محور : اقتصاد و اخلاق

و يـا لحـظـه اى كـنـارشان بنشينند. چنين فرهنگى از خوى زشت تكبّر و فخر فروشى منشاء مى گـيـرد و سـبب فاصله عميق طبقاتى در جوامع بشرى مى شود واين فاصله تا آنجا عميق شده كه علاوه بر شكاف ظاهرى ، رفتار، فرهنگ وحتّى طرز تفكّر دارا و درويش هم با هم تفاوت پيدا مى كند.
سخنسراى شيراز مى نويسد :
رم سـنـگـيـن اسـت وكـتـابـه رنـگين ، و فرش رخام انداخته وخشت پيروزه درو به كار برده گور پـدرت را چه ماند، خشتى دو فراهم آورده و مشتى دو خاك برآن پاشيده ؟ درويش پسر اين بشنيد وگـفـت :تا پدرت زير آن سنگهاى گران برخود بجنبيده باشد، پدر من به بهشت رسيده بوده ) 

      ديدگاه اسلام

ديـن مـقـدّس اسـلام ، نه تنها ثروتمندى وتهيدستى را معيار ارزش انسانها نمى داند، بلكه به پـيـروانش دستور مى دهد باافراد فقير ومحروم بگونه اى آبرومندانه ودلسوزانه رفتار كنند وثروت وشادى خويش رابا آنان تقسيم كنند.
قرآن كريم مى فرمايد:
(وَاصـْبـِرْ نـَفـْسـَكَ مَعَ الَّذينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداوةِ وَ العَشِىِّ يُريدوُنَ وَ جْهَهُ و لاتَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُريدُ زينَةَ الْحَيوةِ الدُّنْيا...) 
نـفـس خـويـش راهـمراه كسانى پايدار بدار كه خداى خود را به صبح وشام مى خوانند و وجه خدا راخواهانند ودر طلب زينت زندگى دنيا چشمان (نظر وتوجّه )خود را از آنان مگردان .
پـيـامـبـر اكرم صلّى اللّه عليه وآله از طرف دشمنان مستكبرواشراف در فشار بود كه گروه مؤ منان فقير را از خود دور سازد. ازاين رو، خداوند دستور مى دهد كه در برابر اين فشار فزاينده ، صبر واستقامت كن و هرگز تسليم آنها مشو. 
رهبر بزرگ اسلام ، هنگام رحلت به علىّ عليه السّلام چنين وصيّت كرد:
(اوُصيكَ بِالصَّلاةِ عِنْدَ وَقْتِها ...وَ حُبِّ الْمَساكينِ وَ مُجالِسَتِهِمْ ) 
تورا به نماز اوّل وقت ودوستى وهمنشينى با درماندگان سفارش مى كنم .
امام سجّاد عليه السّلام نيز در دعا از خدا چنين مى خواهد:
(اَللّهُمَّ حَبِّبْ اَلىَّ صُحْبَةَ الْفُقَراءِ وَ اَعِنّى عَلى صُحْبَتِهِمْ بِحُسْنِ الصَّبْرِ) 
اى خداى من ! رفاقت وهمنشينى فقيران را محبوب من گردان و مرا با صبرى نيكو برهمنشينى آنها يارى فرما.
استاد شهيد مرتضى مطّهرى (قده ) مى فرمايد:
(زين العابدين (ع ) پيك محبّت بود. راه مى رفت ، هرجا كسى را مى ديد، هر جا غريبى را، فقير ومستمندى را مى ديد به خانه خودش مى آورد، خانه اوخانه مسكينان ويتيمان بود.) 

      آثار همنشينى با محرومان

هـمـنـشـيـنـى بـا افـراد باعث انس گرفتن به آنهاست .نشست وبرخاست با محرومان داراى فوايد وآثار خوبى است كه درزير به چند نمونه اشاره مى كنيم :
الف ـ الفت و يكپارچگى جامعه
هـمـنـشـيـنـى بـا مـحـرومـان باعث مى شود تا جامعه طبقاتى كه مورد نكوهش دين مقدّس اسلام قرار گـرفـته است از بين برود، وانسان ، خود را شريك غم آنها بداند، واز تكبّر وخودپسندى دورى كند.
ائمّه اطهار (ع ) به خاطر اين كه احساس همدردى رابه مردم ياد دهند، با فقرا ومحرومان هم غذا مى شدند وبه خانه آنها مى رفتند.
امـام حـسـن مـجـتـبـى عـليـه السـّلام گـروهـى از فـقـرا را ديـد كـه در حـال غـذا خـوردن بـودنـد، آنـهـا امـام رادعـوت كـردنـد وامـام نـيـز قبول كرد وبا آنها غذا خورد. بعد فرمود:
(اِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرينَ)  خداوند مستكبران را دوست ندارد .
امام خمينى قدّس سرّه مى فرمايد:
(اگـر (نـفـس ) تـاءنّف مى كند از مجالست با فقرا ومساكين ، تو دماغ او رابه خاك ماليده ، با فقرا مجالست كن ، هم غذا شو، همسفر شو، مزاح كن ....) 
ب ـ قناعت
رفـت وآمـد بـابينوايان ومشاهده زندگى آنها از نزديك سبب مى شود كه انسان از وضع زندگى خـويـش خـشـنود شود و روحيه قناعت وبى نيازى در او تقويت گردد برعكس ، همنشينى با مترفين وثروتمندان ، سبب افزونى حرص وآز مى شود.
امام باقر عليه السّلام فرمود:
(اِيّاكَ اَنْ تَطْمَحَ بَصَرَكَ اِلى مَنْ هُوَ فَوْقَكَ ...) 
مبادا به بالا دست خود چشم بدوزى .
وهمچنين براى به دست آوردن ، صفت قناعت مى فرمايد:
(اگـر مـى خـواهـى بـه انـدك اكـتـفـا نـمـايـى ، زنـدگـى رسـول خـدا صـلّى اللّه عـليـه وآله را بـه يـاد آور، كـه خـوراك او جو وشيرينى او خرما وهيزمش پوست درخت خرما بود، اگر به دست مى آورد.) 
ج ـ قدردانى از نعمتها
هـمـنـشينى با محرومان سبب مى شود تا انسان ازنعمتهاى الهى كه در اختيار او قرار گرفته است قدردانى كند. حضرت علىّ عليه السّلام فرمود:
(جـالِسِ الْفـُقَراءَ تَزْدَدْ شُكْراً)  با فقرا همنشينى كن تا سپاسگزارى راافزون كنى .
امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
(...اِيـّاكـُمْ وَ مـُجـالَسـَةَ الْمُلوُكِ وَ اَبْناءَ الدُّنْيا...وَ انْظُرْ اِلى مَنْ هُوَ دوُنَكَ فَتَكوُنَ لِاءَنْعُمِ اللّهِ شاكِراً، وَ لِمَزيدِهِ مُسْتَوْجِباً ...) 
ازهـمنشينى با پادشاهان وفرزندان دنيا دورى كنيد... ونگاه كن به پايين تر از خود تا اين كه از نعمتهاى خدا قدردانى كنى ، ولايق نعمتهاى فراوان خداشوى ....
امام باقر عليه السّلام فرمود:
(لا تُجالِسِ الْاءَغْنِياءَ فَاِنَّ الْعَبْدَ يُجالِسُهُمْ وَ هُوَ يَرى اَنَّ لِلّهِ عَلَيْهِ نِعْمَةٌ فَمايَقُومُ حَتّى يَرى اَنْ لَيْسَ لِلّهِ عَلَيْهِ نِعْمَةٌ) 
بـا ثـروتـمـندان مجالست نكن ، چرا كه انسان با آنها نشست وبرخاست مى كند درحالى كه اذعان داشـتـه خـداونـد بـه او نـعـمت داده است ، وليكن (پس از همنشينى باآنها) بر مى خيزد ومى پندارد خداوند به او هيچ نعمتى نداده است .
دـ تحمّل فقر
خـوب اسـت كـه غـيـر فـقـيـر بـا فـقـرا هـمنشينى كند و سختى ومشكلات زندگى آنها را ازنزديك بـبـيـنـد،تـااگـر روزى گـرفـتـار فـقـر شـد، بـتـوانـدآن راتحمّل كند.سعدى مى گويد:
هـرگـز از دور زمـان نـنـاليـده بـودم و روى از گـردش آسـمان درهم نكشيده مگر وقتى كه پايم بـرهـنه مانده بود واستطاعت پاى پوشى نداشتم ، به جامع كوفه درآمدم دلتنگ ، يكى را ديدم كه پاى نداشت ، سپاس نعمت حق به جاى آوردم و بر بى كفشى صبر كردم .
مرغ بريان به چشم مردم سير
كمتر از برگ تره بر خوان است
و ان كه را دستگاه و قوت نيست
شلغم پخته مرغ بريان است . 
ه‍ـبهره مندى ازشفاعت
انـسـانـهـايـى كـه در دنـيـا بـامحرومان هم غذا شده و همنشينى كرده اند، در آخرت ازمحبّت وشفاعت محرومان ومستضعفان برخوردارمى گردند.پيامبراكرم (ص ) فرمود:
فـقـرا بـسـيـار آشـنـايى كنيد و در نزد ايشان دستى داشته باشيد كه براى آنان دولتى خواهد بود(گفتند يارسول اللّه ، دولت آنها چيست ؟ فرمود:(در روز قيامت به ايشان گويند: بنگريد هـركـه بـه شـمـا خـوردنـى يـا آشـامـيـدنـى يـاپـوشـيـدنـى داده دسـتـش رابـگيريد و به بهشت بريد.) 
وـ نجات از جهنّم
هـمـنشينى با محرومان ودعوت آنها به منزل باعث مى شود كه خداوند انسان را مورد آمرزش خويش قرار دهد . امام صادق عليه السّلام مى فرمايد:
(...اِنَّهـُمْ اِذا دَخـَلوُا مـَنـْزِلَكَ دَخـَلوُا بـِمـَغـْفـِرَتِكَ وَ مَغْفِرَةِ عَيالِكَ وَ اِذا خَرَجوُا مِنْ مَنْزِلِكَ خَرَجوُا بِذُنُوبِكَ وَ ذُنُوبِ عَيالِكَ) 
فـقرا با آمدن به خانه تو مغفرت الهى را براى تو وخانواده ات مى آورند وهنگامى كه ازخانه ات خارج مى شوند باعث خارج شدن گناهان تو و خانواده ات مى شوند.
پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه وآله فرمود:
(اِنَّ لِكُلِّ شَْى ءٍ مِفْتاحاً وَ مِفْتاحُ الْجَنَّةِ حُبُّ الْمَساكينِ وَالْفُقَراءِ الصّابِرينَ وَهُمْ جُلَساءُ اللّهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ) 
هـمانا هرچيزى داراى كليدى است ، وكليد بهشت دوستى مسكينان وفقيران صابر است ، اينان روز قيامت همنشينان خداوند خواهند بود.
بـه امـيد آن كه فرمايش قرآن كريم و راه و روش معصومين (ع ) را الگوى زندگى خويش قرار دهـيـم وبـا هـمـنـشـيـنـى بـافـقـرا، يـتـيـمـان ومـسـكـيـنـان خـود را از رذايل اخلاقى پاك كنيم وبه صفات پسنديده آراسته شويم .

منبع : كتاب اخلاق اقتصادي