محور: انديشمندان اقتصادي

میلتون فریدمن اقتصاددان، برندهء جایزه نوبل و از نظریه‌پردازان کاپیتالیسم مدرن روز پنجشنبه در 94 سالگی به سبب ایست قلبی در خانه‌اش در گذشت. وی در 31 ژوییهء سال 1912 در ناحیهء بروکلین نیویورک متولد شد و در دوران کودکی و نوجوانی طعم بحران مالی خانواده را چشید. پدر او اغلب در شغل‌های مختلفی که داشت با شکست مواجه می‌شد و عمدتاً مادر نان‌آور خانه بود. اما جو خانواده گرم و صمیمی بود و به میلتون که چهارمین و آخرین فرزند و تنها پسر خانواده بود، توجه لازم می‌شد.فریدمن در 16‌سالگی دبیرستان را به پایان رساند و در همان سال پدرش از دنیا رفت. در سال 1932 میلتون در رشتهء ریاضی از دانشگاه «روت‌گرز» فارغ‌التحصیل شد.

بین سال‌های 1941 تا 1943 یعنی در دوران جنگ جهانی دوم او در وزارت دارایی به شغل تحقیقات مالیات مشغول بود.نیم قرن پیش طرفداری از بازار آزاد در مقابل دخالت دولت و نیز توصیه او به مبارزهء بانک‌های مرکزی با تورم مفهوم‌هایی عجیب در بین اقتصاددان‌ها بود.

وی تا زمان مرگ به شکل‌دهی کاپیتالیسم نو کمک کرد. فریدمن که در امور علمی فردی مبارزه‌جو محسوب می‌شد، مبانی علمی و اندیشه‌ای مبارزه با تورم، کاهش مالیات و سیاست‌های ضددخالت دولت رونالدریگان و مارگارت تاچر را فراهم کرد. وی همچنین نخستین مبانی دیدگاه‌های اقتصاد نو دربارهء دوران رکود بزرگ بیکاری، تورم و نرخ‌های مبادلهء ارز را ارایه کرد. بسیاری از این دیدگاه‌ها هنوز هم مورد اختلاف نظر است. برای مثال روسای بانک‌های مرکزی با غیرعملی محسوب کردن نظرات او، به توصیه‌هایش در زمینهء سیاست پولی عمل نمی‌کنند. اما عدهء کمی از اقتصاددانان‌ دیدگاه‌های فریدمن را دربارهء نقش صحیح دولت در اقتصاد ملی مورد چالش قرارداده‌اند.تاثیر دیدگاه‌های او در این حوزه بسیار فراگیر و جهانی بوده و اکنون نتایج آن را در کشورهای مختلف از جمله روسیه، شیلی، هنگ‌کنگ و شرق اروپا مشاهده می‌کنیم. اندیشمندان معتقدند; حرکت اقتصادها به سوی بازار آزاد و خصوصی‌سازی ریشه در اندیشه‌های میلتون فریدمن دارد. وی همچنین در درک بهتر فواید بازارهای رقابتی و آزاد نقش بزرگ داشته است. در حقیقت کارهای علمی او در حوزهء اقتصاد در سدهء بیستم از جمله نگارش کتاب «کاپیتالیسم و آزادی» در سال 1962 بر بسیاری از تصمیمات سیاستمداران غرب از جمله تاچر، نخست‌وزیر پیشین و رونالد ریگان تاثیرگذار بوده است.فریدمن در سال 1976 جایزهء نوبل اقتصادی را برای تحقیق روی نقش عرضهء پول در اقتصاد و افت و خیزهای نرخ تورم دریافت کرد. وی به شکل نظری توضیح داد که بانک‌های مرکزی با مدیریت میزان پولی که وارد نظام مالی می‌کنند، می‌توانند بدون اشتباهات پرهزینه تورم را کنترل کنند.بسیاری از اقتصاددان‌ها معتقدند; عوامل گوناگونی می‌تواند بر تورم تاثیر گذارد. در دههء 1970 وی با سیاست‌های پولی وزارت دارایی آمریکا بسیار مخالف بود. زیرا در آن دوران تورم و بیکاری روندی صعودی را می‌پیمودند. فریدمن در دههء 1960 همچنین این نظریه را تدوین کرد که نمی‌توانند بدون کاهش تورم بیکاری را کم کنند. اکنون این دیدگاه در بین بسیاری از روسای بانک‌های مرکزی در جهان طرفدار پیدا کرده است.از دید فریدمن بهترین تحقیقاتش به نحوهء تصمیم‌گیری مردم در زمینهء پول خرج کردن مربوط می‌شود. بر مبنای نظریهء او، در این زمینه که در عبارت «درآمد دایمی» خلاصه می‌شود، مردم بر مبنای دیدگاهی که نسبت به درآمد خود در بلندمدت دارند دربارهء پول خرج کردن تصمیم می‌گیرند، به این معنا که حوادث و رخدادهای ناگهانی نظیر رشد یا کاهش مالیات و درآمد ناگهانی نمی‌تواند تاثیر بزرگی بر رفتار افراد در حوزهء هزینه و مصرف داشته باشد. گاهشمار زندگی اقتصادی فریدمن 1932: فارغ‌التحصیلی از دانشگاه «روت گرز» 1941143: کار در وزارت دارایی آمریکا در زمینهء سیاست‌های مالیاتی 1946676: تدریس نظریه‌های اقتصادی در دانشگاه شیکاگو 1950: کار در پاریس به عنوان مشاور برنامهء مارشال 1953354: تدریس در دانشگاه کمبریج 1957: انتشار کتاب «نظریه‌ای در زمینهء کارکرد مصرف» 1962: انتشار کتاب «کاپیتالیسم و آزادی» 1964: انتشار کتاب «تاریخ پولی ایالات متحده 186771960» با همکاری آناشوارتز 1968: مشاور اقتصادی ریچارد‌نیکسون در انتخابات ریاست جمهوری 1976: دریافت جایزهء نوبل در رشتهء اقتصاد 1988: دریافت مدال آزادی از رییس‌جمهور و مدال ملی علم .-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

میلتون فریدمن برنده جایزه نوبل اقتصاد و حامی دائمی تئوری «بازارهای آزاد بدون دخالت دولت» روز پنج شنبه در سان فرانسیسکوی آمریکا در سن 94 سالگی درگذشت. به گزارش مهر، میلتون فریدمن از بنیانگذاران «مکتب شیکاگو در اقتصاد» بود. وی این مکتب را به همراه برخی از متفکران اقتصادی دیگر در این دانشگاه بر پایه تئوری «بازار آزاد و ضددولتی» بنیان نهاد. پیش از ظهور فریدمن، حامیان تئوری های دخالت دولت ایده های خود را بر دولت های فرانکلین روزولت تا لیندون جانسون تحمیل کرده بودند، اما از دهه 1970 با بروز تورم و رکود اقتصادی، ایده «اقتصاد آزاد» فریدمن به تدریج خود را بالا کشید.از آن پس بسیاری از اقتصاددانان، سیاستگذاران، و مردم معمولی به این نتیجه رسیدند که «دولت بزرگ» مانع توسعه بخش خصوصی است و از دوره دولت ریگان اقتصاد بازار آزاد توسعه یافت و اقتصاد دولتی را مغلوب کرد. فریدمن که اقتصاد بازار را تنها راه معضلات اقتصادی - سیاسی جهان معاصر می دانست، اقتصاددانی بود که جهان را به تفکر مجدد درباره ارتباط میان بخش خصوصی و دخالت دولت واداشت و خود را به قهرمان ایالات متحده آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپای مرکزی و آمریکای لاتین مبدل ساخت، قهرمانی که اقتصاد دولتی را مانع توسعه عدالت می دانست. «جورج شولتز» وزیر امور خارجه آمریکا که به مدت 50 سال دوستی دیرینه ای با فریدمن داشت، درباره مرگ او می گوید؛ فریدمن رفت، اما ایده های وی باقی خواهد ماند.«گری بکر» برنده جایزه نوبل اقتصاد که در مکتب شیکاگو نزد فریدمن درس خوانده است و همچنان از اعضای موثر این مکتب به شمار می رود، استاد خود را «بانفوذترین اقتصاددان قرن بیستم» می خواند. «جوزف استیگلیتز» برنده شهیر نوبل اقتصاد و منتقد شماره یک سیاست های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی که از دانشگاه کلمبیا برخاسته و تئوری های اقتصاددان های مکتب شیکاگو را به چالش کشیده است، می گوید؛ «فریدمن تاثیر عظیمی بر رویکرد عمومی و تئوری های اقتصادی داشت و یکی از رازهای موفقیت وی، جذابیت ظاهری اش بود. وی همواره می خواست بحث کند و دلیل بیاورد، وی آنقدر گشاده رو بود که که دوست داشتنش، آسان ترین کار بود».

از زندگی تا مرگ فریدمن در سال 1912 در نیویورک در خانواده ای اتریشی- مجاری به دنیا آمد و در نیوجرسی رشد کرد و در دانشگاه راجترز همزمان با تحصیل به عنوان ویراستار در روزنامه دانشگاه به کار پرداخت. در سال 1946 توانست مدرک دکترای اقتصاد را از دانشگاه کلمبیا دریافت کند و در همان سال تدریس اقتصاد در دانشگاه شیکاگو را آغاز کرد و این روند را تا 30 سال بعد ادامه داد.فریدمن در دانشگاه، مطالعاتی را درباره چگونگی رابطه چرخه های تورم و رکود با نوسانات عرضه پول آغاز کرد که در نهایت موجب شد وی جایزه نوبل اقتصاد سال 1976 را کسب کند و در همان سال از دانشگاه شیکاگو بازنشسته شد و به دانشگاه سانفرانسیسکو نقل مکان کرد تا تئوری های بازار آزاد خود را پیگیری کند. مشاور غیررسمی باری گلدواتر کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا و نیکسون و ریگان، با مطالعات خود، راه را برای سیاست های ضدتورمی بانک مرکزی آمریکا در دهه 1980 که به دوره طولانی مدت تورم نسبتا پایین انجامید، هموار ساخت. فریدمن همچنین مدال ملی علم و مدال آزادی ریاست جمهوری آمریکا را در سال 1988 دریافت کرد. وی برای پیگیری تئوری های خود همواره از کمک های «رز» همسرش که وی نیز یک اقتصاددان بود، بهره می برد و با همکاری وی چندین کتاب نیز به رشته تحریر درآورد.

میلتون و فریدمن در سال 1938 با یکدیگر ازدواج کردند.فریدمن با همکاری همسرش در سال 1979 یکی از مهمترین کتاب های پس از دوران «مانیفست کمونیست» را به رشته تحریر درآورد. کتاب «آزادی انتخاب» که خلاصه ای بود از 10 برنامه تلویزیونی، در ژانویه 1980 منتشر شد که در آن سیستم تامین اجتماعی در ایالات متحده را به نقد می کشید و طرح جدیدی به جای یارانه ها برای کمک به اقشار کم درآمد مطرح می کرد. وی با حمایت از اقتصاد آزاد، با اشاره به مشکلات اقتصادی کشورهای نفت خیز، ضمن اینکه نفت را از جهتی موهبتی الهی توصیف می کرد، از جهتی دیگر توضیح می داد که نفت می تواند به بلایی مشکل ساز تبدیل شود. فریدمن بهترین راهکار برای کشورهای نفت خیز را اعطای سهام یکسان نفتی به هر فرد بالای 21 سال می دانست که حق و مسوولیت یکسانی را برای همه ساکنان کشورهای نفتی ایجاد می کند. میلتون فریدمن، پژوهشگر ارشد موسسه هوور دانشگاه استانفورد و استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه شیکاگو بود که از سال 1946 تا 1976 در آنجا تدریس می کرد. وی بیش از 20 کتاب را تالیف کرد که یکی از مهمترین آنها سرمایه داری و آزادی (1962) است. زندگی نامه وی به قلم همسرش، رز فریدمن در سال 1998 با عنوان دو آدم خوشبخت به چاپ رسیده است. مارگارت تاچر، نخست وزیر اسبق انگلیس و جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا برای مرگ فریدمن بیانیه صادر کردند. منبع:کارگزاران وسرمایه27/8/85