محور : اقتصاد و اخلاق

ايثار وارزش آن

(ايـثـار) بـه مـعـنـى تـرجـيـح دادن و غـرض ديـگـران را بـر غـرض خـويـش مـقـدّم داشـتـن اسـت .  ودراصـطـلاح عـبـارت اسـت از بـخـشـش مـال بـه كسى ، با وجود احتياج به آن .  اين صفت ، بالاترين درجه جود و بخشش است و از مواسات نيز بالاتر مى باشد.
لاقـى نـام بـرده شـده اسـت . ايـثار، مواسات ، انفاق ، گذشت ، خيرخواهى و مانند اينها مبتنى بر (ديگر خواهى ) است و مسلمان واقعى ، كسى است كه تنها در فكر خود نبوده و بين خود وهمنوعان خود فرق نگذارد منافع آنها رامنافع خود بداند و درموارد لزوم آنان را برخود مقدم دارد.
قـرآن كـريـم ، (انـصـار) را كـه در حـال فـقـر، از بـرادران مـهـاجـر خـود، بـا تـقـسـيـم اموال و خانه هاى خويش پذيرايى كردند وآنان را برخود مقدّم داشتند، چنين مى ستايد:
( وَ يُؤْثِرُونَ عَلى اَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ) 
ديگران را برخود مقدم مى دارند، هرچند فقير و نيازمند باشند.
ى ) دربـاره ايـثـار پـر شـكوه اهل بيت (ع ) نازل شده كه ضمن تقديرفراوان از آنان ، نشانگر اهـمـيـت اسلام به روحيه ايثار و فداكارى است . در روايات و بيانات ائمّه طاهرين عليهم السلام تـعـبـيـرهـاى مـختلفى درزمينه ارزش ايثار به چشم مى خورد كه به چند نمونه از آنهااشاره مى كنيم :
را نـداشـت ، خداوند يكى ازمنزلهاى بزرگ آن حضرت را كه به واسطه آن برموسى و ديگران بـرترى يافته ، به وى نشان داد. موسى با ديدن آن انوار ومقام قرب خاص الهى نزديك بود قـالب تـهى كند، عرض كرد: (پروردگارا! محمد(ص ) را چگونه به اين كرامت رسانده اى ؟) خداوند پاسخ داد:
(بِخُلْقٍ إِخْتَصَصْتُهُ بِهِ مِنْ بَيْنِهِمْ وَ هُوَالاِْيثارُ) 
به خاطر صفتى او را از ميان مردم ، مخصوص به اين (كرامت ) گردانيدم و آن ايثار است .
سـيـره عـمـلى پـيـامبر اكرم (ص ) بيانگر اين است كه (ايثار) شعار آن حضرت بوده ، چنانچه نقل شده كه (هرگز سه روز پى درپى غذاى سير نخورد، تا از دنيا رفت واگر مى خواست مى توانست ولكن آ نچه داشت به مردم ايثار مى كرد.) 
على عليه السلام فرمود:
(اءَلاْ يثارُ سَجِيَّةُ الاَْبْرارِ، وَشيمَةُ الاَْخْيارِ) 
ايثار، خوى نيكوكاران و شيوه نيكان است .
در جاى ديگر فرمود:
(اءَلاْ يثارُ اَعْلى مَراتِبِ الْكَرَمِ وَاَفْضَلُ الشِّيَمِ) 
ايثار، بالاترين مرتبه جود و بخشش و برترين خصلتهاست .
با توجّه به اين روايات ، روشن مى شود، كه (ايثار) از پرشكوه ترين مظاهر اخلاق انسانى اسـت ، وتـنـهـا انـسـانـهـاى بـزرگـى بـه ايـن قـلّه بـلنـد صـعـود مـى كـنـنـدكه دوستى دنيا در دل ندارند ودركمال زهد و پارسايى زندگى مى كنند.

      ويژگيهاى ايثار گران

درقرآن كريم و روايات اسلامى ، درموارد متعدّد، خصوصيات و ويژگيهاى ايثارـ گران ذكر شده است كه ما در اين درس به برخى از آنها اشاره مى كنيم :
الف ـ ايمان و جهاد
خداوند تعالى ، ايثارگران انصار راكه در روزهاى دشوار و ايّام غربت اسلام به يارى دين خدا وپيامبر(ص ) برخاستند، به صفت (ايمان حقيقى ) ستوده ، آنها را در رديف مجاهدان راه خدا ذكر مى كند و مى فرمايد:
(وَالَّذيـنَ آمـَنـُوا وَهـاجـَرُوا وَجـاهـَدُوا فـى سـَبـيـلِ اللّهِ وَالَّذيـنَ آوَوْا وَنـَصَرُوا اُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً) 
آنـهـا كـه ايـمـان آوردنـد و هـجـرت كـردند و در راه خدا جهاد نمودند و آنها كه پناه دادند و يارى كردند، آنان مؤ منان حقيقى و راستين هستند.
و على عليه السلام مى فرمايد:
(اَلايثارُ اءَحْسَنُ الاِْحْسانِ وَاَعْلى مَراتِبِ الاْ يمانِ) 
ايثار بهترين احسان و بالاترين درجات ايمان است .
ايـثـارگـران بـه واسـطه ايمان راستين ، براحتى درصف مجاهدان راه خدا درآمده و با ايثار جان و مال ، دين خدا را يارى مى كنند.
ب ـ اخلاص
قـرآن كـريـم ، ايـثـار على (ع ) وخاندان گرامى اش را با صفت اخلاص مى ستايد كه آنان غذاى خود را با دست خود و با نياز شديدى كه به آن داشتند، به خاطر عشق به خدا، به مسكين ، يتيم واسير دادند و از اعماق وجودشان به آنها گفتند:
(إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللّهِ لا نُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلا شُكُوراً) 
ما شما را فقط براى خدا اطعام مى كنيم ، وپاداش و تشكرى از شما نمى خواهيم .
ج ـ زهد
ايـثـار گـران بـراثـر شـدّت زهد و دلبسته نبودن به دنيا، ديگران را به آسانى برخود مقدّم داشته ، خود را براى آسايش ديگران به رنج مى اندازند. آنان ، پارسايى خود را با (ايثار) زينت مى بخشند. پيامبراكرم صلى الله عليه و آله فرمود:
( اءَلاْ يثارُ زينَةُ الزُّهْدِ)  ايثار، زينت زهد و پارسايى است .
و على عليه السلام در خطبه متّقين مى فرمايد:
(نَفْسُهُ مِنْهُ فى عَناءٍ وَالنّاسُ مِنْهُ فى راحَةٍ) 
متّقى كسى است كه نفس او (به واسطه سختگيريهاى خودش ) از او دررنج است ومردم از ناحيه او در آسايشند.
د ـ كرامت نفس
ى هـسـتـنـد كـه درحـالت عـادى ، جـود وبـخـشـش وكـمـك بـه مـسـتـمـنـدان ، بـراى آنـان امـرى سهل و آسان است ، بطورى كه به آن عادت كرده اند؛ در صحنه هاى ازخود گذشتگى گوهرهاى پاك انسانى ، كرامت نفس ، پاكيزگى ، صفا وبلندى مرتبه نفوس خود را آشكار مى كنند و به تعبير اميرمؤ منان عليه السلام :
(عِنْدَالاْ يثارِ عَلَى النَّفْسِ تَتَبَيَّنُ جَواهِرُالْكُرَماءِ) 
هنگام ايثار، گوهرهاى (شرافت و بلندى مرتبه ) كريمان آشكار مى شود.
ازحذيفه عدوى نقل شده كه گفت :
به او آب بدهم ، ناله ديگرى برآمد. او نيز اشاره به مجروح سوّمى كرد. چون نزد وى رسيدم ، جـان داده بـود. بـه سوى هشام برگشم كه روح او نيز پرواز كرده بود. دراين هنگام به سوى پـسـر عـمـويـم بـاز گـشـتـم كـه او هـم از دنـيـا رفـتـه بـود. گـفـتـم : سـبـحـان الله ، ايـنـسـت ايثار. 
ه‍ ـ مروّت و جوانمردى
مـروّت و جـوانمردى ، لازمه ايثار و فداكارى است و ايثارگران به علت از خود گذشتگى ، به قلّه كمال انسانى ، دست مى يابند. حضرت على (ع ) دراين باره مى فرمايد:
(مَنْ آثَرَ عَلى نَفْسِهِ بالَغَ فِى الْمُرُوَّةِ) 
هـركـه ديـگـران را بـرخـود مـقـدّم بـدارد، درمـروّت وجـوانـمـردى بـه كمال رسيده است .

منبع : كتاب اخلاق اقتصادي