخص و یک برنامه منظمى است که به شما کمک مى کند تا از درآمد و پولتان، حداکثر استفاده را ببرید.
بودجه اى که از روى عقل و تدبیر تنظیم شده باشد، شما را به هدف و آرزوهایى که در زندگى دارید، مى رساند. خرید خانه، باغ، ماشین، تحصیلات عالى براى بچه ها، پس انداز براى زمان پیرى، مسافرت و گردش، از هدف هاى مورد نظر هر خانواده هستند و انجام آنها، جز با تنظیم بودجه عاقلانه، میسر نخواهد بود.
وقتى شما از روى نقشه و حساب خرج کردید و مخارج هر ماه را آخر آن ماه از نظر گذراندید، به چشم خود مى بینید که براى هر چیز، چه مبلغ پول داده اید و اگر بعضى مخارج در نظر شما زائد باشد، آنها را حذف مى کنید تا هزینه آنها به مصرف چیزهاى مهم و لازم برسد. صورت حساب خرج ماهانه بهترین مشاور اقتصادى و راهنماى خرج و پس انداز شما خواهد بود.
اگر خداى نکرده شما از آن زن هایى هستید که عقل معاش نداشته، به تنظیم بودجه معتقد نیستید، از همین امروز، برنامه خرج و دخل را با تطبیق درآمدتان، تهیه کنید. باید بدانید که یک زن میانه رو که از روى عقل و نقشه خرج مى کند، مهم ترین کمک و خدمت را در راه موفقیت شوهر، انجام مى دهد. مردهایى که گرفتار زن ولخرج و مسرف هستند، هرگز روى موفقیت را نخواهند دید.
اگر شوهر شما راه پول درآوردن را مى داند، ولى آینده گر نیست و همه را از دست مى دهد، شما باید با منطق و عقل معاش، از آن جلوگیرى کنید و اگر زیاد محافظه کار است و خانواده را در فشار و تنگنا مى گذارد، حس اعتماد او را به خود جلب کنید و به او بفهمانید که شما نیز در پول خرج کردن، همان دل سوزى و تدبیر متقابل را دارید.
آیا ممکن است شما بتوانید در امر اقتصاد خانه، یک متخصص صلاحیت دار بشوید؟ بدون شک، بله. در آمریکا، در هر بانک، شعبه اى هست که مشتریان خود را به این قسمت راهنمایى مى کند. همچنین مشاوران اقتصادى متعددى نیز وجود دارند که با پرداخت مبلغ کمى پول، خرج و دخل و پس انداز خود را تنظیم مى کنند. همچنین با استفاده از مجله هاى مربوط به زنان و خانه دارى، شما مى توانید خوراک هاى مقوى، ویتامین دار و در عین حال، بسیار ارزان قیمت، تهیه کنید. معمولاً در مجله هاى مربوط به زنان، به شما نشان مى دهند که چگونه از لباس هاى از مد افتاده خود و شوهرتان، براى بچه ها، لباس بدوزید و از لباس هاى کهنه و مندرس، دستکش و کلاه بسازید؛ حتى تعمیر و ساخت مبل و اثاثیه منزل را نیز به شما یاد مى دهند.
با تمام این احوال، شما نمى توانید به نظریه متخصصان، متکى باشید و آن را راهنماى بودجه خانواده خود قرار دهید. براى آن که بودجه شما از نظر اقتصادى ارزش واقعى داشته باشد، باید به قامت خود شما بریده شود و مثل لباس، جزءجزء آن، روى اندام شما امتحان شود تا از هر جهت، برازنده شما و زیبا و راحت باشد. درآمد، موقعیت و مخارج هیچ خانواده اى، مثل خانواده دیگرى نیست. مشکلات و مسائلى که شما در امر پول خرج کردن و بودجه خود دارید، مثل صورت و اندامتان، با دیگران متفاوت است.
چند پیشنهاد که در تنظیم و تهیه بودجه خانواده، به شما کمک مى کنند، عبارتند از:
1. صورت دقیقى از مخارج خود تهیه کنید تا به چشم خود ببینید که درآمدتان چگونه و به کجا مى رود.
همان طور که پزشک، قبل از آن که مرض را تشخیص دهد، قادر به معالجه آن نیست، ما نیز تا عیب کارى را پیدا نکنیم، قادر به اصلاح آن نخواهیم بود. صرفه جویى، این نیست که ندانسته و نسنجیده، از مخارج خود حذف کنیم؛ ولى وقتى صورت حساب روشنى در دست داشتیم، با مراجعه به آن، به آسانى مى توانیم درک کنیم که چه مخارجى غیرضرورى است و با حذف آنها، مى توانیم حساب پس انداز خود را بالا ببریم. بنابراین حداقل براى مدت سه ماه، تمام مخارج خانواده را قلم به قلم در یک دفتر ثبت کنید.
من با این که بیشتر خرید و مخارج منزل را با چک مى پردازم، با این حال، صورت حساب خرج یک ماه خانواده را قلم به قلم، در یک دفتر، ثبت مى کنم و آخر هر سال، مخارج دوازده ماه را جمع مى کنم. نتیجه اى که من از این صورت حساب مى گیرم، بسیار عالى است؛ اولاً به طور روشن مى توانم بگویم که در عرض یک سال، چقدر پول غذا داده ام؛ چه مبلغ به مصرف لباس رسیده است؛ چقدر خرج پذیرایى و میهمانى شده و خرج امور متفرقه و شخصى و... شده است. با مراجعه به جمع کل مخارج سال قبل، مى توانم بگویم که چقدر هزینه زندگى خانواده ما بالا رفته است.
لازم نیست که شما هم به این نحو عمل کنید؛ بلکه همین قدر که چند ماه صورت مخارج را نگه داشتید و براى هر قلم، اعتبارى تعیین کردید، دیگر کافى است؛ اما من اصولاً دوست دارم که این صورت حساب سالانه را داشته باشم؛ تا اگر تصور کردم که در آن سال، براى لباس و لوازم شخصى، زیاد خرج کرده ام، با مراجعه به صورت حساب، از شک بیرون بیایم.
2. بر اساس احتیاجات خانواده و درآمد، براى مخارج سالانه خود، بودجه تنظیم کنید.
مخارج مشخص و غیر قابل تغییر را تعیین کرده، روى کاغذ بنویسید. مثلاً کرایه یک سال منزل، مخارج غذا، اقساط، وام ها و اقساط بیمه زندگى را که معین هستند، روى یک صفحه کاغذ، ثبت کنید. همچنین مبلغى براى احتیاجات دیگر از قبیل مخارج دکتر و دارو، لباس، خرج تحصیل بچه ها، خرج رفت و آمد و پول توجیبى براى خود و شوهرتان را نیز تخمین زده، به آن بیفزایید.
به طورى که همه مى دانیم، این کار، داراى اهمیت فراوان است و مستلزم تصمیم و همکارى نزدیک تمام خانواده و بعضى اوقات، امساک و خویشتن دارى است.
ما نمى توانیم در یک زمان، همه چیز داشته باشیم؛ ولى به طور قطع، مى توانیم چیزهاى غیرلازم، زائد و تجملى را فداى چیزهاى مهم و اساسى کنیم. آیا شما خرید یک خانه زیبا و راحت را به لباس، کفش و کلاه گران قیمت، ترجیح نمى دهید؟ آیا حاضرید نظافت، اتو و تعمیر لباس ها را خود انجام دهید و پول آن را به مصرف خرید یک فریزر خوب برسانید؟
وقتى شما، شوهر و بچه هایتان به چشم خود دیدید که براى هر منظورى، مبلغى معین، پیش بینى شده است و تجاوز از آن حد هم مقدور نیست، تصمیم مى گیرید که با گذشت و همکارى، به آرزوهاى خود، لباس عمل بپوشانید و حتى از آن مبلغ معین نیز صرفه جویى کنید تا به هدف هاى خود زودتر برسید.
3. ده درصد از درآمد سالانه خود را پس انداز کنید.
شما باید حداقل ده درصد از درآمدتان را براى خود، بچه ها و شوهرتان، پس انداز کنید و هرگز خود را از این کار، محروم نکنید. ممکن است که لیاقت و عقل معاش شما به حدى باشد که علاوه بر این ده درصد، مبلغ دیگرى نیز به منظور خرید خانه یا ماشین، پس انداز کنید.
متخصصان علم اقتصاد مى گویند: اگر شما بتوانید ده درصد از درآمد شوهرتان را پس انداز کنید، پس از چند سال، زندگى مرفه و آسوده اى خواهید داشت؛ به طورى که هر قدر قیمت ها و هزینه زندگى بالا رود، در اوضاع اقتصادى شما، تأثیرى نخواهد داشت.
زنى را مى شناسم که با جدیت تمام، این کار را انجام مى داد. روزى او به من گفت: در دورانى که بحران اقتصادى، سراسر کشور را فرا گرفته بود، حقوق شوهرش حتى به کمتر از نصف، کاهش یافت و آنها مجبور بودند که سعى کنند تا مخارجشان از حدود درآمد، بالاتر نرود و مثلاً براى صرفه جویى کرایه اتوبوس، غالبا راه درازى را پیاده طى مى کردند و براى خرید غذا، لباس و سایر نیازهاى زندگى، ساعت ها وقت و انرژى صرف مى نمودند تا کمى ارزان تر بخرند. با این حال، این زن و شوهر، هیچ گاه عادت دیرینه خود را که پس انداز ده درصد از درآمدشان بود، ترک نکردند.
این خانم، با کمال خوشحالى و سرافرازى، به من اظهار داشت:
«با این که ما به این پول احتیاج فراوان داشتیم و من بارها به این خیال افتادم که از پس انداز ده درصد درآمد صرف نظر کنم، اما امروز، بسیار خوشوقتم که آن عادت پسندیده را ترک نکردم و امروز در پرتو آن استقامت، داراى خانه و زندگى مرفه و نسبتا مجللى شده ایم».
4. حساب پس اندازى براى روز تنگ دستى و حوادث غیرمترقبه، باز کنید.
متخصصان علم اقتصاد، زن و شوهرهاى جوان و خانواده هاى نوبنیاد را راهنمایى مى کنند که از هر سه ماه حقوق، یک ماه آن را براى حوادث شوم پیش بینى نشده، پس انداز کنند؛ بدین معنى که در هر سال، حقوق چهارماه را ندیده انگاشته، همیشه این مبلغ را حاضر داشته باشند. همین افراد به ما اخطار مى کنند که اگر بنا باشد ما یک مرتبه حقوق یک ماه را پس انداز کنیم، برایمان دشوار و کارى غیرعملى است. براى این منظور، به جاى آن که مثلاً هر چهارماه یک بار، هزار دلار پس انداز کنیم، بهتر است هر هفته، به طور مرتب و بدون وقفه، مقدارى به حساب فوق بیفزاییم.
5. بودجه را با حضور اعضاى خانواده تنظیم کنید.
مشاوران علم اقتصاد، معتقدند که طرح و تنظیم بودجه، همیشه باید با حضور و همکارى تمام اعضاى خانواده باشد. همچنین اگر هر چند وقت یک بار جلسه اى تشکیل شود و درباره اوضاع اقتصادى و نقشه هاى بهبود وضع خانواده، با بچه ها صحبت گردد، روح همکارى در آنها ایجاد مى شود و روى بیشتر توقعات خود، قلم مى کشند و از این که از بعضى چیزها محروم شده اند، عصبانى نمى شوند.
نویسنده کتاب «ازدواج را موفقیت آمیز کنید»، مى نویسد: «بزرگ ترین عامل خوشبختى در ازدواج، عقل معاش است. پول خرج کردن، هنرمندى و مهارت مخصوصى مى خواهد که هر زنى از این هنر بهره مند باشد، وسایل رفاه و خوشبختى خانواده را فراهم مى آورد».
درست است که همه چیز را با پول نمى توان خرید، ولى اگر ما از روى علم و دانایى بدانیم که چگونه آن را خرج کنیم و سهم پس انداز خود را برداریم، آن سرمایه، موجب آرامش روح، نشاط و پشت گرمى اعضاى خانواده مى شود.
بنابراین بیایید به جاى آن که وقت خود را بیهوده تلف کنیم و با تشویش و اضطراب، عمر خود را از بین ببریم و بگوییم که چرا حقوق شوهرمان زیادتر نیست و چرا با آن خواستگار اولى که امروز ثروتمند است، ازدواج نکردیم، یاد بگیریم که با اعجاز عقل معاش، درآمد شوهرمان را طورى خرج کنیم که آینده همه تأمین شود. اگر زنى بداند که چگونه از هر یک ریال حقوق شوهرش، حداکثر استفاده را ببرد، به مرد، اشتیاق و حرارت مى دهد که زیادتر پول کسب کند.
منبع:
داروتى کارنگى، آیین همسردارى.
