محور : اقتصاد


اسفندياري علي اصغر,جمال منش آرش
 
 
 اقتصاد زيرزميني شامل آن دسته از فعاليت هايي است که به طور قانوني يا غيرقانوني انجام شده و در جايي ثبت نمي شوند. فعاليت هاي خارج از حيطه اقتصاد رسمي در چهار بخش خانوار، غيررسمي، نامنظم و غيرقانوني قابل تفکيک است.
طبيعت پنهاني اقتصاد زيرزميني، اندازه گيري و مطالعه مستقيم آن را با مشکل روبرو مي سازد و به همين دليل بيشتر روش هاي اندازه گيري رايج، روش هاي تخمين غيرمستقيم اين فعاليت هاست و با فروض محدود کننده بسياري همراه است.
در دو دهه اخير، اندازه گيري حجم اقتصاد زير زميني و بررسي علل و آثار آن، بيش از گذشته مورد توجه اقتصاد دانان واقع شده و بخش بزرگتري از ادبيات اقتصادي به نتايج و مطالعات صورت گرفته در اين باره اختصاص يافته است.
اگر چه شواهد و قراين، حاکي از احتمال گستردگي حجم اين پديده در اقتصاد ايران است. اما مطالعات انجام شده پيرامون ماهيت، حجم، علل و آثار آن بر عرصه هاي اقتصادي و اجتماعي کشور، محدود بوده است.
اين مقاله ضمن بر شمردن روش هاي مختلف سنجش حجم اقتصاد زيرزميني، با استفاده از روش رگرسيوني تقاضاي پول به بررسي اين پديده طي سال هاي 79-1355 پرداخته است.
در الگوهاي تخمين زده شده، متغيرهاي بار مالياتي، بار ارزي، شاخص مواد مخدر، نرخ متوسط تعرفه و مابه التفاوت نرخ ارز به عنوان عوامل شکل گيري و تحول اقتصاد سياه در ايران و متغيرهاي تقاضا براي اسکناس و مسکوک و تقاضا براي پول به عنوان شاخص هاي منعکس کننده آثار اقتصاد سياه به کار رفته اند.
برآورد حجم اقتصاد سياه در ايران، با استفاده از الگوهاي منتخب، نشان مي دهد که اين بخش از عملکرد عمومي اقتصادي کشور پس از طي فراز و نشيب هاي فراوان، در دهه اخير رشد چشمگيري داشته است که عنايت بيشتر پژوهشگران و سياست گذاران را به تحولات آن ضروري مي سازد.
 

:: مشاهده متن کامل مقاله در قالب فرمت pdf  ::

منبع : پژوهشنامه اقتصادي پاييز 1381; 2(3 (پیاپی 6)