محور : توشه تبلیغ

گرد آورنده : نویسنده وبلاگ

1. بررسي آيه خمس
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّهِ[انفال/41].
1- جملهوَ اعْلَمُوا
كلمهفَأَنَّ
جمله آخر همه تاكيد است.
2- غنيمت به چيزهائى كه بدون دردسر به دست مى‏آيد و مخصوص غنائم جنگى نيست. غنم يعنى رسيدن به گوسفند سپس رسيدن به هر چيز گفته شده.
فَعِنْدَ اللّهِ مَغانِمُ كثِيرَةٌ[نساء/94].
قَالَ أَمِيرُ الْمُومِنِينَ عَلِي بْنُ أَبِي طَالِبٍ(ع):اغْتَنَمَ الْمَهَلَ[نهج البلاغه، خطبه 76].
سئوال: مورد آيه غنائم جنگى است؟
پاسخ: مورد آيهما آتاكمُ الرَّسُولُ[حشر/7].
هم فيى‏ء است، ولى يك قانون كلى است.
لا تُكلَّفُ نَفْسٌ إِلاّ وُسْعَها[بقره/233].
اجرت زنان شيرده است، ولى يك قانون كلى است.
قرطبى، ج4، ص284 وج15، ص164 و روح المعانى آلوسى، ج10. ص2 و المنار، ج10، ص307.
گفته‏اند كه معناى لغوى غنيمت مخصوص غنائم جنگى نيست. از همه گذشته بر فرض آيه غنائم جنگى را بگويد، خمس ساير چيزها را از روايات مى‏فهميم، مثلا نماز يوميه و طواف را در قرآن ونماز آيات را از حديث مى‏فهميم.
مثلا بعضى از غسل ها را در قرآن و بعضى ديگر را از حديث مى‏فهميم.
نكته: وجود لام در سه مورد اولى و عدم آن در سه مورد ديگر اشاره به چيست؟
اشاره به اين است كه آن سه مورد مالك و متصدى هستند و سه مورد ديگر مصرف هستند نه مالك و متصدى.
در قرآن مى‏فرمايد:وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيتِ[آل عمران/97].
اما مسائل ميقات، لباس كندن، لبيك گفتن، تعداد طواف و سعى و رمى جمرات، در قرآن نيست. و ما از سنت پيامبر و اهل بيت اينها را مي فهميمما آتاكمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ[حشر/7].
در آيه خمس نيز كيفيت آن را از روايات استفاده مى‏كنيم. قَالَ الرِّضَا(ع):إِنَّ الْخُمُسَ بَعْدَ الْمَئُونَةِ[من لا يحضره الفقيه، ج2، ص42].
1- در قرآن در دو موردلِلّهِآمده 1- حج:وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَيتِ[آل عمران/97].
2- خمس:فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ[انفال/41].
سهم خدا بايد در راه اهداف الهى صرف شود: 1- قانون الهى 2- شناخت خدا 3- اجراى احكام
2-وَ لِلرَّسُولِ:[انفال/41].
سهم پيامبر بايد در راه حفظ مكتب و امت پيامبر صرف شود نه شخص پيغمبر(آرى پيامبرى كه اجازه نداد پرده گل دار در برابرش باشد چگونه حاضر است خمس صرف منافع شخصى اش شود).
كلمهوَ لِذِي الْقُرْبى[انفال/41].
غير از ذوى القربى استذِي الْقُرْبىشخص خاص است ولىذَوِي الْقُرْبى[بقره/177].
همه بستگان هستند. روايات ذى القربى را امام معصوم معرفى كرده است. اين سهم صرف زندگى شخصى امام نمى‏شود، بلكه در راه اهداف امامت صرف مى‏شود.
4-وَ الْيتامى:[انفال/41].
سه سهم ديگر مربوط به فقراى جامعه است.

2. جايگاه خمس
در يك حركت عمومى بايد اقويا ضعفا را تقويت كنند و خلأها را پر كنند.
زندگى اجتماعى حكومت لازم دارد. حكومت خرج دارد. خرجش را بايد خود مردم بدهند، لكن از مردم گرفتن‏ها فرق دارد. از باب نمونه.
امتيازات خمس:
1- به مردم اطمينان است تا خودشان حساب كنند.
2- به محبوب‏ترين فرد و عالم‏ترين و باتقوا‏ترين انسانها مى‏دهد.
3- خطوط كلى مصرف را هم مى‏دانند.
4- با قصد قربت مى‏دهند.
5- پرداختن را غنيمت مى‏دانند نه غرامت.
6- تنها از طبقه‏اى كه در رفاهند و از مخارج سالانه اضافه دارند گرفته نمى شود.
7- هدف گيرنده نيز رشد دادن است: قَالَ الصَّادِقُ(ع):إِنِّي لآَخُذُ مِنْ أَحَدِكمُ الدِّرْهَمَ وَ إِنِّي لَمِنْ أَكثَرِ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَالًا مَا أُرِيدُ بِذَلِك إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا[كافى، ج1، ص538].
8- زمينه منت و تحقير ندارد، زيرا مردم به فقيه مي دهند و مستحقان از او مى‏گيرند.
9- قَالَ الرِّضَا(ع):فَعَلَى كلِّ مَنْ غَنِمَ مِنْ هَذِهِ الْوُجُوهِ مَالًا فَعَلَيهِ الْخُمُسُ فَإِنْ أَخْرَجَهُ فَقَدْ أَدَّى حَقَّ اللَّهِ مَا عَلَيهِ وَ تَعَرَّضَ لِلْمَزِيدِ وَ حَلَّ لَهُ بَاقِي مَالِهِ وَ طَابَ وَ كانَ اللَّهُ أَقْدَرَ عَلَى إِنْجَازِ مَا وَعَدَهُ الْعِبَادَ مِنَ الْمَزِيدِ وَ التَّطْهِيرِ مِنَ الْبُخْلِ عَلَى أَنْ يغْنِي نَفْسَهُ مِمَّا فِي يدَيهِ مِنَ الْحَرَامِ الَّذِي بَخِلَ فِيهِ بَلْ قَدْ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةَ وَ ذَلِك هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَخْرِجُوا حَقَّ اللَّهِ مِمَّا فِي أَيدِيكمْ يبَارِك اللَّهُ لَكمْ فِي بَاقِيهِ وَ يزْكو فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ الْغَنِي وَ نَحْنُ الْفُقَرَاءُ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُلَنْ ينالَ اللّهَ لُحُومُها وَ لا دِماوها وَ لكنْ ينالُهُ التَّقْوى مِنْكمْ[(حج/37)]فَلَا تَدَعُوا التَّقَرُّبَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْقَلِيلِ وَ الْكثِيرِ عَلَى حَسَبِ الْإِمْكانِ وَ بَادِرُوا بِذَلِك الْحَوَادِثَ وَ احْذَرُوا عَوَاقِبَ التَّسْوِيفِ فِيهَا فَإِنَّمَا هَلَك مَنْ هَلَك مِنَ الْأُمَمِ السَّالِفَةِ بِذَلِك وَ بِاللَّهِ الِاعْتِصَامُ[فقه الرضا(ع)، ص293].
10- در بينش ما كه از روايات گرفته‏ايم اين است كه زمين و همه ذخائر آن براى خدا و خليفه اوست اگر چه افراد و گروهها غصب كردند.فى الوافى كتاب الخمس... قَالَ الْكلَينِي (ره) فَكانَتِ الدُّنْيا بِأَسْرِهَا لآِدَمَ وَ صَارَتْ بَعْدَهُ لِأَبْرَارِ وُلْدِهِ وَ خُلَفَائِهِ فَمَا غَلَبَ عَلَيهِ أَعْدَاوهُمْ ثُمَّ رَجَعَ إِلَيهِمْ بِحَرْبٍ أَوْ غَلَبَةٍ سُمِّي فَيئاً (فيى‏ء يعنى رجوع)[كافى، ج1، ص538].
قَالَ الْبَاقِرُ(ع):وَجَدْنَا فِي كتَابِ عَلِي (ع) "إِنَّ الْأَرْضَ لِلّهِ يورِثُها مَنْ يشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ "(اعراف/128) ئأَنَا وَ أَهْلُ بَيتِي الَّذِينَ أَوْرَثَنَا اللَّهُ الْأَرْضَ وَ نَحْنُ الْمُتَّقُونَ وَ الْأَرْضُ كلُّهَا لَنَا"[كافى، ج1، ص407].

3. فلسفه سهم سادات
1- آيا پرداخت نصف خمس به سادات تبعيض خويشاوندى و امتياز نژادى نيست؟
اولا: خمس به همه سادات داده نمى‏شود، بلكه به فقراء سادات.
ثانيا: تنها به مقدار نياز يك سال نه بيشتر؛ بنابراين مخصوص از كارمانده ها، كودكان و يتيمان و...
ثالثا: سادات از زكات محرومند.
رابعا: از نصف خمس مى‏توانند استفاده كنند نه آنكه تمام خمس مال آنهاست، بلكه به مقدار رفع نياز و باقى به خزانه دولت ريخته مي شود؛ همانگونه كه اگر خمس كم بود بايد از بيت المال و يا سهم زكات به آنهاداد. بنابراين دو صندوق است؛ يكى خمس يكى زكات هر صندوقى يكنواخت(تامين نياز يك سال براى كساني كه بالقوه و نه بالفعل درآمدى ندارند) سادات از خمس و بقيه از زكات سهم دارند فرق زكات و خمس از ماليات و جزء اموال عمومى، ولى خمس از اموال هائى است كه مربوط به حكومت است و پيامبر(ص)خواسته تا دست بستگان خود را از اموال عمومى دور نگهدارد تا نگويند پيامبر(ص)خواسته تا دست بستگان خودرا بر اموال عمومى حاكم كند و اگر فقيرى در سادات بود خود حكومت او را به مقدار ساير فقراء تامين كند.
1- سادات از گرفتن زكات محرومند.
2- جدا شدن دو صندوق (خمس - زكات) براى مشخص شدن سادات است. تا نسب پيغمبر از بين نرود و هر سيدى نشانه‏اى از پيغمبر باشد.
3- تا محبت مردم به سادات سبب قرب آنها به رسول الله باشد. رسول الله(ص)فرمودند: "من شفيع چهارگروه هستم:
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص):أَرْبَعَةٌ أَنَا لَهُمْ شَفِيعٌ يوْمَ الْقِيامَةِ:
الف:الْمُكرِمُ لِذُرِّيتِي مِنْ بَعْدِي
ب:وَ الْقَاضِي لَهُمْ حَوَائِجَهُمْ
ج:وَ السَّاعِي لَهُمْ فِي أُمُورِهِمْ عِنْدَ مَا اضْطُرُّوا إِلَيهِ
د:وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ بِقَلْبِهِ وَ لِسَانِهِ[عيون أخبار الرضا(ع)، ج1، ص253].

4. پاسخ شبهه
حفظ حوزه‏ها:
سهم امام(ع)پشتوانه مرزبانان دين است.
قَالَ الْهَادِي(ع):لو لا من يبقى بعد غيبة (قائمنا) الإمام من العلماء الداعين إليه و الدالين عليه و الذابين (عنه) و عن دينه بحجج الله و المنقذين لضعفاء عباد الله من شباك إبليس و مردته (و من فخاخ النواصب) لما بقي أحد إلا ارتد عن دين الله و لكنهم الذين يمسكون أزمة قلوب ضعفاء الشيعة كما يمسك صاحب السفينة سكانها أولئك هم الأفضلون عند الله عز و جل[عوالي اللآلي، ج1، ص19].
قَالَ الصَّادِقُ(ع):علماء شيعتنا مرابطون في الثغر (مرز) الذي يلي إبليس و عفاريته يمنعوهم عن الخروج على ضعفاء شيعتنا و عن أن يتسلط عليهم إبليس و شيعته و النواصب ألا فمن انتصب لذلك من شيعتنا كان أفضل ممن جاهد الروم و الترك و الخزر ألف ألف مرة لأنه يدفع عن أديان محبينا و ذلك يدفع عن أبدانهم[احتجاج، ج1، ص17].
وَ لَقَدْ زَينَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابِيحَ وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّياطِينِ وَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذابَ السَّعِيرِ[ملك/5].
الأفضلون عند الله عز و جل[عوالي اللآلي، ج1، ص19].
 

منبع : توشه تبلیغ حجه الاسلام و المسلمین قرائتی