محور : توشه تبلیغ

گرد آورنده : نویسنده وبلاگ

 به چه چيزهايي زكات واجب است؟

ـ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع)قَالَ:وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الزَّكاةَ عَلَى تِسْعَةِ أَشْياءَ الْحِنْطَةِ وَ الشَّعِيرِ وَ التَّمْرِ وَ الزَّبِيبِ وَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ وَ عَفَا عَمَّا سِوَى ذَلِك قَالَ يونُسُ مَعْنَى قَوْلِهِ إِنَّ الزَّكاةَ فِي تِسْعَةِ أَشْياءَ وَ عَفَا عَمَّا سِوَى ذَلِك إِنَّمَا كانَ ذَلِك فِي أَوَّلِ النُّبُوَّةِ كمَا كانَتِ الصَّلَاةُ رَكعَتَينِ ثُمَّ زَادَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فِيهَا سَبْعَ رَكعَاتٍ وَ كذَلِك الزَّكاةُ وَضَعَهَا وَ سَنَّهَا فِي أَوَّلِ نُبُوَّتِهِ عَلَى تِسْعَةِ أَشْياءَ ثُمَّ وَضَعَهَا عَلَى جَمِيعِ الْحُبُوبِ[كافى، ج3، ص509].
ـ قَالَ الصَّادِقُ(ع):جَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الصَّدَقَةَ فِي كلِّ شَيءٍ أَنْبَتَتِ الْأَرْضُ إِلَّا الْخُضَرَ وَ الْبُقُولَ وَ كلَّ شَيءٍ يفْسُدُ مِنْ يوْمِهِ[تهذيب الاحكام، ج4، ص65].
1ـ نه چيز:
گندم، جو، خرما، كشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند.
ولى از بعض روايات معتبره استفاده مى‏شود كه زكات بنا به اصل تشريع براى تمام محصولات زمينى بوده نه منحصر به 9 چيز و نبى اكرم ‏از غير 9 چيز كه بخشيده قهرا بخشش او بخشش حكومتى است و دولت اسلامى هر زمان به حسب صلاح ديد و نياز مجتمع اسلامى مى‏تواند بخشش را بردارد و از روئيدنى‏هاى ديگر هم زكات بگيرد.[مالكيت اسلام، على تهرانى]
2ـ دسته‏اى ديگر از روايات مى‏گويند زكات بر هر چيز غير از سبزى و امثال آن است. از آن طرف در آخر روايات كه زكات را بر 9 چيز مى‏داند، جمله:عفى رسول اللهآمده. جمع اين دو دسته به اين است كه بگوئيم:
زكوة و مقدار و تعيين آن به دست حكومت اسلامى است و شخص پيامبر چون در زمان حكومتش زكوة 9 چيز براى مصرف اهدافش كافى بود، از بقيه عفو كرد. شاهدش اين كه:
الف: على(ع)بر اسبان عربى، دو دينار و غير عربى، 1 دينار ماليات بست. از متن حديث استفاده مى‏شود كه قبل از حضرت در زمان پيامبر(ص)بر اسب ماليات نبوده و بر حسب صلاح ديد مقام حكومت، ماليات اضافه شده.
على بن مهزيار، گويد: عبد الله بن محمد، به امام رضا(ع)نوشت كه امام صادق(ع)فرموده كه زكات بر 9 چيز است و زكات باقى اموال را عفو فرمود. كسى از امام صادق(ع)پرسيد كه در مناطق ما برنج چند برابر گندم موجود است. آيا زكات ندهند؟ فرمود: عجبا من به تو مى‏گويم پيامبر از باقى اموال عفو فرمود، تو مى‏گوئى برنج داريم؟ هر چه دارى،...داشته باش. پيامبر مى‏دانست كه بعضى مناطق، برنج دارند، ولى در عين حال عفو فرمود. آرى اين ماجرا را به امام رضا(ع)مى‏نويسد. امام رضا(ع)بعد از تصديق سخنان و نقل و بيان كار پيامبر و امام صادق(ع)مى‏فرمايد: ولى زكات بر هر چيزى است كه با صاع كيل شود. اشاره به اينكه كار پيامبر(ص)و امام صادق در زمان حكومت آن دو بزرگوار، صحيح است، ولى در زمان حكومت من برنج و هر چيزى كه با صاع كيل شود، بايد زكاتش داده شود:
عَنْ عَلِي بْنِ مَهْزِيارَ قَالَ: "قَرَأْتُ فِي كتَابِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ (ع) جُعِلْتُ فِدَاك رُوِي عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ قَالَ وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الزَّكاةَ عَلَى تِسْعَةِ أَشْياءَ عَلَى الْحِنْطَةِ وَ الشَّعِيرِ وَ التَّمْرِ وَ الزَّبِيبِ وَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْغَنَمِ وَ الْبَقَرِ وَ الْإِبِلِ وَ عَفَا رَسُولُ اللَّهِ (ص) عَمَّا سِوَى ذَلِك فَقَالَ لَهُ الْقَائِلُ عِنْدَنَا شَيءٌ كثِيرٌ يكونُ بِأَضْعَافِ ذَلِك فَقَالَ لَهُ مَا هُوَ فَقَالَ لَهُ الْأَرُزُّ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَقُولُ لَك إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) وَضَعَ الصَّدَقَةَ عَلَى تِسْعَةِ أَشْياءَ وَ عَفَا عَمَّا سِوَى ذَلِك وَ تَقُولُ إِنَّ عِنْدَنَا أَرُزّاً وَ عِنْدَنَا ذُرَةً قَدْ كانَتِ الذُّرَةُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ‏فَوَقَّعَ‏كذَلِك هُوَ وَ الزَّكاةُ فِي كلِّ مَا كيلَ بِالصَّاعِ"[تهذيب الاحكام، ج4، ص5].
ولى اكثر فقها عموم زكات را حمل بر استحباب كرده‏اند، نظير اينكه رواياتى آمده در تحليل خمس. با اينكه متن و صريح قرآن است و مصارفش در هر زمانى هست. پس تحليل موسمى و حكومتى بوده تا شيعيانش كه پول به امام مى‏رساندند شناخته نشوند و خطرى براى امام و خودشان پيش نيايد؛ زيرا در آن روايات آمده كه اگر ما در اين زمان شما را به دادن خمس وادار كنيم، با انصاف با شما عمل نكرده‏ايم. زيرا از يك سو پرداخت مشكل است و از سوى ديگر اگر تحليل نكنيم، مال مخلوط و سبب عدم طهارت ولد مى‏شود. (و رواياتى كه تحليل كلى را در تمام سال‏ها مى‏داند، ضعيف السند است.)
ـ گر چه طبق فتاواى مراجع، زكات به 9 چيز تعلق مى‏گيرد، ولى به گفته علامه محمد تقى جعفرى، چون دليل زكات، در آيات و روايات آمده، (فقر زدايى) تا آنجا كه مى‏خوانيم: اگر زكات پرداخت شود، فقيرى باقى نمى‏ماند و اگر خدا مى‏دانست اين مقدار كافى نيست، مقدار زكات را بيشتر مى‏كرد.
اين دليل مى‏تواند با محوريت و اصل فقر زدايى، دست فقيه را بازگذارد كه به مقدار نياز بگيرد و بپردازد.
ـ در اصطلاح اصولى، آن جا كه حكمى همراه با علت است و به اصطلاح منصوص العلة است، تا محقق شدن معلول، قدرت مانور هست.
 

منبع : توشه تبلیغ حجه الاسلام و المسلمین قرائتی