محور : معرفی
  
يكي‌ از عوامل‌ مهم‌ توسعة‌ هر دانشي، توسعة‌ اطلاعات‌ و ارتباطات‌ بين‌ مؤ‌سسات‌ آموزشي‌ - پژوهشي‌ در آن‌ دانش‌ است. پس‌ از انقلاب‌ اسلامي، مراكز متعددي‌ به‌ امر آموزش‌ و تحقيق‌ در عرصة‌ اقتصاد اسلامي‌ پرداخته‌اند كه‌ معرفي‌ آن‌ها پيامدهاي‌ مثبت‌ فراواني‌ براي‌ محققان، مسؤ‌ولان‌ اجرايي‌ و سياست‌گذاران‌ به‌ همراه‌ دارد. يكي‌ از اين‌ مراكز كه‌ در عرصة‌ مباحث‌ اقتصاد اسلامي‌ فعاليت‌هاي‌ چشمگيري‌ داشته، پژوهشكده‌ اقتصاد دانشگاه‌ تربيت‌ مدرس‌ است. در اين‌ شماره‌  با وظايف‌ و عملكرد گروه‌ پژوهشي‌ اقتصاد اسلامي‌ آن‌ پژوهشكده‌ آشنا مي‌شويم.

گروه‌ پژوهشي‌ اقتصاد اسلامي‌ يكي‌ از چهار گروه‌ پژوهشي‌ پژوهشكدة‌ اقتصاد دانشگاه‌ تربيت‌ مدرس‌ است‌ كه‌ شوراي‌ گسترش‌ آموزش‌ عالي‌ در جلسة‌ 392 مورخ‌ 22/9/1376 با ايجاد آن‌ موافقت‌ قطعي‌ كرد.
اين‌ گروه‌ پژوهشي، داراي‌ پنج‌ عضو هيأت‌ علمي، يك‌ مدير و يك‌ معاون‌ است‌ كه‌ در غياب‌ مدير، وظايف‌ او را به‌ عهده‌ دارد. همچنين‌ گروه‌ پژوهشي‌ اقتصاد اسلامي‌ يك‌ كميتة‌ تخصصي‌ دارد كه‌ از اعضاي‌ هيأت‌ علمي‌ گروه‌ تشكيل‌ يافته‌ و تصميم‌گيري‌ در امور تخصصي‌ گروه‌ را عهده‌دار است.
وظايف‌ گروه‌ اقتصاد اسلامي‌
الف. انجام‌ طرح‌هاي‌ تحقيقاتي‌ مصوب‌ شوراي‌ پژوهشي‌
ب. همكاري‌ در انجام‌ پايان‌نامه‌هاي‌ دانشجويان‌ گروه‌ آموزشي‌ اقتصاد دانشگاه‌
ج. تهيه‌ و تدوين‌ برنامه‌هاي‌ گروه‌ جهت‌ ارائه‌ به‌ شوراي‌ پژوهشي‌ پژوهشكده‌
د. تهيه‌ طرح‌هاي‌ پيشنهادي‌ و شرح‌ خدمات‌ براي‌ طرح‌هايي‌ كه‌ از طرف‌ ديگر مؤ‌سسات‌ تقاضا مي‌شود.
ه'. تهيه‌ و تدوين‌ فهرست‌ عناوين‌ طرح‌هاي‌ داراي‌ اولويت‌ جهت‌ ارائه‌ به‌ شوراي‌ پژوهشي‌ پژوهشكده.
فعاليت‌هاي‌ گروه‌
گروه‌ پژوهشي‌ اقتصاد اسلامي‌ با توجه‌ به‌ امكانات‌ موجود، از بدو تأسيس‌ تاكنون‌ فعاليت‌هايي‌ را در جهت‌ اجراي‌ وظايف‌ زيل‌ انجام‌ داده‌ است:
الف. طرح‌هاي‌ پژوهشي‌ در زمينة‌ اقتصاد اسلامي‌
- طرح‌هاي‌ انجام‌ شده:
1. فيش‌برداري‌ اقتصادي‌ از آثار امام‌ خميني‌ / مسؤ‌ول‌ تحقيق: دكتر مرتضي‌ سامتي‌
2. بررسي‌ برخي‌ از عقود اسلامي‌ مندرج‌ در قانون‌ عمليات‌ بانكي‌ بدون‌ ربا / مسؤ‌ول‌ تحقيق: حميد بهمن‌پور
3. توزيع‌ درآمد و عدالت‌ اجتماعي‌ / مسؤ‌ول‌ تحقيق: دكتر مرتضي‌ سامتي‌
4. نظريه‌اي‌ در تبيين‌ الگوي‌ نظري‌ توزيع‌ درآمد در اسلام‌ و تحليلي‌ دربارة‌ امكان‌ تطبيق‌ آن‌ با نظام‌ اقتصادي‌ در ايران‌ / مسؤ‌ول‌ تحقيق: دكتر حسين‌ عيوضلو
- طرح‌هاي‌ در دست‌ اجرا:
1. شناسايي، گردآوري‌ و تدوين‌ ادبيات‌ اقتصاد اسلامي‌ / مسؤ‌ول‌ تحقيق: ميثم‌ موسايي‌
2. بررسي‌ موانع‌ و مشكلات‌ اجراي‌ قانون‌ عمليات‌ بانكي‌ بدون‌ ربا / مسؤ‌ول‌ تحقيق: مرتضي‌ عزتي‌
ب. انتشار كتاب‌ در زمينة‌ اقتصاد اسلامي‌
1. مباحثي‌ در اقتصاد خُرد - نگرش‌ اسلامي‌ / مترجم: دكتر حسين‌ صادقي‌
2. اقتصاد اسلامي: معرفت‌ها، ارزش‌ها و روش‌ها / مؤ‌لف: دكتر يدا دادگر
3. خلاصة‌ مقالات‌ نخستين‌ كنگرة‌ بررسي‌ انديشه‌هاي‌ اقتصادي‌ حضرت‌ امام‌ خميني1
4. خلاصة‌ مقالات‌ دومين‌ كنگره‌ بررسي‌ انديشه‌هاي‌ اقتصادي‌ حضرت‌ امام‌ خميني1
5. خلاصة‌ مقالات‌ نخستين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌
6. مجموعة‌ مقالات‌ نخستين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌
7. خلاصة‌ مقالات‌ دومين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌
‌    ‌كتاب‌ ماهيت‌ اقتصاد اسلامي‌ دربردارندة‌ مجموعة‌ مقالات، پرسش‌ و پاسخ‌ها و گفت‌وگوهاي‌ نخستين‌ نشست‌ تخصصي‌ محققان‌ اقتصاد اسلامي، در دست‌ چاپ‌ است.
ج. برگزاري‌ و مشاركت‌ در برگزاري‌ همايش‌
1. برگزاري‌ مشترك‌ نخستين‌ كنگرة‌ بررسي‌ انديشه‌هاي‌ اقتصادي‌ حضرت‌ امام‌ خميني1 با مؤ‌سسة‌ تنظيم‌ و نشر آثار حضرت‌ امام‌ خميني‌ (9 - 11 خرداد 1371)
2. برگزاري‌ نخستين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌ با همكاري‌ دانشگاه‌ مفيد (6 و 7 بهمن‌ 78)
3. برگزاري‌ مشترك‌ دومين‌ كنگرة‌ بررسي‌ انديشه‌هاي‌ اقتصادي‌ حضرت‌ امام‌ خميني1 با ستاد بزرگداشت‌ يكصدمين‌ سال‌ ميلاد حضرت‌ امام‌ خميني‌ (11 و 12 خرداد 1379)
4. برگزاري‌ نخستين‌ نشست‌ تخصصي‌ اقتصاد اسلامي‌ تحت‌ عنوان‌ «ماهيت‌ اقتصاد اسلامي» (6 دي‌ 1379)
5. برگزاري‌ يك‌دورة‌ سمينار «اقتصاد اسلامي» با مشاركت‌ دانشگاه‌ فردوسي‌ مشهد (7 دي‌ 79)
6. برگزاري‌ دومين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌ تحت‌ عنوان‌ «اقتصاد اسلامي‌ و تحو‌لات‌ معاصر» با مشاركت‌ شانزده‌ مركز آموزشي‌ - پژوهشي‌ وزارت‌ علوم، تحقيقات‌ و فنآوري‌ (2 و 3 آبان‌ 1380)
7. نخستين‌ نشست‌ تخصصي‌ «مدرسان‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ دانشگاه‌ها و مؤ‌سسات‌ آموزش‌ عالي‌ كشور» با مشاركت‌ دانشگاه‌ مازندران‌ (7 و 8 شهريور 1380، بابلسر).
گزارش‌ نخستين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌
در نخستين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌ كه‌ در روزهاي‌ 7 و 8 بهمن‌ 1378 برگزار شد، هيجده‌ مقالة‌ ذيل‌ را استادان‌ و صاحب‌نظران‌ دانشگاهي‌ ارائه‌ كردند:
1. بررسي‌ فقهي‌ مبادله‌ رشد و عدالت‌ اقتصادي‌ / حجت‌الاسلام‌ محمدرضا يوسفي‌
2. جايگاه‌ عدالت‌ در نظام‌ اقتصاد اسلامي‌ از ديدگاه‌ امام‌ خميني1 / مرتضي‌ عزتي‌
3. نگرشي‌ بر مفهوم‌ عدالت‌ اقتصادي‌ / دكتر صادق‌ بختياري‌
4. اسلام‌ و توسعة‌ اقتصادي، نگرشي‌ چند بُعدي‌ / علي‌محمد احمدي‌
5. تأمين‌ اجتماعي‌ در اسلام‌ / حجت‌الاسلام‌ محمدحسين‌ ابراهيمي‌
6. نظريه‌ عدالت‌ اقتصادي‌ در چارچوب‌ شريعت‌ اسلام‌ / حسين‌ عيوضلو
7. تأثير ساختار نظام‌ اقتصادي‌ اسلام‌ بر معادلات‌ و تحليل‌هاي‌ اقتصادي‌ كلان‌ / حجت‌الاسلام‌ سيدحسين‌ ميرمعز‌ي‌
8. توزيع‌ درآمد بين‌ عوامل‌ توليد / مهين‌ رضايي‌ و محمد لشكري‌
9. ساختار دوگانه‌ نظم‌ جديد اقتصادي‌ جهان‌ و جهتگيري‌ ضد‌ ربوي‌ اقتصاد اسلامي‌ / دكتر فرشاد مؤ‌مني‌
10. عقود ناظر بر نيروي‌ كار در فقه‌ و مقايسة‌ آن‌ با قرارداد كار / دكتر محمدجواد سلمانپور
11. جايگاه‌ بانك‌ در نظام‌ اقتصادي‌ اسلام‌ / دكتر حسين‌ كدخدايي‌
12. بررسي‌ و نقش‌ جايگاه‌ دولت‌ در نگرش‌ نظام‌ اقتصادي‌ اسلامي‌ / سكينه‌ اشرفي‌
13. بهره‌ و بانكداري‌ در اسلام‌ / دكتر ابراهيم‌ بيضايي‌
14. پژوهشي‌ دربارة‌ موضوع‌ و مفهوم‌ ربا با توجه‌ به‌ تحو‌لات‌ اقتصادي‌ عصر حاضر / ميثم‌ موسايي‌
15. هزينة‌ سرمايه‌گذاري‌ در يك‌ اقتصاد بدون‌ بهره‌ / اسماعيل‌ اوليايي‌
16. تفاوت‌ به‌كارگيري‌ نرخ‌ سود با نرخ‌ بهره‌ در اقتصاد مهندسي‌ و ارزيابي‌ طرح‌هاي‌ سرمايه‌گذاري‌ / دكتر علي‌رضا احمدي‌ و دكتر حسين‌ علي‌ احمدي‌
17. تئوري‌ محدوديت‌ ربا در قرض‌هاي‌ ضروري‌ و تأثير آن‌ بر كارايي‌ بانكداري‌ بدون‌ ربا / محمدامير نوري‌ كرماني‌
18. تحليلي‌ از مفاهيم‌ و نگرش‌هاي‌ مختلف‌ پيرامون‌ بهره‌ و ربا / دكتر رضا اكبريان.
‌    ‌در اين‌ همايش، سه‌ كارگاه‌ تخصصي‌ نيز با حضور صاحب‌نظران‌ در خصوص‌ موضوعات‌ زير برگزار شد:
1. كارگاه‌ تخصصي‌ در موضوع‌ پول، بانك‌ و سرمايه‌
2. كارگاه‌ تخصصي‌ در موضوع‌ دولت‌ و توسعة‌ اقتصادي‌
3. كارگاه‌ تخصصي‌ در موضوع‌ عدالت‌ در اقتصاد اسلامي.
گزارش‌ نشست‌ تخصصي‌ مدرسان‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ دانشگاه‌ها
در اين‌ نشست‌ كه‌ روزهاي‌ 7 و 8 شهريور 1380 در بابلسر برگزار شد، هشت‌ مقاله‌ به‌صورت‌ سخنراني‌ دربارة‌ تدريس‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ در دانشگاه‌ها به‌وسيلة‌ استادان‌ به‌ شرح‌ زيل‌ ارائه‌ شد:
1. عملكرد آموزشي‌ اقتصاد اسلامي‌ در رشتة‌ اقتصاد دانشگاه‌ها / دكتر سيدكاظم‌ صدر
2. كنكاشي‌ در روش‌شناسي‌ اقتصاد اسلامي‌ و تأملي‌ در تدريس‌ آن‌ در دانشگاه‌هاي‌ ايران‌ / دكتر منصور زرأنژاد
3. ضرورت‌ گنجاندن‌ مباحث‌ اقتصاد اسلامي‌ در كلية‌ مواد‌ درسي‌ اقتصاد / دكتر كريم‌ اسلام‌لوييان‌
4. بررسي‌ نگرشي‌ اساتيد دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ به‌ اين‌ دروس‌ / دكتر حسين‌ عيوضلو
5. بررسي‌ نگرشي‌ دانشجويان‌ نسبت‌ به‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ / مرتضي‌ عزتي‌
6. بررسي‌ راه‌هاي‌ ارتقاي‌ كيفيت‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ / محمدحسن‌ مشرف‌جوادي‌
7. مسائل‌ و مشكلات‌ تدريس‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ / دكتر ابوالقاسم‌ اثني‌عشري‌
8. ارزيابي‌ وضعيت‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ با تأكيد بر ديدگاه‌ مدرسين‌ / علي‌محمد احمدي‌
‌    ‌در اين‌ نشست، شش‌ كارگاه‌ تخصصي‌ نيز در زمينة‌ مسائل‌ و مشكلات‌ تدريس‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌ با حضور استادان‌ و صاحب‌نظران‌ به‌ اين‌ شرح‌ برگزار شد:
كارگاه‌ شماره‌ 1: بررسي‌ متون‌ درسي‌ دانشگاهي‌ اقتصاد اسلامي‌
كارگاه‌ شماره‌ 2: بررسي‌ مواد‌ درسي‌ و فهرست‌ مطالب‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌
كارگاه‌ شماره‌ 3: راه‌كارهاي‌ بهبود تدريس‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌
كارگاه‌ شماره‌ 4: پيش‌نيازهاي‌ لازم‌ براي‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌
كارگاه‌ شماره‌ 5: بررسي‌ امكان‌پذيري‌ ايجاد رشتة‌ اقتصاد اسلامي‌
كارگاه‌ شماره‌ 6: مسائل‌ پژوهشي‌ مدرسان‌ دروس‌ اقتصاد اسلامي‌
شايان‌ ذكر است‌ كه‌ پژوهشكدة‌ اقتصاد دانشگاه‌ تربيت‌ مدرس‌ با همكاري‌ شانزده‌ مركز آموزشي‌ و پژوهشي‌ در آبان‌ 1380، به‌ برگزاري‌ دومين‌ همايش‌ دوسالانة‌ اقتصاد اسلامي‌ اقدام‌ كرد كه‌ گزارش‌ تفصيلي‌ آن‌ در شمارة‌ سوم‌ مجله‌ اقتصاد اسلامي‌ به‌ چاپ‌ رسيد.

منبع : فصلنامه اقتصاد اسلامی 5